'İnsanı mezara hayvanı kazana koyar' Asırlardır süren korku!
24.01.2022 - 07:00 | Son Güncellenme:
Türkiye'de en yaygın olan inanışlardan biri nazar. Kişinin yüzüne karşı üç kere 'tü tü tü' yapılması, nazar boncuğu takılması ve kurşun döktürülmesi gibi birçok ritüel mevcut. Prof. Dr. Adem Öger, nazardan korunma yöntemleriyle ilgili ilginç bilgiler paylaştı.
Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr - Nazar, sözlükte 'bakmak, görmek, düşünmek' anlamında kullanılan bir kelime olsa da Türkçe'de 'beğenilen bir şeye kıskançlıkla bakmak ve zarar verecek şekilde onu etkilemek' manasında kullanılıyor. Nazarla ilgili, "Nazar insanı mezara, hayvanı kazana koyar", "Kaderi geçen bir şey olsaydı nazar olurdu" gibi atasözleri ve inanışlar ülkemizde oldukça yaygın. Nitekim nazar boncuğu sembolü de neredeyse Türkiye'yle eşleşmiş bir sembol. Ancak nazar inancı yalnızca Türklere mahsus değil. Hatta Avrupalılar nazar için 'devil eye' ifadesini kullanıyor.
İngiliz filolog Frederick Thomas Elworthy'nin nazar konusundaki araştırmaları, nazarlık simgesine Yunanlarda olduğu kadar İrlanda masallarında da rastlandığını, İncil ve Kur'an gibi dini kitaplarda yer aldığını gösteriyor. Öyle ki nazar boncuğu ve göz figürlerinin moda akımlarında da yer bulduğunu belirtiyor. Peki nazar boncuğu ve nazar inancı nereden geliyor? Gerçekten de öldürücü bir enerjiye sahip mi? Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Türk Halkbilimi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Adem Öger ve Şaman olarak doğduğunu söyleyen Zeynep Deniz Özden'e sorduk.
'GEÇMİŞİ MÖ. 4 BİN'Lİ YILLARA DAYANIYOR'
Türkçe'de nazar 'kem göz' manasında kullanılıyor. Halk arasında 'nazara gelmek', 'nazara uğramak', 'nazar etmek' gibi söyleniş biçimleri de yaygın. Prof. Dr. Adem Öger, "Belli kimselerde bulunduğuna inanılan ve özellikle çocuklara, evcil hayvanlara, eve, mala, mülke, hatta cansız nesnelere de zarar veren, 'bakışla dışarıya fırlayan çarpıcı ve öldürücü güç' şeklinde tanımlanan nazar, tarih boyunca olumsuz bir olgu olarak bilinmiş ve her kültürde farklı inanış, ritüelleri beraberinde getirmiş" dedi. Nazar inancının ne zaman ortaya çıktığını tespit etmenin zor olduğunun altını çizen Prof. Dr. Öger, nazar simgelerinin Eski Yunan, Mısır, Pers, Türk kültürü gibi dünyanın eski ve köklü kültürlerindeki izlerinin ve bu inancın ve buna bağlı simgeler ile ritüellerin oldukça eski olduğunu gösterdiğini söyledi. Öger, "Arkeolojik ve antropolojik çalışmaların verilerine göre nazar inancının M.Ö. 4 bin'li yıllara kadar uzandığını söylemek mümkün" ifadelerini kullandı.
KÖPEK KEMİĞİ, SARIMSAK, DENİZ BONCUĞU, DEVE YÜNÜ VE DAHASI...
Nazar inancının yaygın olması nazardan korunmak için kullanılan sembol ve ritüellerin de çok çeşitli olmasına zemin hazırlıyor. Prof. Dr. Adem Öger, nazardan korunmak için göz boncuğu başta olmak üzere Anadolu’nun farklı yörelerinde çeşitli ağaçlardan ve bitkilerden (iğde, çaltı, üzerlik) yapılan nazarlıkların yapımında köpek kemiği, sarımsak, deniz boncuğu, at nalı, deve yünü, kaplumbağa kabuğu, muska (hamayıl) gibi nesnelere de başvurulduğunu söyledi.
"Bu unsurlar, Eski Türklerin mitik inanç ve düşünce sisteminin birer parçası olup zaman ve mekâna göre güncellenmiş, yeni anlamlar yüklenmiş ve günümüze kadar varlığını devam ettirmiş" diyen Öger, göz boncuğunun (gök boncuk), bütün Türk dünyasında yaygın olup Gök Tanrı/gök rengi ile ilgili olduğuna dikkat çekti. Çeşitli ağaçlardan yapılan nazarlıkların, ağacın kutsanması ile ilişkili olup Türklerdeki ağaç kültüne dayandığına vurgu yapan Prof. Dr. Öger, "Köpek kemiği, eski Türklerde kurdun kutsanması ve kurdun çeşitli uzuvlarının ve unsurlarının koruyuculuğuna ilişkin inancın sonraki dönemlerde köpeğe evrilmesi ve köpek kemiğinin koruyucu ruh haline dönüşmesi ile ilgilidir. Türk mitolojisinde ve kültüründe özel anlamlar yüklenen ve kutsiyet atfedilen at, deve, kaplumbağa gibi hayvanlara ait unsurların da nazardan korunma amacıyla kullanılması söz konusudur" diye konuştu.
NAZARDAN KORUNMAYI NASIL KEŞFETTİLER?
Peki yöre yöre, inanış inanış değişen nazardan korunma yöntemleri nasıl ortaya çıktı? Bu soruya Prof. Dr. Adem Öger, "İnsanoğlu, en eski dönemden beri birtakım kötü güçlere/ruhlara inanmış ve bunların olumsuz etkilerinden zarar görmemek veya zararı azaltmak için çeşitli önlemler almaya çalışmış. Nazardan korunma yöntemlerinin ortaya çıkış süreci de böyle" diyerek cevap verdi. Prof. Dr. Öger, bir insanın aniden hastalanması, mutlu bir evliliğin aniden çökmesi, tarladaki bir mahsulün aniden zarar görmesi, iyi süt veren bir hayvanın sütünün aniden kesilmesi gibi olayların nazar olarak yorumlandığını ve nazarı önlemek ya da ortadan kaldırmak için her toplum veya kültürün kendi korunma sistemini oluşturduklarını belirtti.
HER TOPLUMDA FARKLI ÇÜNKÜ...
"Burada her toplumda var olan nazar inancına karşı geliştirilen nazardan korunma veya nazarı ortadan kaldırma yönteminin aynı olmadığını belirtmek yararlı olacak" diyen Prof. Dr. Öger, toplumların dini inanışlarının, kültürel yapılarının ve yaşadıkları coğrafyaların kullandıkları yöntemlerde etkili olduğunun altını çizdi. Öger, "Örneğin bölgede yetişen ağaca ve bitkiye göre nazarlıklar çeşitlenmiş, dini inanışlara bağlı olarak ritüeller farklılık göstermiş ve coğrafyanın sunduğu imkanlar çerçevesinde korunma biçimleri şekillenmiştir" diyerek örnek verdi ve kötü bir etki yaratan nazara karşı iyi ruh ya da iyi ruha sahip olan bir unsurun (ağaç, hayvan, nesne vb.) kullanımının korunma yöntemlerini şekillendirdiğine dikkat çekti.
'ÖKÜZ VEYA KURDUN KAFASI ASILIR'
Nazardan korunmak ve nazarı ortadan kaldırmak için farklı ritüellerin yapıldığına dikkat çeken Adem Öger, nazardan korunmak için kullanılan yöntemlerden bazılarını şöyle sıraladı:
"Nazar değmesini istemeyen kişi, yanında deve tüyünden bir takı (bilezik, kolye vb.) taşır. Evin kapısına at nalı asılır. Eve nazar değmemesi için üzerlikten yapılan 'nazarlık' evin odalarına asılır. Tarla, bağ ve bahçeye nazar değmemesi için öküz veya kurdun kafatası asılır. Kırkı çıkana kadar yeni doğmuş hayvanlar kimseye gösterilmez."
'TÜTSÜ, ANADOLU'DA ÜZERLİK BİTKİSİNE DÖNÜŞTÜ'
Nazarı ortadan kaldırmak için kullanılan ritüellerin başında kurşun dökmenin geldiğini belirten Prof. Dr. Öger, "Bunun yanı sıra kem gözün olumsuz etkisini ortadan kaldırmak için üzerlik, sarımsak kabuğu, tuz gibi nesneler yakılarak tütsü yapılır. Orta Asya’da ardıç ağacından yapılan tütsü, Anadolu’da üzerlik bitkisine dönüşmüştür" diyerek örnekleri çoğalttı.
'KUŞAKTAN KUŞAĞA AKTARILAN BİR KORKU DUYGUSU VAR'
Prof. Dr. Öger aynı zamanda bunca farklı korunma yöntemlerinin temelinde 'korku' duygusunun olduğunu da vurguladı. Prof. Dr. Öger, "Nazar ile ilgili deneyimlerin ve buna bağlı anlatıların kuşaktan kuşağa aktarılması, her kuşakta nazarın çok tesirli bir olgu olduğuna ilişkin korku duygusunu da yayıyor" yorumunu yaptı. Bu nedenle insanoğlunun, zarar göreceğini düşündüğü somut varlıklara karşı korunma sistemini oluşturduğu gibi ruhlara, kötü ruhlara karşı da çok sayıda savunma biçimi geliştirdiğini söyleyen Öger, "Korku hem bireysel hem de toplumsal yapı da büyük etkiye sahip olup nazara karşı geliştirilen korunma yöntemlerinin çokluğu da bundan kaynaklanıyor" diye konuştu.
'HAYATIN HER AŞAMASINDA KENDİNİ GÖSTERİYOR'
Sosyal hayatımızda nazar inancının çok yaygın olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Adem Öger, Hunlar, Göktürkler ve Uygurlardan günümüze kadar kesintisiz olarak kültürel mirasımız içinde yaşama şansı bulan nazar ve etrafında oluşan inanışların, yüzyılların süzgecinden geçerek günümüze kadar geldiğini söyledi. "Sosyo-kültürel hayatımızda doğumdan ölüme hayatın her safhasında dikkate aldığımız nazar, günlük hayatımızdaki takılardan mimari yapılarımıza, bağ-bahçeye ve evlerimize asılan nazarlıklardan hayvanlarımıza astığımız nesnelere kadar kendini gösteriyor" diyen Prof. Dr. Öger, şunları da ekledi: "Bir bebeğin dünyaya gelmesiyle başlayan nazardan korumaya dönük pratikler, onun beşiğe alınmasında, sünnet töreninde, düğününde, evinin inşasında, araç sahibi olduğunda kısacası hayatın her alanında ve aşamasında kendini gösteriyor."
'DOĞA-İNSAN İLİŞKİSİNİN MERKEZİNDE'
Prof. Dr. Öger, dolayısıyla Türk kültüründe doğa-insan ilişkisinin merkezinde yer alan unsurlardan birinin nazar olduğunu söyleyebileceğimizi belirtti. Halk arasında sağaltma ocakları tarafından gerçekleştirilen 'kurşun dökme', 'kömür söndürme', 'taş kırma' gibi sihir-büyüsel işlemlerin, insana zarar veren nazarı ortadan kaldırmak ve insanı korumak amaçlı yapılan uygulamalardan bazıları olduğunu söyledi.
'İÇLERİNE KURŞUN DÖKÜLÜYOR'
Şaman olarak doğduğunu söyleyen Zeynep Deniz Özden de korku ve endişenin en büyük hastalık olduğuna dikkat çekerek nazarın negatif enerji blokları olduğunu ve en bilindik şifa çalışmasının kurşun döktürmek olduğunu iddia etti. "Bunun yanı sıra evlerin kapılarına üzerlik otu, süpürge otu, soğan ve sarımsak asılır. Çeşitli zamanlarda tuz yakılır, nazar değeceğine inanılan kişilere veya objelere nazar boncuğu takılır" diyen Özden, mavi boncukların camdan yapıldığına ve içine kurşun döküldüğüne de dikkat çekti.
ERİDİĞİNDE ORTAYA SİYANÜN VE ANTİMON GAZI ÇIKIYOR
Kurşun çalışmasının da simya geleneğinin getirmiş olduğu bir şifa uygulaması olduğunu öne süren Zeynep Deniz Özden, "Burada da soyut ve somut faydaları açısından değerlendirmek lazım. Fiziksel boyutu açısından değerlendirirsek çalışma sırasında kurşun eridiğinde ortaya siyanün ve antimon gazı çıkar. Antimon ve siyanür doğada altın arama işleminde, altını topraktan ayrıştırmak, yani saf altını açığa çıkarmak için kullanılır" ifadelerini kullandı.
'FİZİKSEL VE RUHSAL BOYUTTA TAMİR ETME ÇALIŞMASI'
Zeynep Deniz Özden altının frekansının yüksek olduğunu ve insanda da frekans yükseltme çalışmaları için uygulandığını belirtti. Bugün pozitif bilim frekans biyomanyetik dalga boyutunu ölçebiliyor" diyen Zeynep Deniz Özden, bu tarz şifa çalışmalarından sonra ölçüm yapıldığında gerçek bir iyileşme ve değişim olduğunun tespit edildiğini öne sürdü. Geleneksel kabul edilen bu tarz uygulamaların laboratuvar ortamında gözlemlemenin mümkün olduğunu söyleyen Özden, buna Japon bilim adamı Emoto'nun sözcüklerle suyun moleküler yapısının değiştirilebildiğini ve kodlanabildiğini ortaya koyduğu çalışmayı örnek gösterdi.
'DUYGULARIMIZI BAKIŞLA İLETİRİZ'
Fiziki temas olmadan gözümüzü nereye odaklarsak enerjiyi oraya akıttığımızı öne süren Özden, günlük hayatımızda bu enerjiyi sürekli kullandığımızı belirtti ve "Restoran gibi yerlerde bizi fark etmesi için garson ile göz teması bile kurmadan yaptığımız bir bakış, onu seslenmemize gerek kalmadan bize yöneltir. Duygularımızı bakışla iletiriz" diyerek açıkladı.
'GERGİN ANNENİN ÇOCUĞU NASIL SÜREKLİ AĞLARSA...'
Çevremizde gerçekleşen olayları, kişileri ve durumları değerlendirirken bilinçaltındaki kirlerimizle ya da ön yargılarımızla çevreye kontrolsüz bir enerji aktardığımızı belirten Zeynep Deniz Özden, bu durumun negatif bir akım oluşturarak adeta çevredeki kişi ve objelere kısa devre yaptırdığını iddia etti. Özden, "Bakışlarda, düşüncelerde ve sözlerde sevgi, şefkat enerjisi varsa çevremizdeki her şey olumlu etkilenir. Gergin annenin çocuğunun sürekli ağlaması, mızıldanması, sevgi dolu ve sabır dolu bir annenin çocuğunun daha sağlıklı olması da buna benziyor" diye konuştu. Zeynep Deniz Özden'e göre kızgın ve öfkeliysek bakışlarımızın odaklandığı noktalara adeta küçük atom bombacıkları bırakabiliyoruz.
KİŞİDEN KİŞİYE DEĞİŞİKLİK GÖSTERİYOR
Zeynep Deniz Özden, nazar değmesiyle ilgili belirtilerin kişiden kişiye değişiklik gösterse de iç sıkıntısı, aşırı uyama isteği, keyifsizlik, güzel bir günün ardından gelen sebepsiz kavgalar, çocukların aniden ateşlenmesi, su ve elektrik tesisatlarında bozulmalar, beyaz eşyaların art arda bozulması, kazalar ve benzeri durumlar yaşandığını dile getirdi.
