Patronların sanattaki yeni rakibi yöneticiler

Turgay & Nurcan Artam çifti tarafından 1981 yılında Ankara’da kurulan Antik AŞ, 32 yıldır gerçekleştirdiği müzayedelerle değerli sanat eserlerini antika meraklıları ile buluşturuyor. Antik AŞ fiyat rekorlarının kırıldığı müzayedeleriyle tanınıyor. Osman Hamdi Bey’in “Kaplumbağa Terbiyecisi” adlı yapıtı 5 milyon TL’ye Artam Antik AŞ müzayedesinde satılarak Türk sanat tarihinin en değerli sanat eseri unvanını aldı.
Burhan Doğançay’ın “Mavi Senfoni”si 2 milyon 770 bin TL, Erol Akyavaş’ın “Kuşatma” çalışması 2 milyon 650 bin TL satış fiyatı ile satış rekorlarına imza attı.
Parayla yalılar, lüks otomobil satın alınabileceğine dikkat çeken Antik AŞ Başkanı Turgay Artam, “Ama” diyor: “Dünyada artık kültür ve sanatla ilgilenen bir işadamı değilseniz, sizinle ilgilenmiyorlar. Kaç işadamı koleksiyonu sayesinde yabancılarla işbirliği yaptı.”
Düzenlediği müzayede sayısı 278’i bulan, müzayedelerin sosyal hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmesinde çok önemli katkısı olan Turgay Artam sorularımı yanıtladı.

Pul koleksiyonuyla başladı
Aile işiniz mi? Nasıl başladınız?
Çocukluk yıllarımda başladığım pul ve eski para koleksiyonu bu işe girmemde etkili oldu. Pul koleksiyonlarımla otuzu aşkın altın, gümüş ve bronz madalya aldım. 1981’de ilk kez Ankara’da Kent Otel’in Balo salonunda başladığımız müzayede organizasyonuna ilgi büyüktü.
Yabancı diplomatlar için özel halı müzayedeleri de gerçekleştirmeye başladık. 1986’da Yıldız sarayında düzenlenen Türkiye’nin ilk Antika ve Sanat Fuarını gerçekleştirerek bir ilke imza attık. İstanbul’da devam etme kararı aldık.

Antikaya ve sanat eserlerine bakışımız değişiyor mu?
Son 5 yılda sanat eserlerine ilgi hiç olmadığı kadar yoğun. Bunu müzayedelerimizdeki satışlarda çok net görüyoruz. Her geçen gün daha çok kişi sanat eseri almanın keyifli ve prestijli bir yatırım aracı olduğunu fark ediyor. Geçtiğimiz 20 yılda çok önemli adımlar atıldı.
İlk olarak Sadberk Hanım Müzesi, Sabancı Müzesi, Doğançay Müzesi, İstanbul Modern, Santral İstanbul, Pera Müzesi, Elgiz ve Arter Çağdaş Sanat müzelerinin kurulması ile Türkiye özel müzecilikle tanıştı. Daha çok insan sergi gezmeye, müze ziyaret etmeye ve sanat aktivitelerini takip etmeye başladı.
Sanat eserlerini tanıdıkça, öğrendikçe ve eserlerin neden değerli olduğu konusunda bilinçlendikçe koleksiyonculuk ön plana çıktı.

İletişim kurduğun eseri al!

Alım yapan kişi sayısında son yıllarda ciddi artış var mı?
Şu anda alıcıları, koleksiyoncular, özel müzeler, yatırım amaçlı fonlar, kurumsal koleksiyon yapanlar, hobi için alan bireysel alıcılar gibi ana gruplara ayırabiliriz. Öncelikle hobi olarak ya da yatırım amaçlı başlayan alımlar, alınan eserler hakkında bilgi sahibi olundukça, benzerlerini görüp araştırma yaptıkça bir tutkuya dönüşüyor. Koleksiyonerliğe dönüşüyor. Sanatseverlerin almasalar dahi müzayedeleri izlemeleri önemli. Kaldı ki 1000 TL’ye de 500 bin TL’ye de eser satılıyor. Şirket yöneticileri 2001 krizi ile birlikte piyasadan çekilmişlerdi, son dönemlerde özellikle 2010 - 2011 yıllarında patronların yanı sıra yöneticilerin de katılımında artış oldu.
Müzayedelerde gerçekleşen rekor satış rakamları yatırım amaçlı alıcıların dikkatlerini de sanat piyasasına çevirdi. Birçok kişi ve kurum varlıklarını düşük faiz oranlarında bankalarda tutmaktansa keyifle seyredebilecekleri bir sanat eseri olarak görmeyi tercih ediyorlar. Hem kârlı bir yatırım, hem de getirdiği prestiji fark eden bu yeni alıcıların piyasaya girmesini çok olumlu buluyorum.

Trend ne yönde gelişiyor?
Çağdaş tablolar, klasik Türk tabloları ve Türk hat sanatı en çok ilgi gören eserler. Koleksiyoncular özellikle başyapıt niteliğinde aykırı eserlere sahip olmak istiyorlar. Yeni trend olarak birçok alıcının genç sanatçıların eserlerine yöneldiğini görüyoruz. Türk sanat piyasası başyapıt eserler için rekor fiyatlar görmeye devam ederken genç sanatçıların eserlerini uygun fiyatlardan alarak geleceğe yatırım yapmak isteyen alıcıların sayısı artıyor. Ekonominin temel kuralı arz-talep dengesi sanat piyasasında da geçerlidir. Bir sanatçının koleksiyoncusu artıyor ve bu artışa karşılık piyasada resimleri bulunamıyorsa fiyatlar yukarı tırmanıyor.

Sanatsal zevkini tatmin ederken aynı zamanda kazanmak isteyen insanlara da yön göstermesi açısından bugünlerde hangi eserleri, hangi sanatçıları önerirsiniz?
Koleksiyonculuk, merakın bilgiyle birleşmesi sonucunda ortaya çıkan kültürel bir eğilimdir. Koleksiyoncu iyi bir araştırmacı da olmak zorundadır. Parfüm şişelerinden, tablolara kadar sayısız konularda koleksiyon yapılabilir.
Koleksiyonerlik 10 - 15 tane resim veya obje satın almakla olmaz. Yılların birikimini ve bilgisini gerektirir. Yeni başlayan koleksiyoncuların daha yolun başında iyi seçim yapmaları gerekiyor. Ne toplamayı düşünüyor, hangi dönemleri kapsayacak gibi soruları en başından belirlemesi gerekiyor.

İstanbul’da hangi evde hangi eser var, biliyor

Masa, tablo da olsa, eserin bulunması, size gelmesi nasıl bir yolculuk? Bilmem ne paşa yalısındaki eserden nasıl haberiniz oluyor?
33 yıldır oluşturduğumuz bilgi bankamızda İstanbul’da birçok evde ne tür eserler olduğunu biliyoruz. Ellerindeki eserleri müzayede yolu ile değerlendirmek isteyenler şirketimize ulaşıyor ve uzmanlarımızdan yardım alıyorlar. Fakat İstanbul kültürel zenginliği çok derin bir şehir, bilmediğimiz saklı kalmış değerli eserler keşfedilmeyi bekliyor. Eser sahipleri ellerindeki hazinenin farkında olmayabiliyorlar, bu tür durumlarda yayınlarımız ve gazetelerde çıkan müzayede haberlerimizle bu saklı kalmış eserlerin sahiplerine ulaşmaya çalışıyoruz.
Satışa sunacağımız eserleri kendi koleksiyonumuza alıyor gibi titizlikle seçmeye özen gösteriyoruz, sanatçının aranılan dönemlerine ait sıra dışı eserler olmasını ve koleksiyonluk nitelik taşımasını ön planda tutuyoruz.

Değer tespiti için analitik çalışma

Eserlerin değerlerini nasıl belirliyorsunuz?
Ekonominin temel kuralı arz-talep dengesi sanat dünyasındaki fiyatlandırmanın da temelini oluşturuyor. Müzayedelerimizde fiyat belirlerken şirketimizin 33 yılda oluşmuş satış grafiklerini içeren bilgi bankamızı, alıcılardan gelen talepleri, eserlerin önemini, güncel, sosyal ve ekonomik şartlarla örtüştürerek değer tespiti yapıyoruz.
Eserin ve sanatçının özgünlüğü, koleksiyoncuların ilgisi, dünya ve Türk sanat piyasası için önemi, galericilerin ve koleksiyoncuların bakışları, sanatçının öngörüsü, dönemi, tekniği, malzemesi ve ebatlarına kadar birçok etken müzayede açılış fiyatımızı belirlememizde esas aldığımız noktalar. Müzayedede ise fiyatı alıcılar belirler. n Eserlerin değerlerini nasıl belirliyorsunuz?
Ekonominin temel kuralı arz-talep dengesi sanat dünyasındaki fiyatlandırmanın da temelini oluşturuyor. Müzayedelerimizde fiyat belirlerken şirketimizin 33 yılda oluşmuş satış grafiklerini içeren bilgi bankamızı, alıcılardan gelen talepleri, eserlerin önemini, güncel, sosyal ve ekonomik şartlarla örtüştürerek değer tespiti yapıyoruz.
Eserin ve sanatçının özgünlüğü, koleksiyoncuların ilgisi, dünya ve Türk sanat piyasası için önemi, galericilerin ve koleksiyoncuların bakışları, sanatçının öngörüsü, dönemi, tekniği, malzemesi ve ebatlarına kadar birçok etken müzayede açılış fiyatımızı belirlememizde esas aldığımız noktalar. Müzayedede ise fiyatı alıcılar belirler.

Alıcılar ‘başyapıt’ peşinde

Gelecek müzayede sezonuna ilişkin beklentileriniz neler? Geçtiğimiz yıla göre talepte ve fiyatlarda nasıl bir hareketlilik bekleniyor?
2013-2014 sezonunda Türkiye ekonomi verileri olumlu yönde gelirse, sanat eserlerine olan ilgi katlanarak artar. Piyasadaki talep en önemli sanatçıların eski dönemlerinden başyapıt niteliği taşıyan özel eserleri için geliyor. Herkes en iyinin en iyisine sahip olmak istiyor.
Alıcıların güvenli liman olarak gördükleri isimler arasında Fahrel Nisa Zeid, Nejad Melih Devrim, Burhan Doğançay, Erol Akyavaş ve Mübin Orhon eserleri krizin yoğun hissedildiği dönemlerde dahi rekor fiyatlara satıldı. Bu nedenle koleksiyoncular piyasalarına güvendikleri belirli isimlere yöneliyorlar. Bu önde gelen sanatçıların zor bulunan eserlerinde fiyatlar daha da artacaktır. Genç sanatçılara da büyük bir ilgi doğacak ve geleceğin Doğançay ve Akyavaş’larını keşfetmek isteyen alıcılar günümüz sanatçılarına yönelecekler.

Koleksiyonerin paradan önce gözü olmalı!

Bu yıl hangi müzayedeler var?
Hem klasik eserler hem de çağdaş sanat eserleri müzayedelerimizin hazırlıkları devam ediyor. 16 Kasım çağdaş sanat eserleri müzayedesi, 14 Aralık klasik Türk resmi, hatlar ve Osmanlı eserleri müzayedemiz var.
İki müzayedemizde de koleksiyoncuları heyecanlandıracak sıradışı eserler satışa sunuyoruz. Müzayedeler en kolay satış yapılan yerlerdir. Seçilmiş eserler satışa sunuluyor. Sadece tabloyu düşünmemek lazım, müzayedelerden gümüş, vazo, heykel, Beykoz opalinleri, Yıldız porselenleri alabilirsiniz.
Dünyadaki en büyük Yıldız porseleni koleksiyoncusu Erdoğan Demirören’dir mesela. Devlette dahi kendisinde olduğu kadar Yıldız porseleni yok. Erdoğan Bey’in bunları aldığı dönemde herkes bu porseleleri alabilirdi. Erdoğan Bey bunları o kadar komik fiyatlara aldı ki. 1000 TL, 2 bin, 3 bin, 5 bin TL gibi herkesin alabileceği fiyatlarla aldı. Şimdi bakın nasıl değerliler. Ama işte koleksiyonculuk biraz görmek, vizyon, ilgi isteyen bir iş. Müzayedeyi izlemek dahi bir kültür aktivitesi. Gençler gelip izlesinler.
Osmanlı İmparatorluğu’nun ihtişamını yansıtan hat sanatı örnekleri, tombaklar, tophaneler, porselenler, tuğralı gümüşler, Beykoz camları ve seramikler gibi birçok saklı kalmış eser bu müzayedeler ile gün ışığına çıkıyor.
Osmanlı kuyumculuk sanatından muhteşem mücevherler, Edirnekâri mobilyalar, mineli, altın ve gümüş kakmalı objeler ve daha birçok Osmanlı eseri bu müzayedelerde yeni alıcılarla buluştu.

Klasiklerin pasaportu yok

Türkiye’deki eserlere, yurtdışının ilgisi nasıl?
Osmanlı eserleri ve hat sanatları gibi klasik eserlerin yurtdışına çıkmaları yasak. O nedenle sadece çağdaş sanat ile dünyaya açılıyoruz. Türk sanatçılarına ilgi çoğalarak büyüyor ve gelişiyor. Fakat dünya ile kıyaslandığında henüz emekleme çağında diyebiliriz. Çin, Hindistan, Kore gibi ülkelerde yaşanan sanat yükselişini gören dünya sanat tacirleri gözlerini Türkiye gibi yeni parlayan ülkelere çevirdiler.
The Telegraph, NY Times gibi önde gelen gazetelerde Türkiye sanat piyasasına dikkat çeken önemli yazılar yayınlandı. Şimdilik alıcıların büyük bölümü biz Türkler olsak da en büyük düşüncemiz dünya piyasalarına açılmak. Yurtdışında kişisel ve banka koleksiyonları olarak Türk sanatına yatırım yapmaya hazırlanan yabancı bazı fonlar var. Onlara danışmanlık yapıyoruz.

YARIN: BEYAZ MÜZAYEDE / AZİZ KARADENİZ