Tek kullanımlıklar aldı başını gidiyor

Dünya plastikleri bertaraf etme yolunda ilerlerken Kovid-19 salgınıyla karşılaştı. Hijyen hassasiyeti nedeniyle tüketicilerin pl
astik kullanımı tekrar arttı. Buna rağmen başta Avrupa Birliği (AB) olmak üzere pek çok ülkede plastiği sıfırlamaya dönük hedef devam ediyor. Almanya da geçtiğimiz günlerde pipet, çatal, bıçak, kaşık gibi tek kullanımlık ürünlerin yasaklanmasına yönelik önergeyi kabul etti. Kullanma süresi 10 dakika olan pipetin doğada çözünme süresi ise 450 yıl.

Türkiye’de Sıfır Atık Projesi iyi bir şekilde ilerlemesine rağmen Kovid-19 nedeniyle işyerleri, AVM’ler gibi alanlarda tek kullanımlık ürünlere yönelindi. Tüketim artışı yüzde 25’i buldu. Konunun uzmanları tek kullanımlık ürünlerden ziyade cam, seramik gibi ürünlerin su ve deterjanla dezenfekte edilerek çoklu kullanım yapılabileceğini söylüyor.

KOVİD-19 ATIĞI

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı eski müsteşarı Prof. Dr. Mustafa Öztürk, Kovid-19’un atıkları tetiklediğini açıkladı. Salgından sonra oluşan atıklara ‘Kovid-19 Atığı’ dediklerini belirten Öztürk, “Maskeler, eldivenler, önlükler, tek kullanımlık ürünler çıkıyor. Dünyada yüzde 30 düzeyinde atık oranı azaldı, fakat bu dönemde özellikle plastik atıklarda bir artış oldu. Türkiye’de yüzde 20’lerde artış oldu. Plajlarda anormal bir şekilde maske atıkları görülüyor. Bu ürünler doğada 450 yıl kalıyor” diye konuştu.

Öztürk, şöyle devam etti:

“Salgınla birlikte arttığı tahmin ediliyor. Avrupa’da bilim insanları açıklama yaptı. Tek kullanımlık plastiklere yönelik. Çok kullanımlık ürünlerin su ve deterjanla dezenfekte edildiği belirtildi. Çok kullanımlık ürünlere yönelmemiz gerekiyor. Bu şekilde devam ederse okyanusları çöplüğe dönüştüreceğiz.”

Öztürk, maskelerin de çok kullanıma uygun özellikte üretilmesi gerektiğini vurguladı.

YÜZDE 95’İ PLASTİK

DenizTemiz Derneği/TURMEPA, geçen yıl Çevre ve Şehircilik Bakanlığı önderliğinde Sıfır Atık Mavi projesini hayata geçirdi. DenizTemiz Derneği/TURMEPA Genel Müdürü Semiha Öztürk, “Her yıl denizlere 8 milyon tonu aşkın plastik atılıyor. Marmara Denizi’ndeki her 10 çöpün 1 tanesi plastik, her 7 plastiğin de 4 tanesi kara kökenli” dedi. Karadeniz’deki 10 çöpün 5 tanesinin plastik olduğunu söyleyen Öztürk, “Akdeniz’deki atıkların yüzde 95’i plastiklerden oluşuyor. Harekete geçilmezse 2050 yılında denizlerde balıktan çok plastik olacak” diye konuştu. Öztürk, bir yılda 40 bini aşkın kişiye eğitim verdiklerini belirtti.

2019’DA 230 BİN TON PLASTİK ATIK TOPLANDI

Mayıs 2019 itibarıyla 18.750 kamu kuruluşu Sıfır Atık Projesi’ne dahil oldu. Atıkların geri dönüştürme oranı AB’de yüzde 46, Türkiye’de ise yüzde 13 seviyelerinde. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından geçen yıl yurt genelinde 230 bin ton, 2020’nin ilk 4 ayında ise 93 bin ton plastik ambalaj atığı toplandı. Yaklaşık 100 milyon lira ekonomik değeri olan 93 bin ton plastik atığın, 45 bin tonunu plastik poşetler, içecek şişeleri, temizlik ve kozmetik ürün şişeleri oluşturdu. Projede 2023 hedefi ülke genelinde atıkların toplam geri dönüşüm oranı yüzde 35, plastik ambalaj atıkları özelindeki toplam geri dönüşüm oranı ise yüzde 55 olarak belirlenmişti. 2021’de depozito sistemine geçilmesi planlanıyor.

‘KULLAN-AT’IN ALTERNATİFİ VAR

“Üret-kullan-at düzenine son verilmeli” diyen Semiha Öztürk, tek kullanımlık ürünlerin alternatiflerini hatırlattı:

Tek kullanımlık maske yerine yıkanabilir maske,
Kağıt havlu yerine yeniden kullanılabilecek el bezleri ve havlular,
Pet şişe yerine matara,
Tek kullanımlık kahve bardakları yerine termos ya da mug,
Yiyeceklerin muhafazasında cam saklama kapları,
Plastik ve kağıt masa örtüleri, yüzey kaplayıcıları yerine yıkanabilir ürünler,
Plastik kulak çubukları yerine çevreci malzemelerden yapılmış ürünler...

‘GERİ DÖNÜŞÜME YOĞUNLAŞALIM’

Plastik Sanayicileri Derneği (PAGDER) Başkanı Selçuk Gülsün, Türkiye’nin yıllık 10 milyon ton plastik işleme kapasitesiyle dünyanın 7’nci, Avrupa’nın 2’nci sırada geldiğini söyledi. Gülsün, “Plastikleri geri kazanmak diğer ürünlere göre daha kolay. Uygun ayrıştığında yüzde 100 geri kazanılabiliyor” dedi.

Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Başkanı Yavuz Eroğlu, tüketicilerin artık çok kullanımlık ürünleri kullanmak istemediğini, bu ürünlerin tüketiminde yüzde 25’e yakın artış olduğunu kaydetti. Eroğlu, “Türkiye tek kullanımlık ürünlerde Çin ve İtalya’dan sonra üçüncü sırada. Plastik tek kullanımlık ürün üreten fabrikalar tam kapasite çalışıyor. Türkiye 2019’da 2.1 milyar liralık tek kullanımlık plastik ürün üretti. Salgınla birlikte bez torbayla alışveriş yapmak yerine, plastik poşetler tercih edildi. Poşet üreticilerinin işleri de poşet kısıtlamasının öncesine göre bir hayli üstüne çıktı” diye konuştu.

Ambalaj Sanayicileri Derneği (ASD) Başkanı Zeki Sarıbekir ise Türkiye’de ambalaj tüketiminin kişi başı yıllık 260 dolar olduğunu belirtti. Sarıbekir, geri dönüşüme yoğunlaşmak gerektiğini kaydetti.

‘GÜNEŞ IŞIĞINA MARUZ KALMASIN’

Bahçeşehir Üniversitesi Radyasyon Onkolojisi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Berrin Pehlivan, plastiklerin içeriğinde bulunan Bisfenol A (BPA) maddesinin güneşte ya da ısıtılmasıyla birlikte yiyeceklere daha çok geçtiğini belirtti. Plastik şişedeki ürünlerinin sıcakta bekletilmeden tüketilmesine değinen Pehlivan, mikrodalgada plastik maddelerde yiyeceklerin ısıtılmaması gerektiğini dile getirdi. Pehlivan, plastiklerin vücutta belirlik bir seviyenin üzerinde birikmesinin sağlığı olumsuz etkilediğini vurguladı. 

PİPET, KULAK ÇUBUĞU, ÇATAL, KAŞIK, BIÇAK...

AB, geçen yıl onayladığı yönetmelik ile okyanuslardaki plastik atıkların azaltılması amacıyla belirli tek kullanımlık ürünlerin yasaklanmasını amaçlıyor. Kullanımı yasaklanacak ürünlerin içinde, kulak çubuğu, pipet, çatal, kaşık, bıçak, balon çubukları, tek kullanımlık ürünler, oxo biyobozunur gibi birçok ürün yer alıyor. AB üyesi ülkelerin 3 Temmuz 2021’e kadar kendi kanunlarındaki ekleme ve değişiklikleri yaparak yürürlüğe koymaları gerekiyor. Almanya da bu kapsamda tek kullanımlık plastik ürünlerin yasaklanmasını öngören düzenlemeyi kabul etti. Ülkede park ve kamusal alanlardan toplanan çöpün yüzde 20’sini tek kullanımlık plastik ürünlerin oluşturduğu belirtiliyor.