Khaled: Rai müziğini dünyaya taşıyan adam

Caz Festivali bu gece Khaled konseriyle noktalanıyor

Orhan KAHYAOĞLU


Rai müziğini dünyaya tanıtan iki - üç şarkıcı arasında adı ilk anılan Khaled, bu gece Açık Hava'da İstanbul Caz Festivali'nin kapanış konserini verecek. Özellikle son iki yıl Türkiye'de adı sıkça anılan Khaled'i canlı olarak ilk kez izlemiyoruz. 1996 yılının kasım ayında gerçekleşen "Fuji Film World Music Days"de küçük bir müziksever grup onu tanıma imkanı bulmuştu. Ardından yayınlanan albümleri, geniş bir müziksever kesimi derinlemesine etkileyecekti. Bunun en önemli nedeni, Khaled'in oluşturduğu Euro - oryantal sounddu. Pop müziğin ana türlerinden birçok tarz, rai müziğiyle kaynaşıp ortaya apayrı bir "rai fusion" çıkaracaktı. Bu yaklaşıma Khaled'in yorumcu ve besteci kimliğindeki özgünlük eklenince ortaya kişilikli ve benzeri az olan bir sound çıktı. Yapılanı, daha çok "World Music" kategorisinde değerlendirdi eleştirmenler. Ama, bizce bu kategori içinde bile tam değerlendirilemeyecek özgünlükleri vardı.
Rai, Cezayir'in Oran bölgesinde varolan geleneksel ve yöresel bir müzikti uzun yıllardır. Dolayısıyla kırsal özellikler taşıyordu. Bu müzik Oran'daki kentleşme sürecinde bar ve kabare müziğine evrilirken, bir alt kültür ve karşı duruşun sembolü olacaktı. 70'li yıllarda Cezayir'e hızla yayıldı ve gençliğin belli kesimlerinin "babalarına karşı isyanlarının" simgesi haline geldi.
Khaled, ilk plağını 1976 yılında, henüz onaltı yaşındayken yayınladı. Ünü yıllar boyu arttı ve ülkenin popüler Rai'cilerinden biri oldu. 1980 ortalarında, bu müziğin Cezayir'den taşıp Avrupa'ya yayılmasında ilk öncü isim olarak Khaled'den söz etmek gerekiyor. Aşama aşama geliştirdiği müziği, 90'lı yılların hemen başında Fransa'da ilk albümünü yayınlanmasına dek uzandı. Avrupa'da çıkan bu ilk albüm "Kutche" adını taşıyordu. Ama, onun dünyaca tanınmasını sağlayan çalışma "Didi" albümü oldu. Albüme adını veren single onun dillere ilk takılan şarkısıydı. Dünyanın çeşitli müzikleriyle rai arasında müzikal kaynaşımlar yakalamıştı. 1993'te çıkan "N'ssi N'ssi" adlı albümde reggae, funk ve flamenko gibi çeşitli müzik türlerinin açık izlerine rastlandı. 1996 "Sahra" albümüne geldiğinde: kalipan, rap ve Doğu Avrupa folklürünün etkilerine de rastlandı. Bu arada dünyaca ünlü isimlerle gerçekleştiriyordu projesini. "Sahra" albümündeki "Aicha" adlı single onun tüm dünyaca kabul edilen ilk hiti oldu. Artık onun olan bir sound vardı. Ancak bu soundun oluşmasında, Don Was adlı ünlü prodüktörün özel katkıları olacaktı. Jean - Jacques goldman ve Philipp Eidel, Khaled'ın yapıtlarına ciddi katkı getiren diğer isimler.
Geçen yıllarda sanatçının "Hafla" adlı ilgi uyandıran bir albümü yayınlandı. Geçen haftalardaysa, Türkiye'de büyük yankı uyandıran ilginç bir projenin içindeydi Khaled. Rai'nin dünyaca yaygınlaşmasını sağlayan iki önemli şarkıcı Rachid Taha ve Faudel'le birlikte 1998 kışında Fransa'da büyülü bir konser vermişti Khaled. Bu üçlünün ortak yapıtı "1 - 2 - 3 Bolels" adıyla çıktığında, rai'nin dünyadaki tüm fanları bu albümü andı ve anıyor. Khaled'ın artık klasikleşmiş birçok şarkısı bu konser albümünde yer aldı. Sanatçıların birlikte söyledikleri şarkılar da bu yapıtta yer aldı.
Evet, "Rai fusion" deyince akla ilk gelen isim olan Khaled bu gece İstanbul'da sahne alıyor. Oryantal renklere, makam müziğine sempatik bakan, ama pop, funk, caz, flamenko türü müzikleri de seven herkesi etkilemeye hazır bir konser niteliğinde bu geceki gösteri.