Çocuk sahibi olan bireyler daha az tasarruf ediyor

Araştırmaya göre kentsel nüfusta tasarruf sahipleri oranı 2014’ün ilk yarısında yüzde 15,3 ile son 2 yılın en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra, yılın ikinci yarısında yüzde 11,5’e geriledi. Son çeyrekte yastık altı nakit (TL ve döviz) ve altın tasarruflarında düşüş göze çarparken, bu tasarrufların vadeli TL mevduata dönüşme eğiliminde olduğu görüldü. 2014 yılında tasarruf sahipliği, 2013 yılına kıyasla 2,1 puan artarak ortalamada yüzde 13,6 olarak gerçekleşti.

ING Bank tarafından yaptırılan Türkiye’nin Tasarruf Eğilimleri Araştırması, 26 ilde her ay 800 kişi ile bilgisayar destekli telefon görüşmesi yöntemiyle gerçekleştiriliyor. 18 yaş ve üzeri tüm eğitim ve sosyo-ekonomik grupları kapsayan araştırmanın 2014 4. çeyrek sonuçları, kentli nüfusta 10 kişiden 9’unun tasarrufu bulunmadığını ortaya koyuyor. Bir yıl öncesinin aynı dönemine göre tasarruf sahiplerinin tercihlerinde yastık altı tasarruflarda düşüş, TL vadeli mevduatı tercih etme oranında ise artış olduğu göze çarparken, 2013 yılına göre 2014’te daha fazla sistem içi tasarruf araçlarına kayış var. ‘Gelir Yetersizliği’ tüketicinin tasarruf yapmasının en yaygın gerekçesi olarak öne çıkıyor. Diğer yandan, çocuksuz bireylerin tasarruf sahipliğindeki azalma da dikkat çekiyor.

Tasarruflarda sistem içi araçları tercih edenler artıyor

Araştırmanın son çeyreğinde tüketicinin en fazla başvurduğu tasarruf yöntemi yüzde 30 oranıyla TL mevduat hesapları gelirken, finansal sistem dışında kalan yastık altı altın ve nakiti (TL ve döviz) tercih edenlerin payı ise azalarak yüzde 31’den yüzde 24’e geriledi ve ikinci sırada geldi. Yastık altı nakit tasarrufu tercih edenler son bir yılda yüzde 12’den yüzde 15’e çıkarken sistem içi olarak araştırmada sorulan altın ve değerli taş hesabını tercih edenler ise bir yıl içinde yüzde 14’ten yüzde 9’a geriledi. Hane halkının tasarruflarını değerlendirdiği araçlar içerisinde mevduat ürünlerinin (TL ve döviz vadeli ile vadesiz hesaplar) payı yüzde 48’e yükselerek 2013 ortasından bu yana en yüksek seviyeye geldi. Öte yandan BES son çeyrekte geçen çeyrekle aynı kalarak yüzde 16’lık oranla tercih edildi. 2014 yılında BES’i tercih edenler 2013’e göre 1 puanlık artışla ortalamada yüzde 15 olarak gerçekleşti.

Gelir yetersizliğini tasarruf yapmaya engel olarak öne sürenler artıyor

Ankete katılanların yüzde 68’i yeterli gelire sahip olmadığı için tasarruf yapamadığını belirtirken yüzde 20’lik kesim tasarruf yapamama sebebi olarak sahip olunan borçlara işaret ediyor. 2014 başından bu yana gelir yetersizliğinden ötürü tasarruf edemeyenler 15 puan arttı ve son çeyrekte en yüksek payla gerçekleşti.

Araştırmaya katılanlar tasarruf yapmanın en öncelikli gerekçesini bu çeyrekte de yüzde 55 oranla ‘geleceğe yatırım’ olarak açıklıyor. Tasarruf gerekçelerinde ikinci sırayı ise yüzde 23’lük oranla ‘Çocuklarım için tasarruf yapıyorum’ diyenler alırken, üçüncü sırada, ‘Beklenmedik durumlara karşı güvence olması için’ şeklinde yanıt verenler yer alıyor.

Bununla birlikte, düzenli tasarruf yapanların sayısında da yıldan yıla bir artış göze çarpıyor. Tasarruf sahipleri arasında düzenli tasarruf yapabildiğini söyleyenlerin oranı 2013’ün son çeyreğinde yüzde 57 iken bu oran 2014 sonu itibarı ile yüzde 63’e yükseldi. Düzenli tasarruf yapmayanların tasarruf yapma eğilimi son 3 aylık dönemde bugüne kadarki en yüksek seviyeye ulaşmış durumda. Gelecek 3 ay içinde tasarruf yapma eğilimi de bu artışla doğru orantılı şekilde artış gösteriyor. Tasarrufu bulunmayanların yüzde 15,7’si 3 ay içinde tasarruf yapmayı planladıklarını belirtiyor. Buna karşın 4 kişiden 3’ü gelecekte tasarruf yapmayı planlamıyor.

Çocuk sahibi olan bireyler daha az tasarruf ediyor

Her çeyrekte araştırmaya katılanların genelde üçte ikisine yakını evli ve çocuklu bireylerden oluşuyor. Araştırma ilk yapılmaya başlandığından bu yana çocuk sahipliğinin tasarruf oranını aşağı çekmesi dikkat çekiyor. Buna göre, çocuklu bireyler görece daha az tasarruf sahipliğine sahipken, çocuklu bireylerde gerek tasarruf yapanların gerekse gelecekte tasarruf yapmayı planlayanların azalması çocuk sahipliğinin ve hanede bağımlı nüfus varlığının tasarruf üzerindeki sınırlayıcı etkisini gözler önüne seriyor. Ancak gerek çocuklu gerekse çocuksuz bireylerde ortalama bazda tasarruf oranının 2014 yılında bir önceki yıla göre 2’şer puanlık artışlarla yüzde 11 ve yüzde 18’e yükseldiği de görülüyor. Öte yandan, geleceğe yönelik tasarruf planı olup olmadığı incelendiğinde, genel eğilim olarak tasarruf yapmayan çocuksuz bireyler içerisinde tasarruf yapmayı planlayanların oranının aynı durumdaki çocuklu bireylerin üzerinde seyretmesi de çocuk sahipliğinin tasarruf kararlarına etkisini bir kez daha ortaya koyuyor.

Enflasyon ve işsizlik etkiliyor

Araştırmada ayrıca, yüksek enflasyonun neden olduğu ekonomik belirsizliğin tasarruf sahipliği oranına olası yansımaları da incelendi. 2014’ün ilk yarısında enflasyonun kurdaki değer kaybı ve gıda fiyatlarındaki artışın etkisiyle baskı altında kaldığı ortamda tasarrufların yüksek seyretmesi, yılın ikinci yarısında ise çeyreklik enflasyon rakamlarındaki düşüşe bağlı olarak tasarrufun gerilemesi hane halkı tasarruflarının enflasyona duyarlı olduğunu gösteriyor.

Ek olarak, tarım dışı işsizliğin ilk üç çeyrekte sırasıyla ortalama yüzde 11,9, yüzde 10,9 ve yüzde 12,3 yüksek bir düzeyde seyretmesini takiben Ekim ayında yüzde 12,5’e ulaşması istihdam kaybının gelir üzerinde yarattığı olumsuz etkilerin tasarruf talebini sınırlamış olduğunu gösteriyor.