Volkanik hareketlilik var mı? Hasan Dağı'nda inceleme

Aksaray ve Niğde sınırları içinde yer alan Hasan Dağı'nda afet riskinin azaltılması için İl Risk Azaltma Planı (İRAP) hazırlama çalışmaları kapsamında, Aksaray Üniversitesi'nin 'Hasan Dağı Volkanizmasının Tektonik ve Volkanik Açıdan Jeodezik ve Fiziksel Sensörler ile İzlenmesi' isimli projesi, 2021 yılında sunulduğu ‘TÜBİTAK 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırmaları Destekleme Programı'na kabul edildi.

İZLEME İSTASYONU KURULU 

Proje kapsamında Aksaray Üniversitesi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, MTA Genel Müdürlüğü, Aksaray AFAD Müdürlüğü ve Niğde AFAD Müdürlüğü ortak çalışma yürütecek. Çalışma kapsamında Hasan Dağı'nın 3 ayrı farklı noktasına jeodezik ve fiziksel sensörlerle izleme istasyonu kuruldu. 

Projenin başkanlığını yürüten Aksaray Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Hacı Murat Yılmaz, kurulan 3 istasyon sayesinde 24 saat boyunca anlık veri alabildiklerini belirtti. Prof. Dr. Yılmaz, şunları söyledi:

“Hasan Dağı volkanizmasının tektonik volkonik açıdan, hem jeodezik hem de fiziksel sensörlerle izlenmesi amacını taşıyan projemiz var. Proje kapsamında Hasan Dağı eteklerinde biri şu an bulunduğumuz Helvadere mevkisinde, diğeri Dikmen köyü yukarısında, bir diğeri de Niğde tarafında olmak üzere 3 izleme istasyonumuz var. Bu istasyonlarımızda jeodezik ve fiziksel sensörlerle biz burayı takip etmek istiyoruz. Burada hareketlenme var mı diye. Bu 3 istasyonda 24 saat anlık veri alacağız. Onları daha sonra değerlendireceğiz. Yine ayrıca Tuz Gölü Fay hattında Hasan Dağı'nın doğusunda geçen 14 kampanya noktalarımız var. Oralardan da 6 ayda bir ölçü alıyoruz. Yine buralarda tiltmetre var, eğim ölçer var. Herhangi bir magmada değişiklik olduğunda, eğimde bir değişiklik oluyor mu, onlara bakacağız. Gaz çıkışlarındaki sıcaklık farklarına, gazlardaki değerlere bakacağız. Yine sıcaklık farklarına bakacağız. Bunun sonucunda Hasan Dağı'nda bu aktiviteler var mı, yok mu, bunu incelemeye çalışacağız. Bu 36 aylık bir projedir. 15 Şubat 2022'de resmen bu süreç başladı. Bu süreç içinde gerekli malzemeleri satın alarak bu tesisleri kurduk.''

1/15

2/15

3/15

4/15

5/15

6/15

7/15

8/15

9/15

10/15

11/15

12/15

13/15

14/15

15/15

MİLATTAN ÖNCE 6600 YILINDA PATLAMA OLDU

Prof. Dr. Yılmaz, Hasan Dağı'nda en son milattan önce 6600 yılında volkanik patlama yaşandığını belirterek, ''O zamandan beri olmamış. Ama Dünya Volkanoloji Birliği (IAVCEI), burayı aktif volkan olarak kabul ediyor. Biz de ondan dolayı araştırmayı arzu ettik. Patlama olacak diye bir şey yok elbette, ama olup, olmayacağı konusunda birtakım bilimsel verilerle bu işi ortaya koymak lazım'' diye konuştu.

Hasan Dağı eteklerinde 3 farklı noktaya kurulan istasyonlarda anlık veriler aldıklarını söyleyen Prof. Dr. Yılmaz, ''1 Aralık itibariyle 3 istasyonu tesis ettik. 10 Aralık itibariyle de 'GPS' aletimizle verileri alıyoruz. Milimetrik düzeyde, anlık sürekli, istediğimiz aralıklara yarım saniye, bir saniye, iki saniye aralıklar veri alıyoruz. Yatay ve düşeyde konum değişiyor mu, değişmiyor mu, onu inceleyeceğiz. Bunların zaman seyirlerini analiz edip, ondan sonra sonucu varacağız. İlk verileri de ağustos ayı itibariyle alacağız'' dedi.

"TEDİRGİN OLACAK BİR DURUM YOK" 

Prof. Dr. Yılmaz, Hasan Dağı'nda volkanik patlama olacak diye tedirgin olacak bir durumun söz konusu olmadığını kaydetti. Prof. Dr. Yılmaz, ''Tuz Gölü Fay hattı da buradan geçiyor. 2020 yılında Niğde Obruk tarafından 5,2 deprem olmuştu. Projenin çıkış amacı da o aslında, Hasan Dağı'nda bir hareketlilik var da orayı etkiliyor mu, depremle olan ilişkisini incelemek için bu projeyi gerçekleştireceğiz'' diye konuştu.

Proje ortaklarından AFAD İl Müdür Cezmi Türkmen de Hasan Dağı'ndaki bütün verileri bilimsel olarak ortaya koymaya çalıştıklarını belirtti. Türkmen, ''Bu bilimsel bir projedir. Hem Tuz Gölü Fay hattı hem de Hasan Dağı ile ilgili bütün verileri bilimsel olarak ortaya koymak istiyoruz. Bilimsel olmayan verileri de kullanmak istemiyoruz. Değerli hocalarımıza güveniyoruz. Onların ön görüsü ve bizi yönlendirmesiyle bu projeye başladık. TÜBİTAK'a başvurduk ve kabul etti. TÜBİTAK, Türkiye'de ilk projelere destek veriyor. Yaptığımız projede Türkiye'de ilk projedir. Tabi bu veriler geldikçe hocalarımız bu verileri değerlendirip, ne alma geldiğini raporlayacaklar. Biz de AFAD olarak üzerimize ne düşüyorsa yapmaya çalışacağız'' ifadelerini kullandı.

'HASAN DAĞI'NDA SU BUHARI ÇIKIŞLARI VAR'

Hasan Dağı'nda su buharı çıkışlarının olduğunu ifade eden Türkmen, ''Gaz çıkışımız yok, ama su buharı çıkışlarımız var. Çünkü volkanik olsun, olmasın yerin altına her 33 metreye indiğinizde sıcaklık 1 santigrat derece artar. Dolayısıyla burada aşağıda magma tabakası var. Dolayısıyla sıcaklık derecesi yüksek. Aşağıda tabi su varlığı da var. Su varlığı olduğu için bu sıcaklık suyu aşırı derece ısıtıp, su buharına dönüştürüp çatlaklıklardan yukarı çıkmasına sebep oluyor. Bu tür volkanik dağlarda, su buharının çıkması çok normaldir ve olması gerekendir. Su buharları çıkar. Ama burada önemli olan bizim istemediğimiz gazların açığa çıkmasıdır. Onlar belirtilir, ama şu ana kadar Hasan Dağı'nda o tür gazları ölçmedik. Şu an hiçbir endişemiz yok'' dedi.

Hasan Dağı'nda sürekli gaz ve sıcaklık ölçümleri yaptıklarını belirten Türkmen, '' Sistemimizi de kurduk, 4-5 parametreyi ölçüyoruz şu anda. Parametrelerin bir tanesin değişmesi değil, zaten hepsinin aynı anda değişmesi lazım. Herhangi bir varlık varsa parametrelerin hepsinde değişiklik olur. Bir parametre üzerinden hareket edemeyiz. Bu parametrelerin hepsini ölçüyoruz, herhangi bir değişiklik olursa hocalarımız bizi yönlendirecek. En az 3 aylık veri alıp değerlendirmemiz lazım. Kısa zamanlı veriler yanıltıcı oluyor. Doğru tespit yapamıyoruz. O yüzden günlük verilere değerlendiremeyiz'' diye konuştu.