TÜRK RESMİ DİYE BİR ŞEY YOK

Dev geleneksel sanatlar koleksiyonuyla dikkatlari üzerine çeken, Başbakanın da desteğini alan Mehmet Çebi, çok önemli bir haber veriyor. İstanbul Modern’e çok yakın bir yerde bir müze açılıyor: İstanbul Hat Modern. Şeyh Hamdullah’ın hatlarıyla başlayacak koleksiyona evsahipliği yapacak müzenin tasarımıyla ilgili üç Türk mimarla görüşülüyor. Mimarlar arasında en çok Turgut Cansever bilenle yola devam edilecek.

İlk aldığınız Hilye-i Şerif hatırlıyor musunuz?

Bakırköy İmam Hatip mezunuyum. Arapça, Osmanlıca okuyabiliyorum. Okurken hattat arkadaslarım vardı. O dünyaya aşinaydım. İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesine kaydoldum. Okul Beyazıt’taydı. Çınaraltı diye bir yer vardır sahafların olduğu... Orada herkesi tanırdım. İbrahim Manav, İsmail amca vardı. Rahmetli oldu. Hemen hepsini tanırdık. Cerrahi şeyhi hayattaydı. O zamanlar ufak tefek bir seyler almaya başladık. Hem boldu hem ucuzdu. Sıradan bir memur sahaflara uğradığı zaman 150 dolar gibi bir paraya 19. yüzyıl Osmanlı dönemi bir hat eserini rahatlıkla alırdı.

Sonra yağlıboya resim maceranız var müzayedeciliğe varan.

Elimden en önemli hatlar, Türk resminin en önemli resimleri geçti. 41 tane Avni Lifij sattım tek lot.

80’lerden beri hat alanlar dönüştü mü değişti mi? Muhafazakar kesim mi daha çok hat alıyor?

Bunun muhafazakârı yok. En önemli hat koleksiyonerleri, muhafazakar kesimden değil! Sakıp Sabancı, Cengiz Çetindoğan. Bunların Ak parti iktidarıyla bir alakası yok. Dünya görüşü olarak liberal dünya görüşüne sahip insanlardır. Hepsi bizim müşterimiz. Koleksiyonlarında çok sayıda eser var bizden çıkma.

Son dönemde geleneksel sanatlara ilgide bir artış var mı?

Sanata ilgide son on senede ciddi artış var. Katar müze, Cezanne’ın İskambil Oynayanlar tablosunu 250 milyon dolara aldı. 1980’li yıllarda Christies, Sothebys en baba eserleri mesela Monet’yi maksimum 700 bin dolara satmış. Son üç yıl içinde aynı eserler, ortalama 80 milyon ile 120 milyon dolara satılıyor. 20 senede dolar bazında 25 kat artış var. Aynı şey çağdaş Türk resmi ve hat sanatı için geçerli. Sakıp Bey, Japonya’ya gidiyor Toyota firmasına. Üç gün sonra fabrikayı görüyor. Önce sanat koleksiyonlarını görüyor. Ve orada mevzuya uyanıyor. Oradan döndükten sonra hat koleksiyonu olmaya karar veriyor.

Neden Orhan Pamuk tek?

Emin Barın’a ne diyorsunuz?

Güzel. Modern denemeler yapmıştır. O yol takipçi bulmamıştır.

Okuyamadığın bir şeye bakmak yeterli oluyor mu?

Haklısınız yüzde yüz. O estetik olarak zevk veriyordur bakana. Manasına muhteviyatina erişseniz aldığımız zevk değişir.
Harf inkılabı yaptık. Bir gecede cahil olduk. Bu bizim sanatımızı çok etkiledi. Neden bir tek Orhan Pamuk çıktı? Osmanlı münevveri 30 bin, Türk münevveri bin kelimeyle konuştuğu için. Tefekkürü yok ettiler. Sanatta da böyle.

‘Tarihte bir adam vardır o da Hoca Ali Rıza’dır’

Sanat çok derin bir mevzu. borsadan bahseder gibi konuşunca rahatsızlık veriyor. Siz kimi seversiniz modern ve çağdaş Türk resminden?

Ben Türk resmi diye bir resim olduğunu düsünmüyorum. Osman Hamdi Bey Türk ressamı değildir. Oryantalisttir. Gerome’un öğrencisidir. Tarihi bir kimlik olduğu için etmesi gerekenin otuz katı para eder. Birisi çıksın desin Türk resmi vardır! Türk ressamı diyebileceğiniz tarihte bir adam vardır. O da Hoca Ali Rıza’dır. Yurt dışına da gitmemiştir. Kimsenin etkisi altında da kalmamıştır. Talebelerinden sonra o ekol de kapanmıştır.

O ekolden kastettiğiniz başka?

Yerlilik ve kimseye benzememe. 1914 kuşağı, Çallı, Nazmi Ziya hepsi empresyonisttir.
Batıdan bize gelirse bu kıymetlidir denilip birçok insan Batı’ya gönderildi Cumhuriyet döneminde..

Ondan önce de gönderiliyor. Şeker Ahmet Paşa gibi Halil Paşa’yı Osmanlı gönderiyor.

Şeker Ahmet Paşa, Süleyman Seyyit zaten özgündür. Nispeten bizim toprağımız, kültürümüzden ilham alarak bir şeyler yapmaya çalışmışlardır. Dikkat ederseniz bunlar manzara türü eserlerde başarılı değillerdir. Daha çok natürmortta başarılıdır. Manzarayı beceremiyorlar.

Hem yerlilik arıyorsunuz hem manzarayı yapamadılar diyorsunuz. O da onların manzara yorumu olamaz mı?

Evet, haklısınız. Zatan tarihi açıdan önem verilecekse en kıymetli olması gereken resimler bana göre primitiflerdir.

Bu sergiye dönecek olursak... Resim sanatından çok anlayışlar alınmış. Perspektif ve gölge gibi...

Ama bu hat sanatı. Elmayla armutu karşılaştırmayalım.