İstila Etmeyen Tasarımlar: Yeşil Geçişin Mimarlığı

Ebru Şevli- Son iki yüz elli yıldır her geçen gün hızlanan ve kapasitesini artırarak süregelen üretim ve tüketim pratiklerimiz yaşadığımız kentlere de yansıyor. Sanayi devrimi ile belirgin bir şekilde hızlanan, ardından da ivmelenerek hızlanmaya devam eden bu hayat düzeni, mekan tasarlama ve üretme anlayışlarında da karşılık buluyor. Merkezinde sadece insanı konumlandıran, diğer türleri ve doğal hudutları yok sayan, ilerleme ve büyüme güdüsüyle var olan ve bu yolda ekolojik tahribatı görmezden gelerek kaynakları tüketmeye devam eden inşaat sektörü ve ana akım mimarlık pratikleri karşımızda pek de aydınlık olmayan bir geleceğin tablosunu resmediyor. Mimarlığın kendi içerisinde barındırdığı güç ise, bu sorunlara katkıda bulunmak yerine; doğa ile birlikte var olabilen, istila etmeyen ve kendi türümüzün içerisindeki iklimsel adaletsizlikleri de derinleştirmeyen tasarlama yollarına sahip olması.

Küresel sorunlar karşısında, her zaman olduğu gibi davranmaya devam ederek ve gözler önünde olan kriz belirtilerini görmezden gelerek yalnızca daha büyük çöküşleri çağırdığımızı fark etmenin; bu anlayışın yerine “yeşil geçiş” pratiklerini geçirmemizin zamanı geldi. Yeşil geçiş  modelleri sosyoekonomik sistemlerin ekolojik sınırlar içinde kalmasını sağlarken, yeni bir sürdürülebilir model aracılığıyla refah ve esenliği teşvik ediyorlar. Bu anlayışa uyum sağlayan yeni yapma biçimleri geliştirerek gezegenemize daha az zarar veren, hatta bazen doğanın kendisini yenilemesine destek olan dirençli mekanlar tasarlamamız mümkün.

Dosya sayfalarında, merkezinde yalnızca insanı ve ekonomik kazancı konumlandırmayan yeni mekan biçimlerini tahayyül eden, doğa ile birlikte var olabilen ve sağlıklı çevreler oluşturma amacıyla tasarlanan, yaşanan iklim değişikliğine uyum sağlamayı herkes için kolaylaştırabilecek projeleri bir araya getirdik.

Kentsel Oyun Alanı - Danimarka

Schønherr’in tasarladığı İklimsel Adaptasyon ve Kentsel Oyun Alanı, sel baskını sorunu olan dezavantajlı bir mahalleyi iklime dayanıklı hale getirerek yenilemeyi ve iyileştirmeyi amaçlıyor. Dere yatağına sınırı olan alanda okul, kreş, huzurevi, iki büyük konut kompleksi ve birçok apartman binası yer alıyor. Proje, taşkınlar sebebiyle yüzeyde biriken suyu depolamayı, geçirimli yüzeyleri artırarak yağmur suyunun yüzeyde birikmesini önlemeyi ve böylece kentsel yaşamı iyileştirmeyi amaçlıyor. Tasarım, yaklaşık 35 müdahale noktası ile iklimsel adaptasyona yönelik kapsamlı bir çözüm kitapçığı sunuyor. Ana projeyi destekleyen alt müdahaleler, yağmur suyu yönetimine katkıda bulunurken aynı zamanda bahçeler, aktivite alanları, egzersiz yolları, doğa ile ilişkili oyun alanları ve okulların bilim eğitimi için kullanılabilecek mekanlar gibi sosyal olarak aktifleştirici tasarımlardan oluşuyor.

Rifle Range Doğa Parkı - Singapur

Singapur’daki biyolojik çeşitlilik krizinin giderek daha da ciddileştiği bu dönemde, Rifle Range Doğa Parkı, ülkenin Singapur Yeşil Planı 2030 kapsamında “Doğa İçinde Şehir” vizyonuna ulaşma hedefini destekleyerek, Singapur’un kalan son el değmemiş ormanlardan birini koruyor. Rifle Range Doğa Parkı, Bukit Timah Doğa Koruma Alanını sınır etkilerinden ve çevresindeki yapılaşmalardan koruyan yeşil bir tampon bölge görevi görürken ekolojik bağlantıyı güçlendiriyor ve doğa koruma alanının biyolojik çeşitliliği için tamamlayıcı yaşam alanları sunuyor. Aynı zamanda, restore edilmiş orman ve sulak alan ekosistemleriyle doğanın yeniden canlanmasını sağlıyor. Ziyaretçiler için ise, parkta yeni yürüyüş yolları, ahşap seyir platformları ve doğayla iç içe eğlenceli alanlarda çevremizle daha fazla iletişim kurmamız mümkün hale getiriliyor.

Kuş ve Memeli Sığınağı ile Su Tankı - Lüksemburg

Temperaturas Extremas tasarımı olan su tankı projesi, kırılgan bir doğal çevre içerisinde kuşlar ve memeli hayvanlar için ormandaki bir diğer ağaç gibi davranacak şekilde kurgulanmış. Bu yüzden, yapının oluşturduğu mekansal yansımalar insan ihtiyacının ötesinde geçerek insan-ötesi bir tasarım oluşturuyor. Katı teknik yetkinlikler ile tasarlanan program iki hacme ayrılıyor: İlki, brüt ve prefabrike beton cilde sahip olan, kırlangıç ve aladoğan yuvalarını barındıran farklı yüksekliklerdeki birimlerden oluşuyor. İkinci hacim ise meşe mantarı ile kaplanmış, böylece su tankı için ısı yalıtımı sağlanıyor. Bu katmanın üzerine ikincil bir geçirimli katman olan işlenmemiş karaçam ahşabı eklenmiş. Bu ahşap cilt, yarasalar ve mevsimlik olarak göç eden kuşlara yuva olarak mekan sağlıyor. Ahşap yüzeyin zaman içerisinde bitkilerle kaplaması ve yerel ekosistemin bir parçası haline gelmesi bekleniyor.

Yaşayan Mekanlar - Kopenhag

EFFEKT tarafından tasarlanan Yaşayan Mekanlar, Kopenhag’daki ilk prototipi ile hem insanlara hem de gezegene fayda sağlayacak olan konutları üretmek için geleceğin teknolojilerinin ya da büyük ekonomik bütçelerin gerekmediğini gözler önüne seriyor. Yaşayan Mekanlar projesinin genel konsepti, bina yapma biçimlerimizi yeniden düşünmenin küresel iklim ve sağlık problemlerinin çözülmesine nasıl yardımcı olabileceğini göstermek açısından yapı endüstrisi içerisinde izlenecek bir yol açmak. Proje, güncel Danimarka mevzuatında bulunan yıllık metrekare başına 12 kilo karbondioksit ayak izini üçte birine, 3.8 kiloya indiriyor. Bunun yanı sıra konut fiyatları, piyasadaki aynı ölçekteki tek kişilik aile evleri ve sıra evler ile benzer düzeyde yer alıyor.

Shenzen Lotus Su Kültürü Üssü - Shenzen

Node Architecture & Urbanism imzalı Shenzhen Lotus Su Kültürü Üssü ve Honghu Parkı Su Arıtma Tesisi, tamamen gömülü su arıtma teknolojisini kullanıyor ve yaklaşık 3.24 hektarlık yüzey peyzajının restorasyonunu sağlıyor. Qingshui Nehri, Sungang Bölgesi'ndeki kentsel yenileme ve gelişimden kaynaklanan kanalizasyon artışı sorunlarını etkili bir şekilde hafifletmeyi amaçlıyor. Tesis, çevredeki alanlar için her yıl yaklaşık 18 milyon m3 evsel atık suyunu arıtıyor ve temizliyor. Proje, mühendislik mantığının ötesine geçerek estetik ve toplum dostu bir kamusal alan yaratma hedefiyle ele alınmış. Her yıl sel mevsiminde, su seviyesi belirli bir yüksekliğe ulaştığında, nehir suyu Honghu Gölü'ne akacak ve burada taşkın mevsiminde su seviyesinin yükselmesini hafifletmek için bir taşkın depolama alanı oluşturulacak.

Dikey Çiftlik - Pekin

Van Bergen Kolpa Architects tarafından tasarlanan Dikey Çiftlik Pekin; suyun yeniden kullanımı, pasif ısı kazancı, doğal soğutma gibi sürdürülebilir özellikleriyle dikkat çekerken kentsel gıda üretimine yönelik bir inovasyon merkezi olarak örnek teşkil ediyor. Çok yönlü cam cepheleri, karakteristik giriş holü ve üst üste istiflenmiş mekanları ile Dikey Çiftlik Pekin, şehir içinde bahçeciliğe dikkat çekici bir mimari kimlik kazandırıyor. Pekin şehir merkezine ve çevre yoluna bakan üç katlı şeffaf yapı, kampüsün araştırma tesislerinin girişini oluşturuyor. Yapının içinden geçen eğitici rota ile ziyaretçiler; açık arazideki meyve ve dut ağaçlarının, otomatik dikey marul yetiştirme alanının, LED ışık altında yetiştirilen meyvelerin ve gün ışığı altında domates ve salatalık yetiştirilen bir çatı serasının önünden geçiyor.