Tabiat Parkı’ndan kanalizasyona dönüş

Cihat Aslan - Marmara Denizi etrafında hem nüfus hem de sanayi şehri olarak önemli konumda bulunan ve müsilajın etkilerinin en fazla görüldüğü şehirlerden biri olan Kocaeli’de masmavi olması gereken iki deresi de şehrin içindeki sanayi bölgelerinde renkten renge giriyor. Kocaeli’den dökülen akarsuların ve derelerin bir bölümü İzmit Körfezi’nin kuzeyinden bir bölümü ise güneyinden gelerek Marmara Denizi’ne dökülüyor. Körfez’in kuzeyinden Marmara’ya dökülen akarsuların en önemlisi Tavşanlı (Dilovası) Deresi’ni takip ettik. Pelitli Köyü’nün güneybatısından, Ballıkayalar Tabiat Parkı’ndan doğan Tavşanlı Deresi, bir süre güneye aktıktan sonra dirsek yapıp doğuya daha sonra da yine güneye dönerek Marmara’ya dökülüyor. Uzunluğu yaklaşık 12 kilometre olan Tavşanlı Deresi’nin ana kaynağı, Ballıkayalar Tabiat Parkı’ndaki dağların arası. Ballıkayalar Tabiat Parkı’ndan doğan Tavşanlı Deresi’nin başladığı yer ile döküldüğü yer arasında ise çok büyük bir fark var.

Koku ve renk değişimi

Derenin başladığı noktadaki kaynak suyunun temizliği ve berraklığı bölge halkının da oldukça ilgisini çekiyor. Derenin başladığı yerde hafta sonu adım atacak yer yok. Dereye giren vatandaşlar, kenarında da piknik yapıyor. Ayrıca Dilovası İlçesi’nin yanı sıra Kocaeli’nin merkezi ve diğer ilçelerinden de vatandaşlar geliyor. Çocuklarıyla İzmit’ten gelen ve Tavşanlı Deresi’nin başladığı noktada piknik yapan Şehriban Kılıç, “Hafta sonu tıklım tıklım doluyor. Bizde her fırsat bulduğumuzda geliyoruz tertemiz suda güzel vakit geçiriyoruz. Aşağı kısımlara gidildiğinde derenin rengi değişiyor, kokmaya başlıyor. Bir sürü kanalizasyon dereye akıyor. Şehrin içine girdiği yerde ağır sanayinin olduğu fabrikalar var. Nasıl önlem alınır bilmiyoruz. Burada kenarında piknik yaptığımız dere, şehrin içinde berbat bir hale dönüyor” dedi.

‘Bahçeler kurudu’

Derenin devam ettiği güzergâh önce Pelitli ve Tavşanlı köylerinden, ardından da Dilovası’nın içerisinden geçiyor. Derenin başlangıç noktasındaki berraklık bu bölgelerde yerini kahverengi kirli suya bırakıyor. Derenin kenarından geçtiği Pelitli Köyü muhtarı Zafer Ceyhanlı, “Sanayinin gelmesiyle akarsularımız, derelerimiz yok oldu. Kirlilik almış başını gidiyor. Derenin güzergâhında yerleşim alanları, bağ-bahçeler vardı. Hepsi kurudu gibi. Vatandaş sıkıntısını belediyeye bildiriyor ama belediye çevreye ne kadar duyarlı o da ayrı bir tartışma” diyor.

Sanayi zehri

Pelitli ve Tavşanlı köylerinin ardından Dilovası şehir merkezinden geçen Tavşanlı Deresi’ndeki kahverengilik burada daha da belirgin bir hal alıyor. Yaz aylarının gelişi ile birlikte bölgedeki derelerde suyun debisi düşse de özellikle şehrin kanalizasyon sisteminden gelen suyun da aktığı derenin kokusu, etrafındaki yerleşim yerlerini de rahatsız ediyor. Hem köpüklenme hem de kötü koku ile birleşen Tavşanlı Deresi’nin Marmara Denizi’ne çıkışını görmek ise zor. Çünkü derenin Marmara ile buluştuğu noktalar Dilovası Sanayi Bölgesi’nin içinden geçiyor. Ancak Tavşanlı Deresi’nin Marmara ile buluşma noktası olan atık hurda fabrikasına doğru yol aldığı sürede rengi gittikçe koyulaşan bir kahverengiye dönüşüyor. Rengi ilk noktasından itibaren değişen Tavşanlı Deresi, son noktası olan hurda atık fabrikasında iyice koyulaşıyor.

Taş ocağından Marmara Denizi’ne

Kocaeli’deki bir başka dere olan Sarımeşe Deresi’nin kaynağı ise İlimtepe. İlimtepe’nin eteklerinden gelen suyun kirliliği dere yolundaki Taşocağı Fabrikası’nda başlıyor. Taşocağı’nın tozu ve atığıyla kahverengiye dönen Sarımeşe Deresi’ndeki su önce bölgedeki gölete akıyor. Gölet’in masmavi rengi, taşocağı yüzünden değişmiş. Gölün küçük bir kesiminden Sarımeşe Deresi yolunu bularak, önce ilçenin arasından, ardından Dişiskelesi’nden Marmara ile buluşuyor. Dağların arasındaki kaynak, şehir içinde kanalizasyonlar, evsel atık nedeniyle siyah renge dönüşüyor. Bölge halkı şu an debi düşüklüğü nedeniyle kuruyan derenin koku yapmadığını ancak, kış aylarıyla birlikte kokuya dayanamadıklarını söylüyor.

Kirlenmiş Tavşanlı Deresi’nin Marmara Denizi ile buluştuğu noktalar Dilovası Sanayi Bölgesi’nin içinden geçiyor.

YARIN: Haramidere, Ayamama, Kurbağalıdere: İstanbul’un zehirli dereleri