Sahnelerin ‘çevreci’ açılımları

Melisa Vardal  - Günümüzün hızlı tüketim çağında, eğlence endüstrisi de bu akımın bir parçası hâline geldi. Konserler, festivaller, milyonları peşinden sürükleyen devasa organizasyonlar... Ancak bu ışıltılı dünyanın ardında, gezegenimiz nasıl bir fatura ödüyor? Karbon ayak izi, atıklar, enerji tüketimi... Peki, eğlenceden vazgeçmeden daha yeşil bir dünya mümkün mü? İşte bu sorunun cevabını ararken, dünyanın dört bir yanında yükselen ‘yeşil konser/yeşil festival’ akımına göz atıyoruz. 

Araştırmalar büyük bir müzik festivalinin ortalama 100 bin ton karbondioksit salınımına neden olduğunu gösteriyor. Bu rakam, küçük bir şehrin yıllık karbon ayak izine eşdeğer. Dahası tonlarca atık, plastik bardaklar, çöpler… 2019’da İngiltere’deki Glastonbury Festivali’nde 500 bin plastik şişe toplandı ve 2 bin ton atık çöp sahalarına gitti. Aynı yıl Coachella Festivali 107 ton atık üretti ve bunun sadece yüzde 20’si geri dönüştürüldü. Ancak 2023 yazında kâr amacı gütmeyen kuruluş A Greener Future (eski adıyla A Greener Festival) tarafından yayınlanan bir rapor, festival karbon ayak izi konusundaki genel kanıların aksine seyirci ulaşımının neden olduğu emisyonların oranının yüzde 80 değil ortalama yüzde 41 olarak olduğunu ortaya koyuyor. Seyirci, ekip, sanatçılar, prodüksiyon ve üçüncü taraf ulaşım dahil tüm seyahatler, bir festivalin karbon ayak izinin ortalama yüzde 58’inden sorumluydu. İkinci en büyük emisyon kaynağı yüzde 35 ile yiyecek ve içecek üretim ile tüketimi.  Raporda incelenen festivallerde kişi başına düşen günlük ortalama karbon emisyonu 11 kg CO2e. Ancak bu değer, festivalin büyüklüğüne göre değişiklik gösteriyor. 25 binden fazla kapasiteye sahip büyük festivallerde kişi başına günlük ortalama emisyon 7 kg CO2e iken, daha küçük kapasiteli festivallerde bu rakam 13.6 kg CO2e’ye kadar çıkabiliyor. Fakat yine de fazla kapasiteye sahip festivallerin genel olarak daha büyük bir karbon ayak izine sahip olduğu vurgulanıyor. 

Jet kullanımı 

Neyse ki bu gidişata dur demek isteyenler de var. ‘Yeşil konser’ ve ‘yeşil festival’ kavramları son yıllarda giderek daha fazla önem kazanıyor. İngiltere’nin köklü müzik grubu Massive Attack, Bristol Üniversitesi’ndeki Tyndall İklim Değişikliği Araştırma Merkezi ile iş birliği yaparak konserlerinin karbon ayak izini azaltmak için kapsamlı bir araştırma başlattı. 25 Ağustos’ta Bristol’da vereceği “Act 1.5” adlı konserle bu araştırmaların sonuçlarını pratiğe dökecek olan grup, yenilenebilir enerji, geri dönüştürülebilir malzemeler ve biyoyakıt gibi çözümleri kullanarak ‘şimdiye kadar bu ölçekte sahnelenen en düşük karbonlu şov’u hedefliyor. Coldplay ise “Music of the Spheres” dünya turnesinde sürdürülebilirlik konusunda çığır açan adımlar attı. Konserlerde kullanılan elektriğin büyük bir kısmını kinetik enerji üreten dans pistleri ve güneş enerjisiyle sağladılar. Bu sayede turnedeki karbon emisyonlarını bir önceki turlarına göre yüzde 50 oranında azaltmayı başardılar. Ayrıca her konser mekânında ücretsiz su dolum istasyonları kurarak plastik atık miktarını azaltmaya çalıştılar. Billie Eilish de çevre dostu konserler düzenleme konusunda aktif rol oynayan sanatçılardan biri. Eilish, 2022’deki “Happier Than Ever” dünya turnesinde hayranlarını sürdürülebilir ulaşım seçeneklerini kullanmaya teşvik etti ve konser mekânlarında geri dönüşüm noktaları oluşturdu. Ayrıca turnenin karbon ayak izini dengelemek için ağaç dikme projelerine destek verdi. Ancak, bazı ünlülerin özel jet kullanımları büyük tartışmalara yol açıyor. 2022 yılında Taylor Swift’in özel jetiyle 170’ten fazla uçuş yaparak 8 bin 293 ton karbondioksit salımı yapması büyük tepki çekti. Bu rakam, ortalama bir insanın yıllık karbon ayak izinin yaklaşık 1.185 katına denk geliyor. Swift, karbon salınımını dengelemek için projelere yatırım yapacağını açıklasa da özel jet kullanımını sürdürmesi eleştirileri dindirmedi. Benzer şekilde, Floyd Mayweather (7 bin 76 ton CO2), Jay-Z (6 bin 981 ton CO2), A-Rod (5 bin 342 ton CO2) ve diğer birçok ünlü isim de 2022’deki özel jet uçuşlarıyla dikkat çekti. 

‘Başka Bir Dünya Mümkün’

Türkiye’de ‘yeşil festivaller’ henüz emekleme aşamasında olsa da bazı organizasyonlar sürdürülebilirlik konusunda önemli adımlar atıyor. Bu alanda öncü kuruluşlardan biri olan İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), düzenlediği festivallerde çevresel etkiyi azaltmaya yönelik çeşitli uygulamalar hayata geçiriyor. İstanbul Müzik Festivali Direktörü Efruz Çakırkaya festivallerde karbon ayak izini nasıl azalttıklarını Milliyet okurları için anlattı: “2021’de 49. İstanbul Müzik Festivali’ni ‘Başka Bir Dünya Mümkün’ temasıyla iklim krizine dikkat çekerek, çevreye duyarlı, yeşil, geri dönüşüme ve sürdürülebilirliğe vurgu yapan bir programla sunduk. Açıkhava konserleri için özel bir sahne tasarlayıp ev tipi ışıklarla enerji tüketimini azalttık. Festivalde kullan-at malzemeleri minimumda tuttuk, tüm festivalde toplam sadece 150 metre kumaş ve halı kullandık. Festivalde standart bir konserde ışık için harcadığımız enerji standart bir fön makinesinin 1 saatlik çalışmasına denk. 2021 yılından bu yana konserlerin sonundan sanatçılara verilen kesme çiçek buketleri kaldırarak, sanatçılar adına fidan bağışı yapmaya başladık. Son dört yıl içerisinde toplam 786 fidanın dikildiği bir festival ormanımız var.”