Tarihi yaşatan saat kuleleri

Bazen hızına yetişilmez, bazen de geçmek bilmez... Hayat telaşındaki insanın bakmaktan kendini alıkoyamadığı tek gerçektir zaman. Vaktin nasıl geçtiğini çok eskiden güneşe bakarak gökyüzünde arayan insanoğlu, medeniyetler kurulduktan sonra bu defa akrep ve yelkovanın birbirini takip eden serüvenini, yüksek kulelerdeki saatlere bakarak izledi. Herkesin görebilmesi için büyük meydanlara inşa edilen saat kuleleri, bugün farklı mimari özellikleriyle şehirlerin en önemli simgeleri arasında yer alıyor. Batı’da 14. yüzyılda yaygınlaşan saat kulesi yapma geleneği, Osmanlı’da ise 16. yüzyılın sonlarında başladı. II. Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yıldönümünde valilere saat kulesi yapımıyla ilgili gönderdiği fermanla Anadolu’da yayıldı. Zamanı göstermenin yanı sıra yangın ve gözetleme kulesi gibi işlevleri de olan saat kulelerinin ilginç yapım hikayeleri bulunuyor. İzmir’den Adana’ya; Çanakkale’den Kayseri’ye Türkiye’de tarihi ve mimari özellikleriyle öne çıkan saat kulelerini derledik:

Panoramik manzara

Bursa Tophane Saat Kulesi: Tophane Parkı’nda ilk kez Sultan Abdülaziz döneminde 1876’da yaptırılan saat kulesi son halini Sultan Abdülhamid zamanında aldı. Kesme taştan tekrar inşa edilen 33 metre yüksekliğindeki 6 katlı kuleye ahşap merdivenle çıkılıyor ve her katının cephesinde dikdörtgen bir pencere bulunuyor. Panoramik Bursa manzarası sunan kule, bu özelliğiyle bir süre yangın kulesi olarak da kullanıldı.

Kayseri Saat Kulesi: Cumhuriyet Meydanı’nda yer alan Saat Kulesi, 1906’da II. Abdülhamit zamanında yaptırıldı. Saat Kulesi’nin yanındaki dikdörtgen mekan ise muvakkithane olarak inşa edildi. Mustafa Kemal Atatürk’ün Kayseri’ye geldiğinde halka hitap etmek için kullandığı bu bina, bir dönem Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Kayseri Şubesi olarak da kullanıldı. 15 metre yüksekliğindeki kuleye helezon merdivenlerle çıkılıyor. Kesme taştan inşa edilen, dört bir tarafıyla zamanı gösteren kule, Avrupa şehirlerindeki saat kulelerine benziyor. 

Çanakkale Saat Kulesi: 1897 yılında İtalyan Konsolosluğu da yapan Vitalis isimli tüccar tarafından inşa ettirilen saat kulesi, dört cephesinde birer saat olacak şekilde Ayvalık taşından yapıldı. Kare planlı aşağıdan yukarıya doğru incelen bir görüntüye sahip kulenin gövdesi dikdörtgen silmelerle beşe bölünmüş. Kule, farklı dönemlerde sadece eskiyen taşlarının yerine aynısı yapılmak suretiyle onarımlar geçirerek günümüze kadar ulaşmayı başarmış.

Eşsiz mimariye sahip

Çorum Saat Kulesi: İl merkezinde Beşiktaş Muhafızı Çorumlu Yedi-Sekiz Hasan Paşa tarafından 1894’te yaptırıldı. Sarı renkli kesme kum taşından yapılan kule, minareye benziyor. Dört bir tarafında saat kadranı bulunan kuleye 81 basamaklı merdivenle çıkılıyor.

Muğla Saat Kulesi: 1885’te kentin Belediye Başkanı Hacı Süleyman Efendi ile eşi Pembe Hatun tarafından Rum Filvari’ye yaptırılan kule, şehrin en önemli yapıları arasında. Aşağıdan yukarıya küçülen kare planlı ve beş katlı inşa edilen kule, mutlaka görülmeli.

Urfa Saat Kulesi: Şanlıurfa Eyyübiye’de Kızıl Kilise olarak adlandırılan bir kilisenin yerine yapılan Ulu Cami’nin avlusunun kuzeybatı köşesinde yer alan sekizgen saat kulesinin ne zamandan beri varlığını sürdürdüğü bilinmiyor. Kilisenin çan kulesi olan minarenin Cumhuriyet döneminde saat kulesine dönüştürüldüğü kaydediliyor.

Depreme rağmen ayakta

Adana Büyük Saat Kulesi: Seyhan’da Ali Münif Caddesi üzerinde bulunan saat kulesinin yapımına 1881’de Vali Ziya Paşa tarafından başlandı, 1882’de Vali Abidin Paşa tarafından tamamlandı. Zamanla tahrip olmasının ardından 1925’te Almanya’dan özel olarak saat makinesi getirilerek güçlendirme yapıldı. Uzunluğu 32 metre olan, dikdörtgen şeklinde taş tuğlalardan yapılan kule, Osmanlı saat kuleleri arasında en uzunu. 1998’deki Adana depreminden sonra hasar görmeden ayakta kalan kule, sağlamlığıyla dikkat çekiyor.

İzmir Saat Kulesi: Osmanlı saat kulelerinin en zarif örneklerinden olan İzmir Saat Kulesi, şehrin sembolü olduğu için herkesin önünde fotoğraf çektirmek istediği ilk yapı. Osmanlı Padişahı Sultan II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıldönümü kutlamaları dahilinde 1901’de inşa edilen kule, İzmir Valisi Kıbrıslı Kâmil Paşa, oğlu Bahriye Mirlivası Said Paşa ve Belediye Reisi Eşref Paşa’dan oluşan bir komisyon tarafından yaptırıldı. 25 metre yüksekliğinde, dört katlı, sekizgen planlı olan kulenin saati Alman İmparatoru II. Wilhelm tarafından hediye edildi. Fransız asıllı İzmirli mimar Raymond Charles Pere’nin tasarladığı kulede kullanılan yeşil ve kırmızı mozaikler Efes’ten, esas bünyeyi oluşturan taşlar ise Sarayköy’den getirildi. 1928 ve 1974 yıllarında gerçekleşen depremlerde hasar gören kulenin saati, 1974’te 5,2 şiddetindeki depremde durdu. İki yıl içinde kule tekrar onarıldı ve günümüze kadar çalışır hale geldi.

Tokat Saat Kulesi: Behzat semtinde kentin her yerinden görülecek şekilde 1902’de yapılan saat kulesinin 33 metre yüksekliği bulunuyor. Kesme taştan yapılan kule, II. Abdulhamid’in padişah oluşunun 25. yılı için halkın yardımlarıyla, mutasarrıf Bekir Paşa ve Belediye Reisi Mütevelli oğlu Enver Bey tarafından yaptırıldı. Dört yöne büyük kadranlarla her yarım saat ve saat başlarında iki dakika arayla tam çalar durumda olan saatin sesi, kentin her semtinden rahatlıkla duyulabiliyor.

Dolmabahçe’de muhteşem güzellik

İstanbul’un farklı noktalarında tüm ihtişamıyla günümüze ulaşan birçok saat kulesi bulunuyor. Bunların başında ise önemli tarihi olaylara tanıklık eden Dolmabahçe Saat Kulesi geliyor. Sultan II. Abdülhamid tarafından Saray Mimarı Sarkis Balyan’a yaptırılan kule, köşelerinde birer fıskiyeli havuzun olduğu bir platform üzerinde dört katlı olarak 1890-1895 yılları arasında inşa edildi. Neobarok ve ampir tarzından yapılan kulenin yüksekliği 27 metre. Her yüzünde birer saat bulunan kuleye 94 basamaklı taş merdivenle çıkılıyor. İstanbul’daki diğer yapılar arasında İstanbul Tophane (Nusretiye Cami), Yıldız Sarayı, Deniz Hastanesi, Sirkeci Garı, Etfal Hastanesi, Büyükada saat kuleleri yer alıyor.

Gezi listelerinde ilk sıradalar

Dünyaca ünlü saat kuleleri, her yıl milyonlarca turisti kendisine çekiyor. Bu yıl koronavirüs salgını nedeniyle yakından göremeyecek olsak da pandemi sonrasında gezi listenize mutlaka dahil etmeniz gereken saat kuleleri şöyle:

İngiltere Londra’da Elizabeth Kulesi: Big Ben

Tayland Chiang Rai Saat Kulesi

Almanya Münih’te Glockenspiel

Rusya Moskova’daki Spasskaya Kulesi

İsviçre Bern’de Zytglogge Kulesi

 Çekya Prag’da Astronomik Saat Kulesi