Sefere gittiler, dönen tek bir kişi olmadı! Osmanlı leventlerini yamyamlar mı yedi?
14.04.2023 - 14:56 | Son Güncellenme:
Yaklaşık 600 yıl hüküm süren Osmanlı İmparatorluğu bu süreç boyunca tarihin en güçlü devletleriyle savaştı. Ancak Osmanlının savaştığı ilginç topluluklardan biri de yamyam bir kabile oldu. Mombasa'ya gidip geri dönmeyen Osmanlı askerlerinin başına gelenler korku filmlerini aratmayacak türden.
Derleyen: Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr - Osmanlı İmparatorluğu hakimiyet yürüyüşüne Orta Asya'dan göçebe bir topluluk olarak başlamıştı. Birkaç yüzyıl sonra, küresel olarak askeri, siyasi ve ekonomik güç Osmanlı'ya geçti. İlerleyen yıllarda Osmanlı Akdeniz'de ticaret gemileri inşa etti ve ticaretin güçlü simgelerinden biri haline geldi. 15. yüzyılın sonlarında İstanbul'u fethedip Anadolu ile birkaç Baltık ve Arap vilayetinde hegemonya kuran Osmanlılar, Hint Okyanusu'nda Portekizlilere meydan okumak için iyi bir donanmaya sahip oldu.
PORTEKİZLERİN KEŞFETTİĞİ YENİ TİCARET YOLLARI
Sultan II. Bayezid ile birlikte Osmanlı deniz ticaretindeki gücünü yitirmeye başladı. Çünkü 16'ncı yüzyılın hemen başlarında Portekizliler Doğu Afrika kıyılarında çok önemli bir ticaret rotası keşfedince yeni ticaretin gözdesi Portekiz limanları olmuştu. Portekizliler, Doğu Afrika, Hindistan ve Arap Yarımadası kıyılarında pek çok liman kurdu ve kurulduğu yerlerde hakimiyet sağladı. Ancak geldiklerinde devletleşememiş topluluklara saldırmaya, aynı zamanda maddi kaynaklarını sömürmeye başlamışlardı. Ticaretteki Portekiz egemenliği tüm Avrupa'nın gözlerini kamaştırıyordu.
Portekizliler Doğu Afrika'da güçlerini kullanırken oradaki halka çok sert davranıyordu. Anlaşılır bir şekilde Portekizlilerin dengi olmayan bu insanlar, bu davranışlardan korktular ve buna göre bir tepki geliştirdiler. Hint Okyanusu boyunca uzanan dinsel ve asırlık ticari bağlar nedeniyle, Portekizlilerin gaddar tutumu her yere yayılmıştı. Bu durum coğrafi olarak dağılmış insanları ortak bir düşmana karşı birleştirdi.
OSMANLIDAN YARDIM İSTEDİLER
Aynı yüzyılın sonlarına gelinirken bölge müslümanları Yemen valisi Hasan Paşa'ya yardım çağrısında bulundu. Bunun üzerine Mombasa ile birlikte Makdişu, Berâve, Lamu, Pemba kentleri Osmanlı İmparatorluğu'na bağlılığını bildirmişti. Çağrı üzerine Hasan Paşa, Emir Ali Bey'i komutan seçti ve 1585'te Emir Ali Bey komutasında bir kadırga ve birkaç küçük tekneden oluşan kuvvetler bölgeye ulaştı.
Takvimler 1586'yı gösterdiğinde Emir Ali Bey tek bir gemiyle Doğu Afrika'ya geldi. Batılı tarihçiler tarafından sık sık 'Türk korsanı' olarak anılsa da Afrika'nın doğu kıyısındaki eylemlerinin açık siyasi amaçları vardı. Emir Ali Bey 1586'da tüm doğu kıyılarında Mogadişu'dan Mombasa'ya kadar Portekiz kontrolünü alt üst ederek bir Portekiz gemisine el koyup Yemen'e döndü. Bu başarısının arkasında orada bulunan siyahilerden ve Araplardan oluşan yerel halkın da desteği vardı. Ancak Portekizlilerin Emir Ali Bey'in adını duydukları son sefer değildi.
TAM DÖRT YIL SONRA YENİ BİR SEFER
Kenya'daki Mombasa şehri Portekizliler için çok önemliydi. Bu sebeple Osmanlıya yardım eden suç ortaklarını cezalandırmak ve yardım etmeye meyilli herkese bir mesaj göndermek ve kıyılarını geri kazanmak için Portekizliler, iki yıl sonra Doğu Afrika kıyılarına saldırmaya devam ettiler. Portekizlilerin yaptıkları katliamlar Yemen Beylerbeyi Hasan Paşa'nın kulağına gitti. Bununla birlikte ilk seferden tam dört yıl sonra yine Emir Ali Bey komutasında Doğu Afrika kıyılarına yelken açıldı.
Ancak Portekizliler bu defa Osmanlı'nın donanması için hazırlıklıydı. 18 parçalık Portekiz donanması acilen Mombasa'ya doğru hareket etti. Ancak tek çözüm yolları bu da değildi. Ellerinde Afrika'nın balta girmemiş ormanlarından yaşayan yamyamlıklarıyla ünlü Zimba kabilesi vardı. Portekizliler bir şekilde bu savaş için yamyam kabileyle anlaşmışlardı.
GEMİLERE SALDIRMAMALARININ BİR SEBEBİ VARDI
Portekiz filosu Mombasa ile okyanustan karşı karşıya gelirken, ada kasabası da Portekizlilerin Zimba adını verdiği bir kabile tarafından ellerine mızraklarıyla şehri kuşattı. Bu esrarengiz kabile Mombasa'ya daha önce varmıştı ve adaya saldırmak istiyordu. Ancak duvar ve Emir Ali Bey'in top atışı yapan gemileri onları adadan uzak tuttu. Ayrıca top atışı yapabilmek için kıyaya yakın dursa da adadakiler asla gemilere saldırmıyordu. Tabii ki bunun bir nedeni vardı.
İki gün sonra Portekizlilere ait 18 gemilik donanma Hint Okyanusu'nun açıklarında göründü ve artık bir mengeneye yakalanmış olan Emir Ali'ye ve Türklere saldırmaya başladılar. Kendi tarafında çok fazla çarpışmadan düşmanı bitirebileceğini anlayan komutan de Souze Countinho, Zimbaların artık zayıflamış olan Emir Ali'ye saldırmasına izin verdi ve yamyamlar da oldukları menzili terk edip saldırmaya başladı. Osmanlı donanması bir yandan yamyamlarla savaşırken bir yandan da donanmayla mücadele etmeye çalışıyordu. Bir süre sonra yenik düştüler ve Mombasa Osmanlı'nın elinden alınmıştı. Portekiz kaynaklarına göre Türklerin çoğu, tutsaklarını katledip yedikleri söylenen Zimbalarla yüzleşmektense Portekizliler tarafından yakalanmayı tercih etmişti.
'YAMYAMLAR OSMANLI LEVENTLERİNİ KIZARTIP YEDİ'
Diğer anlatımlara göre, Emir Ali Bey çatışmada öldürülürken diğerleri onun zimbalardan kaçınmak için Portekiz filosuna kaçtılar. Ancak bazı kaynaklar Emir Ali Bey'in esir düştüğünü ve Lizbon'a götürüldüğünü söylüyordu. Savaşan deniz askerleri de Zimbaların eline düştü. Yamyamlıklarıyla ünlü olan Zimbalar ise Türk leventlerini kızartıp yediler.
Yemen'den çıkıp Mombasa'ya giden hiçbir Osmanlı askerinden bir daha haber alınamadı. Zimbaların eline düşenlerin kızartılıp yenildiği, Portekizlilerin eline düşenlerin ise ömür boyu köle olarak çalıştırıldığı düşünülüyordu. Bu savaş, Osmanlının Doğu Afrika kıyısındaki faaliyetlerine son verdi, ancak Portekizliler bunu açıkça bilmiyorlardı ve dönemlerinin geri kalanında temkinli kalacaklardı. Portekizliler uzun yıllar boyu oradaki halkı sömürmeye ve hüküm sürmeye devam etti.
