'Ölüm fermanını imzaladı'

Nasdaq, kapasitesini aşan halka arzda ilk gün yaşanan teknik sorunlar nedeniyle yatırımcılar tarafından dava edildi. Halka arzın baş sigortacısı Morgan Stanley’in, bir diğer sigortacı kurum Goldman Sachs ile hisseler kamuoyuna sunulmadan önce finansal tahminlerini değiştirdiğinin öğrenilmesi, yatırımcıların endişe ve öfkesini iyice artırdı. Morgan Stanley’den bir kaynak, “Kurumun müşterileri istedikleri zaman her bilgiye erişebiliyor, ancak kamuoyu için aynısı geçerli değil” ifadesini kullandı. Kamuoyundan gizli kalan bilgilerle son gün değerleri artırılarak halka arz edilen hisseler, üç günün sonunda yaklaşık 20 milyar doların erimesine neden oldu.

'AÇGÖZLÜLÜK FELAKET GETİRDİ'

Yatırımcıları şoke eden üç günün ardından, herkes suçu ya Morgan Stanley’e, ya da Nasdaq’a yüklüyor. Analistler ise hisselerin hızla değer kaybetmesini açgözlülüğe bağlıyor. CNBC’ye konuşan Fund Democracy araştırma şirketinin başkanı Mercer Bullard, “Yatırım bankacılığındaki büyük çatışmalara yeniden tanık olduk... Eğer ellerindeki bilgileri bazı müşterilerine sunmalarına rağmen diğerlerinden gizledilerse, bu bazı müşterilerini diğerlerinden daha önemli gördükleri anlamına gelir” ifadesini kullandı.

Wall Street Jorunal analisti Al Lewis, halka arzdan sadece bir gün önce hisse fiyatlarının yüzde 25 artırılarak 38 dolara çekilmesinin açgözlülükten kaynaklandığını savunan bir başka isim. Lewis, aynı gün bir daha Facebook’a reklam vermeyeceğini açıklayan dünyanın en büyük otomobil üreticisi General Motors’un uyarısının da etkili olamadığını belirtti. Halka arzdan önce, bazı ekonomistler Facebook’un hisselerinin yüzde 50’den fazla değer kazanabileceğine yönelik spekülasyonlar yaydı. Morgan Stanley ve Goldman Sachs, Facebook hisselerini halka açtı. Silikon Vadisi’ndeki binlerce yatırımcı bir günde milyoner, hatta milyarder olma hayallerine kapıldı. ABD vatandaşlığından çıkarak gelişmeleri Singapur’dan izleyen Facebook kurucularında Eduardo Saverin, kazanacağı parayı hesaplıyordu. Zuckerberg ise medyanın artık gerçek bir lider haline gelmesi gerektiği yönündeki baskılarına, “kapüşonunu çıkarmayacağını” söyleyerek cevap verdi. Vanguard yatırım şirketinin CEO’su Jack Bogle, “Bu tipik bir açgözlülük örneği... Hem kurumsal, hem sigortacı hem de şirket açgözlülüğü... Çıkarılacak ders şu: Bir işlemde yer alan tüm taraflar açgözlüyse, ortaya çıkacak sonuç budur” dedi.

HALKA ARZ ÖLÜM CEZASI MIYDI?

Gelinen noktada, Facebook'un karşı karşıya olduğu durumun tersine çevrilmesini çok zor görenler var. Bunun nedeni, geçmişte halka arz edilen ancak umduğunu elde edemeyen teknoloji şirketlerine dair birçok örnek bulunması. Bunlardan biri dev sosyal medya oyun şirketi Zynga. Hisseleri 10 dolardan satışa sunulan şirketin hisse değeri ilk gün 11.50 dolara yükselse de günü 9.50 dolardan kapatmıştı. Facebook’un ortaklarından olan Zynga, sosyal medya ağının halka arzı öncesinde hisselerini 16 dolara kadar çıkardı, halka arzın ardından hisse değeri 10 doların altına düştü. Çin’in sosyal medya ağı Renren, hisse fiyatları 14 dolardan halka arz edildiği ilk gün 19.50 doları görmüştü. Bir ara, hisse değeri 24 dolara kadar çıktı. Bugün, bu rakam 5 doların altında. Facebook’un birkaç günde uçurumunun eşiğine sürükleneceğini tahmin edenlerden biri belki de otomotiv devi General Motors oldu. GM, halka arzdan bir gün önce yeni platformlar deneyeceğini ve reklam harcamalarında tasarrufa gitmek istediği için Facebook’a bir daha reklam vermeyeceğini açıkladı. Kasım 2010’da iflasın eşiğinden dönen şirket, 34 dolar hisse fiyatıyla halka arz edildiğinde eski günlere dönmek konusunda oldukça ümitliydi. 2011’e iyi bir giriş yapsa da, hisseler istenilen değere hiçbir zaman ulaşamadı ve bugün 20 dolar civarında seyrediyor. Kısaca, teknoloji ve sosyal medyayla ortaklık kuran diğer kurumların halka arzları bekleneni vermediği zaman, yatırımcılar da o şirkete olan inançlarını büyük oranda kaybedebiliyor. Ayrıca, halka arzda sunulan ve daha sonrasında beklenen değerin elde edilememesi, şirketler için çok büyük bir psikolojik baskı oluşturuyor. Yine de ümitler tükenmiş değil. Msnbc analisti Dan Caplinger, Facebook’un kendisini toparlayacak gücü olduğuna inanıyor: “Facebook değeri sadece hisse değeriyle belirlenecek kadar kısıtlı değil... Şirketin potansiyeli, temelini oluşturan değerlerde saklı. Şirket asıl değerlerine yönelirse ayakta kalır. Facebook’un ve yatırımcılarının kaderi buna bağlı.”

BUNDAN SONRA PLANLAR NE?

Facebook, FoxNews’in borsadaki üç günün ardından nasıl planlar yaptıklarına yönelik sorusuna cevap vermedi. Analistler bu konuda birçok görüşe sahip. Mashable sitesinin genel yayın yönetmeni Lance Ulanoff, “Facebook şu an portföyünün ana parçasına, siteye yönelmiş durumda... Reklamcılık potansiyelini güçlendiren temeli genişletmek için önemli yatırımlara bakıyorlar. Facebook’un yakın zamanda Instagram, LightBox gibi fotoğraf paylaşım siteleri ve sosyal medya ağı Glancee’yi alması buna bir örnek... Facebook’un amacı daha fazla gelir elde etmek. Bu amaçla sesini daha fazla alana yaymak için en son teknoloji ve küçük şirketlerin peşinde” dedi.

Kullanıcı sayısını bir milyara çıkarmak ve yenilikler sunmak Facebook’un nihai amacı olsa da, analistler şirketin uzun süreli bir stratejiye sahip olması gerektiğini düşünüyor. TIME editörü Harry McCracken, “Facebook yeterince olgun bir şirket olmadığı gibi kamuya çok açık oldukları da söylenemez. Açıkçası nereye gittikleri pek belli değil” ifadesini kullandı. PCMag sitesinin editörü Dan Costa ise Facebook’u sadece yeniliklerin kurtaramayacağını düşünüyor. Costa, “Facebook sadece yeni ürün üretmek yerine, hizmetlerini satabilmeli... Şirket sosyal medya ağının tek sahibi olmak istiyor ve kullanıcılarının gerçek kimliğine önem veriyor. Dijital dünyanızda yaptığınız her şeyi Facebook için yapıyorsunuz” yorumunda bulundu.

KULLANICI BAKIŞI ÖNEMLİ

Facebook hisseleri dün yüzde 18.5 değer kaybederek 30.98 dolara indi. 38 dolardan satışa sunulan hisselerin değeri hızla aşağı inerken, analistler şirketin geri dönüş yapıp yapamayacağı tartışmasında bir sonraki hamlenin çok önemli olmadığını, çünkü kullanıcıların buna dikkat bile etmediğini düşünüyor. Time editörü McCracken, “Bazı Facebook kullanıcıları sunulan hizmetleri takip ediyor ve büyük değişikliklerden hoşlanmıyor. Diğerleri ise sürprizleri seviyor... Facebook çok kullanıcıya sahip olduğu sürece sunduğu hizmetler uzun ömürlü diyebiliriz” ifadesini kullandı.

“DÜNYAYI DEĞİŞTİREBİLECEĞİNİ ZANNETTİLER”

Duke Üniversitesi’nden Dan Ariel ise Facebook’un geldiği noktayı farklı bir şekilde yorumladı: “Her yedi kişiden biri Facebook üyesi. Eğer Facebook bir ülke olsaydı, Çin ve Hindistan’ın ardından en nüfuslu üçüncü ülke olacaktı. Birçok kişi, sosyal medya ağının herkesi ‘arkadaş yaparak’ savaşları sona erdirebileceğine, fosil yakıtların kullanımına son verebileceğine inandı... İnsanlar bir şeyler aldıkları zaman bir dünya görüşü yaratırlar. Facebook’un tüm bankalardan daha iyi para transferi yapabileceğine mi inanıyorsunuz? Facebook’u bir yatırım bankası olarak düşünmek ilginç olurdu” dedi. Facebook, halka arz edilerek yatırımcılarına yeni fırsatlar sundu. Ancak halka arzda yer alan tarafların açgözlülüğü, şirketi geri dönülmez bir yola sokmuş olabilir.

(Müfit Yılmaz Gökmen ntvmsnbc)