Avrupa enerji krizinde formül aranıyor: Doğalgazda ‘tahıl ve ruble’ senaryoları

Ukrayna’ya saldırısının ardından ABD ve Avrupa Birliği’nin (AB) uyguladığı ambargolara doğalgaz kartıyla karşılık veren Rusya, Rusya Merkez Bankası’na getirilen işlem yasağını da doğalgaz üzerinden aşmayı amaçladı.

Rusya, dolar rezervlerini tüketmeyi ve uluslararası ticaret kapasitesini kısıtlamayı amaçlayan ambargolara karşı, ambargoyu destekleyen “dost olmayan ülkelere” doğalgaz ticaretinde ruble kullanımını zorunlu tuttu. Bu şekilde, Rus gazına bağımlı olan ülkelerin Rusya Merkez Bankası’ndan dolar karşılığı ruble alması ve böylece dolar rezervlerinin dolu tutulması hedeflendi. Gazprom’un ruble şartına uymayan müşteriler için her zaman açık olarak belirtilmese de yaptırım uygulandı. Bu kapsamda 11 Temmuz’da Kuzey Akım 1 boru hattından Avusturya, Çek Cumhuriyeti ve İtalya’ya gaz akışı kesildi. Kesintiler için “bakım” gerekçesini gösteren Rusya, 20 Temmuz’da Avrupa’ya doğalgaz akışını günde 67 milyon metreküp üzerinden yeniden başlatırken, temmuz ayı sonunda alınan yeni “bakım-onarım” kararıyla, Avrupa’ya gaz akışı bu kez de azami kapasitenin yüzde 20’sine kadar düşürüldü. Rusya’nın gaz kısıtlamasının ardından elektrik üretiminde darboğaza düşen Avrupa, aydınlatmada kısıtlamalara, soğuk suyla duş ve klima kullanımı yerine rahat giyinme tavsiyelerine kadar pek çok tedbiri gündemine aldı. Temmuz sonu itibarıyla gaz kesintisinden nasibini alan son ülke Letonya oldu.

Ruble ile doğalgaz mümkün mü?

Rusya’nın en büyük doğalgaz ithalatçılarından olan Türkiye de bir süredir iki ülke arasında Türk Lirası ve ruble ile ticaret yapmayı, dolar ve euroyu devreden çıkarmayı gündeminde tutuyor. Bu kapsamda uçak krizinin ardından yaşanan normalleşme sürecinde, iki ülke merkez bankalarının temas haline geçtiği biliniyor. Türkiye-Rusya-İran arasında Tahran’da düzenlenen Astana zirvesinin ardından, Rusya ile Türkiye arasında yerel para birimleriyle ticaret, özellikle de gaz alışverişinde ruble kullanımı, yeniden kulislerde dillendirilmeye başlandı. En büyük dış ticaret kalemlerinden birisi olan enerji ithalatında yerel paraların kullanılmasıyla, Türkiye’nin döviz rezervlerinin korunabileceği belirtilirken, iki ülke arasında değiş tokuşu yapılacak para birimlerinin, başta Türk müteahhitlere yapılan ödemeler olmak üzere, iki ülke arasındaki farklı alışverişlerde de değerlendirilebileceği, bu şekilde sürekliliğin sağlanabileceği vurgulanıyor.

Tahıl anlaşması enerjide de olur mu?

Enerji yönetiminin bir süredir Türkiye için doğalgaz krizine karşı vurguladığı önlemlerden birisi de doğalgaz depoları oldu. Tuz Gölü Doğalgaz Depolama Tesisi’nde1.2 milyar metreküp kapasitenin, 2023’te 5.4 milyar metreküpe çıkması hedefleniyor. Silivri’de de bu yıl 4.6 milyar metreküplük depolama kapasitesine ulaşılması öngörülüyor. Ancak depoların, doğalgaz tedarikinde meydana gelecek çok uzun süreli bir kesintiye dayanması mümkün görünmüyor. Önümüzdeki dönemde Avrupa’nın, Ukrayna’yla tahıl için yapılan anlaşmanın bir benzerini doğalgaz için de zorlayacağı, bunun gerçekleşmesinin de gaz fiyatları üzerindeki baskıyı artırabileceği değerlendiriliyor. Türkiye’nin Rusya’yla gaz anlaşmasını alternatif ödeme yöntemleriyle revize etmesi, bu açıdan da önemli bulunuyor.