Muğlalı ile Atatürk arasındaki ilk temas telgrafı

Antik Karya Bölgesi’nin en eski yerleşim alanlarından olan Muğla sırasıyla Karya, Mısır, İskit, Asur, Dor, Med, Pers, Makedon, Roma ve Bizans egemenliğinde kaldı. Antik adı, çeşitli bulgu ve kaynaklarda “Mobella, Mobolia, Moğola” olarak geçen Muğla, 1284 tarihinde Menteşe Beyliği’nin egemenliğine girmesiyle Menteşe adıyla anılmaya başlanmıştı. Bölge 1391 yılında, Yıldırım Beyazıt tarafından Osmanlı topraklarına katılmış, 1402 de Timur’un hâkimiyetine geçmiş, Timur bu yöreyi tekrar Menteşe Beyliği’ne vermiş, daha sonra 1425’te II. Murat zamanında Menteşe Bölgesi tümüyle Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliğine geçmiştir. Menteşe oğulları zamanında Yunanistan, Muğla kıyıları ve adalarına çıkmış, Rodos adasını bir süre egemenliği altına almıştır. Bu dönemde Rodos adasına yerleşen Saint Jean şövalyeleri Osmanlılar ve Menteşe oğulları ile savaşmışlar, Bodrum kalesini de bir süre ellerinde tutmuşlardır. Ancak 1522’de Kanuni Sultan Süleyman tarafından hem Rodos adası hem de Bodrum Kalesi Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır. Muğla ilinin merkezi Menteşe Beyliği zamanında Milas’tı; Muğla, Osmanlı İmparatorluğu döneminde merkez olmuştur.

“Muğla” adının nereden geldiği konusunda çeşitli söylentiler bulunur. En yaygın söylentiye göre ilin adı Selçuklu Sultanı Kılıçarslan’ın komutanlarından “Muğlu” Bey’in adından gelmektedir. Büyük olasılıkla burayı Muğlu Bey fethettiği için bu komutanın adı verilmiş, “Muğlu” zamanla Muğla’ya dönüşmüştür. 1889 Aydın Vilayet salnamesinde rastlanan “Mobölla” adı ise kentin ortaçağdaki adıdır.

İtalyan işgaline direndiler

I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu toprakları İtilaf Devletleri tarafından paylaşılınca, Muğla 11 Mayıs 1919 tarihinde İtalya tarafından işgal edildi. Anadolu’nun işgali sırasında Muğla’da “Kocahan Mitingi” düzenlenmiş ve tüm Anadolu şehirleri gibi Muğla’nın da bu işgallere direneceği ilan edilmiştir. Bunun üzerine kentte Vatan Müdafaa Cemiyeti, Serdengeçtiler Müfrezesi, Muğla Kuvayi Milliyesi gibi direniş komiteleri kurulmuştur. 1920’de Ankara’da açılan 1. dönem meclisine 6 milletvekili gönderen kent İtalyanların kentte fazla etkin olmamasından yararlanarak Menderes boyunca başlayan Yunan işgaline karşı kurulan direniş faaliyetlerine katılmıştır. Muğla’da Kurtuluş savaşı öncesi süreçte üç kongre yapmış, Erzurum ve Sivas kongrelerine de delege göndermiştir.

En çok şehit veren il oldu...

Muğlalı ile Gazi Mustafa Kemal Atatürk arasında kurulan ilk ilişki, Muğla’nın Sivas için toplanan Ekim 1919 Kongresinden önce Mustafa Kemal Paşa’ya çektiği bağlılık telgrafı ve bu telgrafa Paşa’nın verdiği övgü dolu yanıt ile başlar. Kurtuluş Savaşı’nda kongre ve direniş hareketleriyle başarıyla yerini alırken, aynı yıllarda Atatürk’ün bizzat yanında bulunan ve onunla Cumhuriyeti kuran çok seçkin evlatlar yetiştirmiştir. Kurtuluş Savaşı’nın 11. Tümen Komutanı Orgeneral Mustafa Muğlalı, Gazeteci Yunus Nadi, Ziraat Mühendisi Zihni Derin, Vali Hilmi Uran, Hukukçu Şükrü Kaya, Veteriner Ahmet Şefik Kolaylı gibi seçkin Muğlalılar, Kurtuluş Savaşı süresince ve Cumhuriyet döneminde Atatürk’ün bizzat yanında yer almışlardır. Muğla Kurtuluş Savaşı’nda verdiği 1.444 şehit ile Ege illerinin en çok şehit veren ili olmuştur. 1451 yılında Osmanlı idaresine giren Muğla, Cumhuriyetin ilanı ile birlikte 1923 yılında il statüsüne kavuşmuştur.