Enerjide merkez üs Türkiye

Türkiye 2020’ye ‘enerjik’ başlıyor. Enerjide arz güvenliğini sağlamanın yanı sıra köprü ülke olma yolunda da önemli adımlar atılıyor. Geçen yıl sonu Azerbaycan doğal gazını Avrupa’ya taşıyan TANAP’ın vanasını açan Türkiye şimdi de Rus doğal gazını Avrupa’ya ileterek stratejik hamlelerine bir yenisini ekliyor. Bu yazı dizimizde Türkiye’nin enerjide bir merkez üssü haline getiren hamlelere mercek tutacağız.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarihi proje TürkAkım’da bugün İstanbul’da vanaları açıyor. Rus gazını taşıyacak TürkAkım’ın bir hattı Türkiye’nin doğal gaz tedariğini güvence altına alacak, diğer hattı ise Avrupa’ya gaz iletimiyle Türkiye’yi kritik bir transit ülke haline getirecek.

TürkAkım ve Azerbaycan doğal gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya ileten Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) ile birlikte Türkiye enerjide tam anlamıyla ‘merkez ülke’ konumuna taşınıyor.

İki önemli hamle birden

Avrupa’ya Ukrayna üzerinden doğal gaz satan Rusya, bu ülke ile yaşadığı sorunların ardından Güney Akım’ı gündeme getirmiş, proje daha sonra rafa kalkmış, sürpriz olarak da TürkAkım gündeme gelmişti. Rus gazını Türkiye üzerinden taşıyacak TürkAkım için inşaat 2015’te başladı. 5 yıla yakın devam eden inşaat sürecinden sonra, bugün hattın açılacağı kritik gün... Erdoğan, Putin ile bir araya gelerek tarihi açılışı gerçekleştirecek.

Kasım ayı sonunda Avrupa bağlantı töreni yapılan, Güney Gaz Koridoru’nun en önemli ayağı olan 1850 kilometre uzunluğundaki TANAP’ın ardından, TürkAkım ile Türkiye’nin hem kendi enerji arz güvenliğinde, hem de enerjide kavşak ülke olma hedefinde kritik bir adım daha atılmış olacak.

Denizin altında 2 hat ilerliyor

Rus kamu doğal gaz şirketi Gazprom’un 7 Mayıs 2017’de yapımına başladığı TürkAkım ile Rus gazı Karadeniz’in altından Türkiye ve Avrupa’ya ulaşacak. Hat, her biri 15.75 milyar metreküp hacimli iki koldan oluşuyor. Hattın ilk kolu Türkiye’nin gaz ihtiyacını karşılayacak. Avrupa’ya uzanacak ikinci kol ise planlar doğrultusunda Bulgaristan, Sırbistan ve Macaristan’a uzanacak.

Doğrudan alım

Deniz kısmı 2018’de bitirilen TürkAkım’ı, Türkiye’deki iç sisteme bağlayacak olan TürkAkım - 1 bölümü de 1 yıldan daha kısa rekor bir sürede tamamlandı. Böylece Rusya’dan Türkiye’ye akacak 15.75 milyar metreküp doğalgaz için vanalar açılmaya hazır hale geldi.

TürkAkım - 1 hattı, Türkiye’yi Rusya’dan doğalgazın ilk alıcısı yaparak, özellikle Ukrayna üzerinden gazın aktarılmasından kaynaklanan transit riskleri ortadan kaldıracak. TürkAkım’ın tamamlanmasıyla, Ukrayna ve Rusya arasında yaşanan gerginliklerin Türkiye’nin doğalgaz arzında olumsuz etki yaratması engellenecek.

Doğrudan akış sorunu çözer

Mersin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim üyesi Doç. Dr. Azime Telli, Türkiye’nin Batı hattı yerine daha fazla gazı TürkAkım ile alacağını söyledi.

Daha önce Ukrayna üzerinden Rus gazının akışında sorun yaşandığını ifade eden Telli, “TürkAkım - 1 ile sorun çözülür” dedi. Avrupa’ya bağlanacak TürkAkım - 2 hattının ise henüz netleşmediğini anlatan Telli, “AB’ye nasıl bağlanacağı belli değil. Sadece talep var” diye konuştu.

TürkAkım’ın TAP üzerinden devam etmesinin bile gündeme geldiğini ifade eden Telli, gazın Türkiye sınırına kadar getirilebileceğini, buradan isteyen Avrupa ülkesine de kurulacak altyapıyla nakil yapılabileceğini ifade etti. Telli, “TürkAkım - 2 hayata geçerse, enerjide koridor ülke konumuna geçebiliriz” diye konuştu.

Jeopolitik kazanım

Rusya’nın Kuzey Akım - 2 boru hattına ağırlık verdiğine dikkat çeken Telli, “O zaman TürkAkım - 2’nin hızlı bitirilmesine ihtiyaç duymayacaklar” yorumunu yaptı.

Buna karşın Avrupa’ya uzanacak TürkAkım - 2’nin hayati olmadığını vurgulayan Telli, “Bizim enerji arzı güvenliğimize yönelik olumlu etkisi var. Ara ülkeleri aradan çıkararak kesinti ihtimali azalacak” diye konuştu.

TANAP VE TAP ile miktarsal olarak Azeri doğal gazında bir azalma olmayacağını ifade eden Telli, buna karşın hattın doğrudan Avrupa’ya uzanmasının önemine dikkat çekerek, “Jeopolitik kazanım var” diye konuştu.

3.2 milyar metreküp taşıdı

TANAP planlandığından önce bitirilerek 1 Temmuz 2019 itibariyle aslında Azerbaycan doğal gazının Yunanistan sınırında TAP’a teslimi için hazır hale geldi.
Ancak projenin Avrupa ayağı olan TAP’ın gecikmesi nedeniyle bağlantı töreni de bu tarihe ertelendi. Nihai yatırım kararı alındığında 11.7 milyar dolar olarak tahmin edilen proje maliyeti inşaat sürecinde ulaşılan verimlilik sayesinde, şu ana kadar sağlanan yüzde 45 tasarruf ile 6.5 milyar dolar seviyesine kadar düşürüldü. 18 Kasım 2019 itibarıyla TANAP üzerinden Türkiye’ye taşınan gaz miktarı 3.23 milyar metreküpe ulaştı.

ENERJİNİN İPEK YOLU

Türkiye enerjide stratejik bir adımın daha merkezinde yer alıyor. ‘Enerjinin İpek Yolu’ olarak adlandırılan TANAP ile Azeri gazı Anadolu’dan geçerek Avrupa’ya ulaştı. Türkiye’nin bölgesinde enerji geçiş güzergahı olmasında kritik rol oynayan TANAP projesi de tarihi bir adım oldu. TANAP’ın Avrupa bağlantısı ile birlikte Azeri gazı Yunanistan sınırından geçerek hem Türkiye’nin, hem de Avrupa’nın enerji arz güvenliğinde kilit bir role sahip oldu.

Azeri gazı İpsala’dan geçerek Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) ile Avrupa’yı ısıtacak. Türkiye, yıllık ortalama 50 milyar metreküp doğal gaz tüketimi yaparken proje ile ilk etapta 6 milyar metreküplük kısım bu hattan karşılanacak. Zamanla bu kapasite ikiye katlanacak.

20 ilden geçti

Azerbaycan’ın Şah Deniz Sahası’nda üretilen doğal gazın Türkiye ile birlikte Avrupa’ya taşıyan TANAP projesi de hem Avrupa, hem Türkiye için kritik önemde.

Giriş noktası Gürcistan - Türkiye sınırında yer alan Ardahan - Posof, Avrupa’ya çıkış noktası ise Türkiye - Yunanistan sınırındaki Edirne - İpsala olan boru hattı, Türkiye’de 20 ilden geçti.

TANAP ile şimdi Azeri gazı AB sınırına dayanmış oldu. Proje kapsamında Türkiye sınırları içerisinde biri Eskişehir’de, diğeri Trakya’da olmak üzere ulusal doğal gaz iletim şebekesine bağlantı için iki çıkış noktası bulunurken, TANAP sistemi bir bölümü Marmara Denizi geçişi olmak üzere toplam 1850 kilometrelik boru hattı ile dünyanın sayılı enerji projeleri arasında yer aldı.

TANAP, 10 milyar metreküp doğal gazı direkt olarak Avrupa’ya, 6 milyar metreküp doğal gazı ise Türkiye’nin kullanımına olmak üzere toplam 16 milyar metreküp doğal gaz taşıyacak. İlerleyen yıllarda TANAP’ın taşıma kapasitesi önce 24 milyar metreküpe, ardından 31 milyar metreküpe çıkarılacak.

YARIN: DOĞU AKDENİZ’DE ENERJİ DENKLEMİ