Yüz yılı aydınlatan yıldız

EVRİM ALTUĞ- Cumhuriyetin 100’üncü yılında İzmir, Folkart Gallery’e açılan “Karanlıkta Akan Bir Yıldız: Mustafa Kemal Atatürk” çok özel bir Atatürk sergisi. Adını, Nâzım Hikmet’in “Kuvva’yı Milliye Destanı”nda bir şiir dizesinden alan sergide Atatürk’e ait çok sayıda orijinal eşyanın yanı sıra Kurtuluş Savaşı’nı belgeleyen özel unsurlar, çeşitli müze ve koleksiyonlardan harmanlanan bir bütünlük içinde İzmir’e taşınıyor. Proje Direktörlüğü Fahri Özdemir’e ait olan ve küratörlüğünü Özdemir Erdem’in üstlendiği sergi, 31 Mart 2024’e dek bu adreste yer bulduktan sonra Ankara CerModern ve İstanbul’a doğru yola çıkacak.  Yakın zamanda kaybettiğimiz tarihçi Prof. Dr. Zafer Toprak’ın da emeklerini taşıyan sergi ekseninde Toprak imzalı özel kitabı ise ocak ayında basılacak.

SUBAY KARTVİZİTİ, KRAVATI...

Yedi yıllık bir hazırlık süreci olan sergide pek çok önemli parça öne çıkıyor. Örneğin Atatürk’ün bilinen en eski kartvizitlerinden biri, henüz genç bir subayken taşıdığı “Erkan-ı Harp Namzetlerinden Mülazımıevvel (Kurmay Adaylarından Üsteğmen) Mustafa Kemal ibaresiyle okunabiliyor. Öne çıkan parçalardan bir diğerinde, Atatürk’ün Çanakkale Savaşı sırasında Anafartalar Grup Kumandanlığı’yla kullandığı Arıburnu haritasının orijinali ve buna eşlik eden eski Türkçe / Osmanlıca versiyon daha görülüyor. Buna, aynı duvarda Çanakkale Savaşı sırasında İzmir’in savunma planını gösteren özgün kroki eşlik ediyor. Paşa’nın Osmanlı Sarayı’na sunulan, Osmanlı Paşası üniformalı ve bilinen en eski, nadide kartpostalının da görülebildiği sergide ayrıca Edirne’de silah arkadaşlarıyla 22 Şubat 1916’da çektirdiği birlik karesi ve dönemin Sultanahmet Mitingi el ilanının altı çizilebiliyor.

Gazi Mustafa Kemal’in kullandığı sigara, taktığı kravatı, bastonunun ve GMK ibareli fildişi sigara tabakasının da görülebildiği sergi bunların yanı sıra Atatürk’ün Cumhuriyet Halk Fırkası’nın 15-20 Ekim 1927 tarihlerinde toplanan ikinci kongresinde 36 saat süre ile okuduğu “Nutuk”un Viyana’da özel olarak 500 adet basılan versiyonunun dönemin Gümüşhane milletvekiline ait 10 haritalı, 627 sayfalık versiyonu ile değer kazanıyor.

ZÜBEYDE HANIM’IN MEKTUBU

Serginin belki de en öne çıkan parçaları arasında, Mustafa Kemal’in 1909’da Selanik’te yazdığı “Süvari: Bölük, Alay, Liva Talim ve Manevraları” kitabı, ya da Sofya Ataşemiliteri Erkan-ı Harbiye Kaymakamı sıfatıyla Minber Matbaası’nca İstanbul Bab-ı Âli’de yayımladığı “Zâbit ve Kumandan ile Hâsbıhal” geliyor.

Serginin en dramatik parçası ise Mustafa Kemal’in annesi Zübeyde Hanım’dan geliyor. Zübeyde Hanım, Mustafa Kemal cephede iken kendisinin arkadaşı İsmail Hakkı Bey’e özel bir elyazısı mektup gönderiyor. Sergide görülebilen mektupta o günlerde Beşiktaş’ta ikâmet eden Zübeyde Hanım, Selanik’teki Hakkı Bey’e 28 Eylül 1921 Çarşamba günü Kurtuluş Savaşı için meşgul Mustafa Kemal’e gönderme ile “Zira oğlumdan hayır yoktur” diyerek elindeki kimi İstanbul kaynaklı miras gayrimenkullerin getireceği maddi imkânlar konusunda kendisinden acil destek talep ediyor.

Bunların yanı sıra sergideki en orijinal ve tarihi çalışmalardan bir diğerinde ise üzerindeki “Yaşasın Mustafa Kemal Paşa” ibaresi eşliğinde 1925 civarında dikilmiş ‘altıgen yıldızlı’ Türk Bayrağı seçiliyor.