Ne seninle ne de sensiz

Müjde Işıl - Sinemamızın genel anlatısına baktığımızda, bize yansıyan neredeyse tek konunun baba-oğul sorunları ve bitmek bilmeyen travmaları olduğunu söylemek, eksik bir genelleme olmaz. Büyüyememiş erkekler, toplumun “erkeksin!” dayatmalarından bunalmış erkekler, babalarıyla kavgaları bitmeyen erkekler… Böylesine baskın ortamda ve tam da Anneler Günü haftasında vizyona giren “Dirlik Düzenlik”, ilgiye değer bir yapım olarak öne çıkıyor.

Anne, abla ve kız kardeşten oluşan bir aileyi tanıyoruz filmde. Anne Dudu, yaşının getirdiği hastalıklardan çok, iki kızının didişmesinden bunalmış hâlde. Büyük evlat Hicran, ailenin okumuş ferdi olarak tarih öğretmenliği yapıyor ve evin geçimini üstleniyor. Kardeş Vildan ise gizli gizli şarkı söyleyen, evli sevgilisiyle ilişkisini sürdüren, hayatını yaşamayı önceliklendiren bir kişilik. İki zıt karakterdeki kardeş sürekli kavga hâlinde. Dudu, evlilik teklifi aldığı haberiyle kızlarının karşısına çıkınca, evdeki “düzensiz denge” patlayıveriyor.

Eve dar gelen karakterler

Karakter ve yaşam yolu olarak birbirinden tamamen farklı kız kardeşler, kardeşliğin doğasındaki rekabeti ve aynı zamanda asla kopmayan karındaşlığı karşımıza getiriyor filmde. Hicran ve Vildan, dışarıdan bakıldığında “bunlar kardeş olamaz” dedirtecek kadar ters kişilikler. Hicran, fiziki dezavantajının da etkisiyle Vildan’ın cazibeli görüntüsünün altında eziliyor. Ama bir yandan ailenin okumuş ferdi olarak ekonomik bağımsızlığın gücünü kullanmaktan geri durmuyor. Vildan ise Hicran gibi eğitimli biri olamadığının ezikliğini gizlemeye çalışırken hayatın zevklerinden yararlanarak bu mesafeyi kapatacağını düşünüyor. Hicran ne kadar çocuk ruhlu ve hassas ise Vildan o kadar kendine güvenli ve hatta kibirli. Ama iş birbirlerini incitmeye gelince ikisi de aynı yıpratıcı enerjiyi kendilerinde bulabiliyor. Düşmana söylenmeyecek laflar havada uçuşuyor. Sonrasında ne mi oluyor? Onca kavganın, hırgürün, bamteline basıp bundan zevk almanın ama sonra da pişman olmanın sonunda bir masada, çay içiminde, doğum günü kutlamasında, komşuları rahatsız etme pahasına söylenen şarkıda yeniden buluşuluyor. Tıpkı her ailede olduğu gibi…

“Dirlik Düzenlik” genel erkek anlatısını kırdığı gibi o alıştığımız kutsal anne kavramını da yıkıyor. Çocukları için saçını süpürge eden, ölen kocasının ardından yas tutan edilgen anne yerine; kızlarının kavgasından kurtulmak isteyen, bunun için geleneksel yöntemlerle ve psikolojik açıdan destek alan, her şeyden önemlisi kendini birey olarak gören bir kadın karakter var. Dudu, kızlarının kavgasından o kadar bunalmış hâlde ki onlar için sürekli kendinden taviz vermenin bir sonuç getirmeyeceğinin bilinciyle kendi bağımsız hayatının peşinde koşuyor. Ancak bunun evlilik yoluyla bir erkeğe bağlı olması onu düşündürüyor, kızlarının geride kalması değil.

Filmin geneline yayılan doğal anlatım, maalesef finale doğru başka bir yola evriliyor. Belli ki Çehov’un silah öğretisinin peşinden gitmeyi tercih ediyor senaristler. Bu tercih, o zamana kadar kendi yolunda akan nehrin yolunu zorla başka bir istikamete çevirtiyor; klişelerden uzak durmaya çalışırken klişelere teslim ediyor hikâyeyi.

Ödüllü oyunculuklar

“Dirlik Düzenlik”, Nesimi Yetik’in ikinci uzun metrajı. İlk uzun metrajı “Toz Ruhu”nda gündelikçilik yapan bir erkeği anlatan Yetik, o filmi beraber yazdığı Betül Esener ile birlikte bu sefer, sevgi-nefret ilişkisinin merkezindeki üç kadına odaklanıyor. Üstelik Esener de o kadınlardan, Vildan’a hayat veriyor. Açıkçası filmin, amatör-profesyonel oyuncu dengesi açısından tıpkı ismi gibi hoş bir düzen tutturduğunu özellikle söylemek lazım. Esener’in oyunculuğa çok yatkın olduğu belli ve kamera da onu çok sevmiş. Nesimi Yetik’in 2007 tarihli kısa filmi “Annem Sinema Öğreniyor”da izlediğimiz annesi Dudu Yetik’in doğal enerjisi “Dirlik Düzenlik”te de parlıyor. Asiye Dinçsoy “dokunsan ağlayacak” ile “sanki bir anda hınzırlık yapacak” arasında tereddütte bırakan yüz ifadesiyle filmin en ağır yükünü sırtlıyor; “karışık sadeliği” ve gerçeklik duygusunu başarıyla yansıtıyor. “Dirlik Düzenlik”; İstanbul Film Festivali’nde Dinçsoy’a En İyi Kadın Oyuncu, üç kadın oyuncusuna Antalya Film Festivali’nde Cahide Sonku Ödülü getirmişti. Ve ulusal festival filmlerinde görmeye alıştığımız Sencar Sağdıç’ın “Dirlik Düzenlik”te de yine kilit bir role sahip olduğunu eklemesek, bu yazı eksik kalırdı.