Rekor ihracattan büyük pay aldılar
18.02.2025 - 07:02 | Son Güncellenme:
Türkiye’nin rekor ihracat gelirinden önemli bir pay alan KOBİ’ler, özellikle katma değeri yüksek üretimde de söz sahibi olmaya başladı. Ar-Ge teşviklerinden yararlanma oranları giderek artan KOBİ’ler, bunu pek çok sektördeki üretimlerine yansıtıyor.
Duygu Erdoğan / İSTANBUL - Türkiye’nin ihracatı 2024 yılında 2023’e kıyasla yüzde 2.5 artışla 261 milyar 925 milyon dolar seviyesine ulaştı. Cumhuriyet tarihinin bu rekor seviyedeki ihracatında Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) önemli pay aldı. Buna göre ihracatın yüzde 35’inden fazlası KOBİ’ler tarafından yapılırken, ayrıca bu dönemde ihracata katılan yeni firmaların sayısı da artış gösterdi. KOBİ’ler 2023 yılında da ihracatın temelinde yer almış, uygulanan destek programları ile ihracata katkıları artmaya devam etmişti.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) KOBİ’lere ilişkin 2023 yılı verilerine göre, sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren 3 milyon 713 bin girişim KOBİ sınıfında bulunuyor. Ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflamasına göre 2023 yılında KOBİ’lerin yüzde 36.1’i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe faaliyet gösterirken, yüzde 15.2’si ulaştırma ve depolama sektöründe, yüzde 12.3’ü ise imalat sanayi sektöründe faaliyet gösterdi.
2023 yılına ilişkin toplam ihracatın yüzde 35’i, ithalatın ise yüzde 20’si KOBİ’ler tarafından gerçekleştirildi. 2023 yılı toplam ihracatta; mikro ölçekli girişimlerin payı yüzde 3.4 iken, küçük ölçekli girişimlerin payı yüzde 13.2, orta ölçekli girişimlerin payı ise yüzde 18.4 oldu. KOBİ’lerin ihracatının yüzde 58.1’i ticaret sektöründe gerçekleşirken, yüzde 36.7’si ise sanayi sektöründe gerçekleştirildi.
Avrupa’ya gönderdiler
KOBİ’ler tarafından 2023 yılında yapılan ihracatın yüzde 49.3’ü Avrupa ülkelerine, yüzde 33.4’ü Asya ülkelerine gerçekleştirildi. KOBİ’ler ithalatının yüzde 48.2’sini Avrupa ülkelerinden, yüzde 42.6’sini ise Asya ülkelerinden yaptı.
KOBİ’lerin ihracatının yüzde 91.1’ini imalat sanayi ürünleri oluşturdu. KOBİ’lerin 2023 yılı ihracatında başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanların payı yüzde 11.5, giyim eşyası sektörünün payı yüzde 10.9 olurken tekstil ile gıda ürünlerinin payı yüzde 7.5 oldu. KOBİ’lerin 2023 yılı ithalatında ise öne çıkan ürünler yüzde 26.2 ile ana metaller, yüzde 14 ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipmanlar, yüzde 12.5 ile kimyasallar ve kimyasal ürünler oldu.
Katma değerli üretim
KOBİ’ler 2023 yılında toplam girişim sayısının yüzde 99.7’sini oluşturdu. Buna karşılık; istihdamın yüzde 70.5’ini, personel maliyetinin yüzde 47.9’unu, cironun yüzde 47.4’ünü, üretim değerinin yüzde 41.6’sını ve faktör maliyetiyle katma değerin yüzde 40.1’ini oluşturdu.
KOBİ girişimleri için 2009 yılında çalışan başına ortalama katma değer 15 bin TL iken, 2023 yılında bu değer 296 bin TL oldu. KOBİ grupları içerisinde 2009 ve 2023 yılları için en yüksek çalışan başına katma değer sırasıyla 29 bin TL ve 615 bin TL ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken, aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 19 bin TL ve 341 bin TL, mikro ölçekli girişimler için ise 8 bin TL ve 111 bin TL olarak gerçekleşti.
İmalat sanayindeki KOBİ’ler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında, yüzde 55.6’sı düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken, büyük ölçekli girişimlerde bu oran yüzde 43.6 oldu.
2023 yılında KOBİ’lerin toplam patent başvuru sayısı bin 503 olurken, aynı yıl 445 patent tescil edilmiştir. KOBİ ölçeklerinde ise 582 patent başvurusu ve 180 patent tescili ile orta ölçekli girişimler ilk sırada yer almıştır.
Ar-Ge teşvikinden yararlanıyorlar
Dolaylı Ar-Ge teşviklerinden yararlanan girişimler büyüklük gruplarına göre ele alındığında, 9 bin 30 girişimin yüzde 88’ini küçük ve orta büyüklükteki işletmeler (KOBİ) olduğu görüldü. Girişim sayısı bakımından Ar-Ge teşviklerinden yararlanan büyük ölçekli girişimlerin payı yüzde 12 iken bu girişimler dolaylı Ar-Ge teşviklerinin yüzde 63.9’undan yararlandı.
KOBİ’lerin dolaylı Ar-Ge teşviklerinden yararlanma oranı yüzde 36.1 oldu. Büyüklük gruplarına göre incelendiğinde, KOBİ’lere sağlanan 21 milyar 409 milyon TL olan dolaylı Ar-Ge teşvik miktarının yüzde 51’inin orta ölçekli, yüzde 37.2’sinin küçük ölçekli ve yüzde 11.7’sinin ise mikro ölçekli girişimlere sağlandığı gözlendi.
