İşgalciler sonunda geldikleri gibi gitti

Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasıyla tarihteki yerini alan Osmanlı İmparatorluğu’nun son payitahtı, 1918 Ekim’inde uğradığı İtilaf Devletleri güçlerinin işgalinden,  Şükrü Naili Paşa komutasındaki Türk birliklerinin, 6 Ekim 1923’te kente törenle girmeleriyle resmen kurtuldu.

Mustafa Kemal Atatürk’ün, 13 Kasım 1918’de İstanbul’da, “Geldikleri gibi giderler” dediği işgal güçlerine ait son birlik, 97 yıl önce 2 Ekim 1923 tarihinde kentten ayrıldı. Mustafa Kemal, Mondros Mütarekesi’nin 30 Ekim 1918’de imzalanmasından sonra Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı’ndan 13 Kasım 1918’de İstanbul’a döndüğünde, Çanakkale Boğazı’ndan geçmelerine izin vermediği İtilaf Devletleri Donanması da aynı gün İstanbul Boğazı’na demir atmıştı.

‘Size nasip olacak’

Askerî ulaşımı sağlayan ve sonradan “Kartal” adı verilen “köhne bir istimbot ile” deniz ortasında bu “çelik ormanı”nın içinden geçerken, yaveri Cevat Abbas’ın sözleri üzerine Mustafa Kemal, “Geldikleri gibi giderler!” diyecekti. Cevat Abbas’ın “Size nasip olacak, siz bunları kovacaksınız paşam” sözlerine Mustafa Kemal’in yanıtı, “Bakalım” olmuştu. Kurtuluş Savaşı’nın kazanılması ve Mudanya Mütarekesi’nin imzalanmasından (11 Ekim 1922) sonra Refet (Bele) Paşa komutasındaki bir bölük asker, sembolik olarak İstanbul’a girmişti, ancak bu sırada işgal güçleri henüz kenti terk etmemişlerdi.

Lozan Barış Antlaşması’nın, 24 Temmuz 1923’te imzalanmasıyla Cumhuriyet’e giden yolda, artık az bir mesafe kalmıştı. Hâkimiyeti Milliye gazetesinin 30 Eylül 1923 tarihli sayısında, “Anadolu Ajansı” kaynaklı “İstanbul’da Ecnebi İşgalinin Son Dakikaları Başlıklı” manşet haberde, Anlaşma uyarınca İstanbul’u 2 Ekim 1923’te tamamen terk etmeleri gereken işgal güçlerinin, “geldikleri gibi gidişleri”nin son günleri anlatılıyordu.

Hâkimiyeti Milliye’nin “İstanbul’da Ecnebi İşgalinin Son Dakikaları” başlığını taşıyan haberinin alt başlıklarında; “2 Teşrinievvel’de (2 Ekim’de), Dolmabahçe’de veda merasimi” düzenleneceği duyuruluyor ve “Dün evvela Fransız, sonra İtalyan, daha sonra da İngiliz kumandanları, Adnan Bey’le İstanbul Kumandanı’nı ziyaretle veda ettiler” denilerek, işgal güçleri komutanlarının veda ziyaretleri aktarılıyordu.

Fotoğraf çektirdiler

İşgalci komutanlar, bir süre önce İstanbul’a gönderilen Adnan (Adıvar) ile İstanbul Kumandanı Selahattin Adil Paşa’yı ziyaret etmişlerdi. İşgal güçleri komutanları, İstanbul’u terk etmeden önce, Dolmabahçe Meydanı’nda düzenlenen törende, İstanbul Komutanı Selahattin Adil Paşa ile fotoğraf da çektirmişlerdi. İtilaf Devletleri askerlerinin, Dolmabahçe rıhtımından Türk bayrağını ve askerini selamlayarak gemilere binerek kentten ayrılmaları sonrasında; Şükrü Naili (Gökberk) Paşa komutasındaki Türk birliklerinin, 6 Ekim 1923’te kente törenle girmelerini halk coşkuyla karşılayacaktı.