Kazdıkça tarih çıkıyor! Haydarpaşa’da 1700 yıllık liman kenti

İstanbul’un önemli anıt binalarından Haydarpaşa Tren Garı’nın arkasındaki alandan çıkan arkeolojik eserler, uzmanları şaşırtmaya devam ediyor. Yeni banliyo hattının ray çalışmalarında ortaya çıkan ilk buluntulardan 10 ay sonra adeta bir şehir topraktan çıkartıldı.

Haydarpaşa Gar’a gelen tren rayları, Marmaray ve bağlantısındaki banliyo hattı için yenilenirken mühendisler Temmuz 2018’de arkeolojik buluntularla karşılaşmıştı. Haydarpaşa Kentsel ve Tarihi SİT Alanı’nda bulunmaya başlayan arkeolojik eserler Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu kararlarıyla İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü denetimine verilirken, uzman arkeologlar ve sanat tarihçileri görevlendirilmişti. Kadıköy’deki 300 dönüm arazide çalışmalarını genişleten uzmanlar, rayların altında ve tarihi istasyonun iki tarafında çok sayıda arkeolojik kalıntı tespit etti. Arkeologlar, toprağın altından çıkan eserlerin İstanbul’un genelinde olduğu gibi dört farklı döneme ait olduğunu belirledi. Geç Roma, Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait kalıntılar Haydarpaşa’nın her yerinden çıkarken, alanda bulunan en eski arkeolojik eserler 4. yüzyıla tarihlendi. İmparator Diocletianus’un tahta çıktığı milattan sonra 284 ile İmparator Heraclius’un 641 yılındaki ölümüne kadarki zaman dilimini kapsayan Geç Roma döneminden günümüze kadar 1700 yıllık tarih diliminin izleri Haydarpaşa’da bulunmuş oldu.

Tarih fışkırıyor

Akdeniz ile Karadeniz arasındaki önemli liman özelliğini yüz yıllarca sürdüren İstanbul ve Haydarpaşa semti, ilk garın yapıldığı 1872’den beri ise ticari gemilerin uğrak yeri olmuştu. Her kazıda biraz daha fazla yapı duvarları, hamamlar, konut odaları, su kanalları, yollar hatta sokaklar ortaya çıkartıldı. Arkeologların bulduğu çömlek parçaları ve sikkeler, antik çağ tarihçilerinden Cumhuriyet dönemi sanat tarihçilerine kadar pek çok uzmanın inceleme konusu oldu.

500 metre

Tarihi istasyona ulaşan dört peron kaldırıldığında iyice belirginleşen liman kentinin yaklaşık 500 metre gerideki Ayrılık Çeşmesi durağına kadar uzandığı tahmin ediliyor. Banliyo hattı ile Marmaray aktarma istasyonu olan Ayrılık Çeşmesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun sefere çıkan ordusunun son kamp yeriydi. Ordunun üç günlük kampının ardından tekrar yola düştüğü Ayrılık Çeşmesi’nde dini yapı olabilecek bir yapı bulunmuştu. Haydarpaşa liman kentinin çok yakınındaki caminin etrafında bulunan mezar alanı ise bölgenin tarihini daha geriye çekebilir.