Tarih Hatay’a elbet dönecek

Seray Şahinler / Hatay  - Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve 11 ilde büyük yıkıma yol açan depremin üzerinden iki yıl geçti. Binlerce kişiye mezar olan depremde yıkılan tarihi ve kültürel miras alanları da canımızı çok acıttı. Her köşesi kültürel mimarinin nadide örnekleriyle dolu Hatay’daki yapıların büyük bölümü yerle bir oldu. Camiler, kiliseler, kültür varlığı statüsündeki yapılar, hamamlar ve nicesi… Yıkımın ilk şoku atlatıldıktan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı eserlerin restorasyon çalışmasına başladığını duyurmuştu. Özel ekipler eşliğinde başlayan projeler, iki yıl sonra bazı yapılarda yüzünü göstermeye başladı. 

Ağır hasar almıştı 

Tarihi yapılarda en büyük yıkımlardan biri tarihi Habib-i Neccar Camii’nde yaşandı. Antakya’nın 638 yılında Müslüman Arapların eline geçtiği dönemde inşa edilen, bugünkü Türkiye sınırları içerisindeki ilk cami olduğu kabul edilen yapı çok ağır hasar aldı. Hatay ziyaretimizde ilk durağımız Habib-i Neccar oldu. Şehrin en işlek caddelerinden Kurtuluş Caddesi’nde yer alan camide kubbe yüzünü gösterdi. Geçtiğimiz hafta, caminin kubbe provası yapıldı. Restorasyon ekibi caminin iç yapısını korurken ayrı bir şekilde yapımı tamamlanan kubbeyi yerleştirmeye yönelik teknik çalışmalarını sürdürdü. Aynı cadde üzerindeki Sarımiye Camii ile tamamı yıkılan Ulu Camii de restorasyonu fiilen süren camilerden. Hatay Meclis Binası’nda ise sona geliniyor. 1927’de açılan tarihi meclis binasına ilk tarihi taş yerleştirildi. Kurtuluş Hamamı, Antakya Caferiye Mescidi, Hatay Arkeoloji Müzesi’ndeki restorasyon uyarıları da gözümüze çarpan yerlerden. Eski Antakya’daki birçok sokakta arkeolojik kazı alanlarının şeritlerle çevrelendiğini gördük. 

Eski Antakya’dan malum tarih fışkırıyor. Bu yüzden hangi sokağa girerseniz girin karşınıza “Tescilli kültür varlığıdır, izinsiz müdahale edilemez” tabelaları çıkıyor…Hatay’ın kökleri o kadar derin ki yapıların ayağa kalktığı günlerin hayaliyle “Tarih elbet bir gün Hatay’a dönecek” diyoruz. 

Kilise destek bekliyor 

Kadim Hatay’da farklı inanışlara dair mabedler de yerle bir oldu. En büyük hasarlardan biri Antakya Rum Ortodoks Kilisesi’ndeydi. Kilisenin enkazını tepeden gördük. Antakya Rum Ortodoks Vakfı Başkanı Fadi Hurigil’den aldığım bilgiye göre, rekonstrüksiyon sürüyor, sonrasında saha temizleme çalışması başlayacak. Hurigil, “Eski Antakya’da genel olarak işler biraz ağır gidiyor. Şu anda kilise olarak projelerimiz çiziliyor, hemen hemen sona geldik. İnşallah yakın süreçte kilisenin inşasını göreceğiz. Antakya’da en büyük merkezi kilise burası, katedral büyüklüğünde. İskenderun’da iki kilise hasarlı, Samandağ’daki dört kilisenin ikisi ayakta, Altınözü’ne bağlı kilise maalesef yıkıldı” diyor. Vakıf, depremin akabinde kilisedeki tarihi eserleri, ikonaları kurtarıp Hatay Arkeoloji Müzesi’ne teslim etmişti. Fakat Hurigil, envanterin büyük bölümünün yerin altında kaldığına dikkat çekiyor: “Yüzeyde görebildiğimiz bütün envanteri çıkarmıştık ama maalesef envanterin büyük kısmı yerin altında. Saha temizleme çalışması başladıktan sonra akıbetinin ne olduğunu, restore olabilecek durumda mı değil mi göreceğiz.”

Açık tek müze var 

Hatay’da Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı müze ve örenyeri statüsünde üç yer ziyarete açık: Vakıflı Köyü Ermeni Müzesi, Titus Tüneli ve St. Pierre Kilisesi. Samandağ’a bağlı, yaklaşık 200 kişinin yaşadığı Türkiye’nin tek Ermeni Köyü Vakıflı’da, 1910 tarihli kilisenin hemen yanında bulunan müzede, köydeki dili ve kültürü yaşatmayı amaçlayan kıyafetler, günlük eşyalar, müzik aletleri yer alıyor. Depremde yıkılan kilise çanı da sergilenmek üzere müzeye konmuş. Burası Hatay’daki tek açık müze.