Daha ne kadar dert ‘çek’elim?

ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul - İstanbul’da arka arkaya gerçekleşen çekçek operasyonlarının ardından atık toplayıcılar, şimdilik iş bıraktı. İstanbul Valiliği, “İzinsiz-ruhsatsız atık toplama ve ayırma faaliyetleri” gerekçesiyle atık merkezlerinin denetlendiğini belirtirken, çekçekçiler ise kentte yapılan 2 büyük ayrıştırma merkezinin hazır hale gelmesinden sonra bu operasyonların başladığını belirtiyor. “Bugüne kadar kimse bizden ruhsat istemedi, sadece Kabahatler Kanunu kapsamında denetlendik” diyen çekçekçiler, ruhsat almaya da hazır olduklarını söylüyor.

Üç işçi tutuklandı

İstanbul’da son birkaç aydır atık depolarına yönelik denetimler gerçekleştiriliyor. Polis ve belediye ekiplerinin de katıldığı baskınlarda bazı atık depoları mühürlenirken, içindeki malzemeler ve çekçek arabalarına el konuldu. Operasyonalar sırasında 3 işçi de tutuklandı. Atık depolarında çalışan göçmen işçiler de sınır dışı edilmek üzere Geri Gönderme Merkezi’ne götürüldü.

Depoları mühürlenen ve malzemelerine el konulan onlarca atık toplayıcısı günlerdir çalışmıyor.

Önceki gün Ümraniye’de bir araya gelen onlarca çekçekçi, işlerini geri almak için çözümü tartıştı. Yıllardır bu işi yaptıklarını, bugüne kadar gece yarısı operasyonlarının yapılmadığını ve kimsenin de kendilerinden ruhsat istemediğini belirten çekçekçiler, baskınların perde arkasında, faaliyete geçmeye hazırlanan 2 atık ayrıştırma tesisinin olduğu görüşünde.

Geri Dönüşüm İşçileri Derneği Başkanı Ali Mendillioğlu, Çiğdem Yılmaz’a yaptığı açıklamada, “3 aydır sistematik bir şekilde gece yarısı operasyon düzenleniyor” diye tepkisini dile getirdi.

‘Sistematik’

Ümraniye’deki atık deposunda bir araya geldiğimiz Geri Dönüşüm İşçileri Derneği Başkanı Ali Mendillioğlu şunları aktardı: “Daha önce de sistematik olmayan uygulamalar oluyordu ancak son 3 aydır sistematik bir şekilde gece yarısı operasyonları düzenliyor. Valilik gerekçe olarak; kayıt dışı haksız kazanç, kayıt dışı göçmen çalıştırma, çevreye zarar verme, kirlilik, huzur ve güvenlik problemini göstermiş. Oysa ki belediye başkanları ve devlet yetkilileri, toplayıcıları hep gönüllü çevreci olarak tanımlardı.

Ne oldu da bizler gönüllü çevreciyken 3 ayda şehir eşkıyasına, haksız kazanç elde eden insanlara dönüştük? Ne değişti? Bu baskınlarla eş zamanlı olarak iki büyük ayrıştırma tesisinin kullanıma hazır hale geldiğini biliyoruz. Haliyle şunu diyorlardır; ‘Bizim tesislerimize gelmeden önce atık toplayıcıları çöpleri topluyor, bize de çöp kalmıyor’. Dolayısıyla da şu an atık toplayıcılarına yapılan uygulamalar, ‘kimin işine geliyor’ diye soracak olursak cevabı, ‘Bu yeni yapılan tesislerin işine gelir’ olur. Bütün bunlar yaşanırken biz muhatap bulamıyoruz. Bizzat kendim hem İBB grubunda hem de belediyelerden AK Partili ve CHP’li yetkililerle görüştüm. Bana dedikleri, ‘Biz de rahatsızız ama bu valiliğin uygulaması’.

Eğer kamu yararını gözeten şekilde bir yapılanmaya gidilecekse, kısa orta ve uzun vadeli bir plan yapmak gerekiyor. Kısa vadede toplayıcıların mevcut durumunu daha iyileştirebilecek ya da iyileştirmiyorlarsa mevcut durumu koruyabilecek şekilde sisteme entegre etmenin yolları aranmalı. Sonrasında bu yeniden yapılanma süreci devam etmeli.”

15 yaşındaki Afgan göçmeni de kâğıt ve plastik toplayarak ülkesindeki ailesine katkıda bulunuyor. (Fotoğraflar Cemal Yurttaş)

Ekmeğin peşinde

Ümraniye’de 4 yıldır atık kâğıt işçiliği yapan biyoloji öğretmeni Mahmut Aytar(28) da denetimlerden sonra işini yapamaz hale gelmiş. Ümraniye’deki depoda yaşayan Aytar, “Türkiye’de birçok yerde bu iş yapılıyor. Benim gibi yüzlerce atanmayan öğretmen ve lise mezunu insan kazancını bu şekilde elde ediyor. Bizler, çalmıyoruz çırpmıyoruz, kime ne zararımız var. Tamamen vatandaşların gönül rızasıyla sokağa ve konteynerlere bıraktığı malzemeleri topluyoruz. Burada kamu zararı, haksız kazanç nerede? Bugüne kadar, hangi çekçekcinin birine saldırdığını, birinin malına zarar verdiğini ya da hırsızlık yaptığını gördünüz? Ama valilik atık toplayıcılarını istemiyor. Ekmeğimizin peşindeyiz, kime ne zararımız var” dedi.

‘Değişen ne oldu?’

Anadolu Yakası’nda 25 yıldır toplayıcılık yapan 49 yaşındaki Sinan Yılmaz’ın da Ataşehir’de bulunan deposuna 3 gün önce baskın düzenlendi. “Bizler yıllardır çöpten topladıklarımızla ekmeğimizi kazanıyoruz” diyen Yılmaz, şöyle devam etti: “Yıllardır bu işi yapıyoruz zaman zaman belediyeler Kabahatlar Kanunu’ndan ceza yazıyordu. Ama biz hiç ruhsat sorulmadı. 7 yıldır depom var ve şimdiye kadar böyle gece yarısı operasyonları yapılmadı.

Yapılan operasyonla günlerce emek verip topladığımız atıklarımızı alıp götürdüler. Onlarca çekçeke el konuldu. Bizler emeğini çöpten çıkaran insanlarız, kime zararımız var. Devlete herkes gibi biz de vergimizi ödüyoruz. Günlerdir işimiz durmuş durumda, bir şey yapamıyoruz. Burada onlarca kişi emek yiyordu. Bizden; şu kadar metrekarede dükkânınız olsun, vergi levhanız, ruhsatınız olsun denilmedi. İstiyorlarsa ona da tamam. Yıllardır bu şekilde çalışıyorduk bugün değişen ne oldu?”

Ümraniye’de yapılan baskınla deposundaki atık malzemeleri yakılan Mehmet Uzun “Yıllardır aynı şeyi yapıyorduk ama kimse gece yarısı gelip depo basmadı” dedi. Lise öğrencisi Hüseyin Aytar(16) da, hafta sonu kağıt topladığını hafta içi de okula gittiğini söylüyor. Babasının cezaevinde olduğunu ve çalışmak zorunda olduğunu söyleyen Aytar, “Hafta içi okul olunca hafta sonu kimse kolay kolay size iş vermez. Ama kağıt toplamak için boş vaktinizin olması yeterli” diye konuştu.

‘Denetimler ruhsatsız tesislere yönelik’

Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Twitter hesabından yaptığı açıklamada İstanbul Valiliği, ilçe belediyeleri ve il müdürlüğü tarafından, izinsiz atık toplama ve ayırma faaliyetlerine ilişkin rutin denetimler yapıldığını, söz konusu denetimlerin atık toplayanlara yönelik değil, Tehlikesiz Atık Toplama Belgesi (TAT) almış olmasına rağmen, ilgili belediyeden İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı almamış tesislere yönelik olduğunu belirtti.

Valilik: Koşullar sağlıksız

İstanbul Valiliği, mevzuata aykırı şekilde ve sağlıksız koşullarda atık toplama ve ayırma faaliyeti yapılan yelerin denetlendiğini duyurdu.
Denetimlerin devam ettiğini açıklayan Valilik, bugüne kadar 89 yerde denetim yapıldığı, denetimlerde düzensiz göç kapsamındaki 108 yabancı uyruklu kişinin sınır dışı işlemleri yapılmak üzere İl Göç İdaresi Müdürlüğüne teslim edildiğini açıkladı.

Bir günde ne kadar kazanıyorlar?

Çekçekçiler günde ortalama 16 saat çalışıyor ve günlük kazançları 100 ile 150 TL arasında değişiyor. Topladıkları kâğıtların kilosunu 60 kuruşa, plastiklerin kilosunu da 1.5 TL’ye depo sahiplerine satıyorlar. Depo sahipleri de 60 kuruşa aldığı kağıdı geri dönüşüm fabrikalarına 1 TL’ye, plastiği ise 2 TL satıyor. Depo sahiplerinin günlük kazançları da 200 TL ile 250 TL arasında değişiyor.