Ekonomiye yükü 2 trilyon TL!

Önder Yılmaz / Ankara - Devlet Kahramanmaraş merkezli depremlerin yaralarını sarmak için hummalı çalışmalar yürütürken, bakanlıklar yıkımın ve yeniden ayağa kalmanın bedelini kalem kalem hesapladı. Milliyet’in ulaştığı verilere göre, Milli Eğitim Bakanlığı iyileştirme ve yeniden yapılandırma ihtiyaçlarının maliyetini 160 milyar 577 milyon TL olarak tespit etti. Milli Savunma Bakanlığı 50 milyar 598 milyon TL maliyet hesabı çıkarırken, Sağlık Bakanlığı da 88.9 milyar TL’si yatırım gideri olmak üzere toplam giderlerin 95 milyar 579 milyon TL ulaştığını kaydetti. Hazine ve Maliye Bakanlığı 97.85 milyar TL bedel hesabı yaparken, Kültür ve Turizm Bakanlığı sadece turizm sektörüne çıkan bedelin 2 milyar 365 milyon TL’ye ulaştığını bildirdi. Cumhurbaşkanlığı ise TBMM’ye gönderdiği raporda depremlerin Türkiye ekonomisi üzerindeki toplam yükü için “yaklaşık 2 trilyon TL düzeyinde” tespitinde bulundu. 

Enerjideki maliyet 

Milliyet’in ulaştığı belgelere göre bakanlıkların kalem kalem bedel hesaplamaları şöyle: 

Enerji Bakanlığı, sadece elektrik üretim sektöründe 711 milyon TL maliyet hesabı çıkardı. Deprem bölgesindeki elektrik sektöründeki toplam hasarın 11 milyar 533 milyon TL olduğunu belirten bakanlık, doğal gaz sektöründe de felaket sonrası 1.26 milyar TL’lik maliyet hesabı çıkararak “Deprem bölgesinde tespit edilen elektrik, doğal gaz ve akaryakıt sektörlerindeki toplam hasar tutarı 13 milyar 159 milyon TL’dir” bilgisini verdi. 

Sınır güvenliği 

n Milli Savunma Bakanlığı, merkez teşkilatı ve Genelkurmay Başkanlığı bünyesindeki tüm birimlerin kayıp maliyetinin 1.9 milyar TL civarında olduğunu, kara, deniz, hava kuvvetlerindeki kayıplar dikkate alındığında toplam maliyetin 50 milyar 598 milyon TL’ye ulaştığını kaydetti. 

Sağlıkta toparlanma 

Sağlık Bakanlığı, sağlık tesislerinin yeniden ihya edilme çalışmaları için 42 milyar TL’si birinci basamak sağlık tesisleri olmak üzere yatırım giderlerinin toplamının 88 milyar 929 milyon TL olarak öngörüldüğünü belirtti. Bakanlık, çelik konstrüksiyonlu acil durum hastanesi yapımı için 12.2 milyar TL hesap çıkarıldığını, bina onarımlarına da 2 milyar 500 milyon TL ödenek ihtiyacı olduğunu dile getirdi. Zarar gören tıbbi cihazlar başta olmak üzere sağlık donanım giderleri için 20 milyar 561 milyon TL gerektiğini, ihtiyaç olan toplam giderlerin de 95 milyar 579 milyon TL olduğunu kaydetti. 

Gençlik ve Spor Bakanlığı tesisler ve öğrenci yurtlarının bakım onarım maliyetinin 4 milyar 171 milyon TL olduğunu, yeni yapılacak yurtların maliyetinin de 8 milyar 40 milyon TL olarak hesaplandığına işaret etti. 

MEB’de iyileşme 

Milli Eğitim Bakanlığı da raporunda, bölgedeki 17 bin 479 eğitim kurumunun neredeyse tamanın ağır, orta ve hafif hasarlı olarak etkilendiğine dikkat çekerek, “Meydana gelen zarar geçici öğretme-öğrenme önlemleri, zihinsel ve duygusal refah üzerindeki etki, öğretmenlerle ilgili kayıplar ve okulların geri dönülebilecek derecede güvenli hale getirilmesi maliyetlerinden kaynaklanmaktadır. İyileştirme ve yeniden yapılandırma ihtiyaçlarının maliyeti, eğitim sistemimizde önümüzdeki süreçte yaklaşık 160 milyar 577 milyon 447 bin 768 TL’dir” tespitinde bulundu. 

Hazine’nin hesabı 

Hazine ve Maliye Bakanlığı oluşabilecek tahmini maliyete ilişkin 97 milyar 850 milyon TL’lik fatura çıkarırken, tahmini gelir kaybının ise vergisel yükümlülükler dahil 39.5 milyar TL’ye ulaştığını bildirdi. 

Aile Bakanlığı da “depremler, birey, aile ve toplum üzerinde maddi ve manevi kayıplar yanında ekonomik ve sosyal alanlarda da büyük yıkımlara sebep olmuştur” vurgulamasını yaparak, hasar maliyetinin 889 milyon 475 bin TL olarak hesaplandığını belirtti. 

Çalışma Bakanlığı, kurumsal maliyet hesaplamalarını devam ettirirken, İşsizlik Fonu’ndan 12 milyar TL destek sunulacağını ifade etti. 

Ticaret Bakanlığı, deprem bölgesindeki esnaf, tacir ve işletmelerin yaşadığı mülk ve mal kaybının toplamda 346 milyar 334 milyon 866 bin TL’yi bulduğunu beyan etti. 

Ulaştırmaya 436 milyar TL 

Ulaştırma Bakanlığı ise kara, hava, deniz ve demir yollarına ilişkin kalem kalem maliyet hesabı çıkardı. Bakın onarım için 435 milyar 648 milyon TL ödenek hesabı yapıldığını, tüm birimler için toplam maliyetin ise 436 milyar 465 milyon 330 bin TL’ye ulaştığını belirtti. Yapılmaya başlanan ve yapılacak yatırımlara ilişkin rakamları da veren Ulaştırma Bakanlığı, 29 milyar 465 milyon 132 bin TL’lik bedel oluştuğunu kaydetti. 

Turizmin maliyeti 

Kültür ve Turizm Bakanlığı, depremin kültür varlıkları üzerinde yarattığı hasarın 27 milyar 500 bin TL’lik maliyet yarattığını bildirdi. Turizm sektörü ve turistik tesislerin depreme ilişkin kayıp ve ayaklandırılması maliyetlerine de değinen bakanlık, turizm tesisleri açısından toplam maliyetin 2 milyar 365 milyon 172 bin TL olduğu değerlendirmesini yaptı. Bakanlık, detaylı çalışmasında cemevlerindeki hasır ve toparlanma maliyetinin de 20 milyon 150 bin TL olarak öngörüldüğünü ifade etti. 

* Adalet Bakanlığı; 29 milyar 876 milyon TL, Dışişleri Bakanlığı 5 milyon 561 milyon TL, belediyeler de 7 milyar 511 milyon TL maliyet hesabı çıkardı. 

Milli gelirin %9’u 

Cumhurbaşkanlığı’nın TBMM’ye gönderdiği yazıda ise sahadan gelen bilgiler ışığında hesaplamaların her gün değişebildiği kaydedildi. Oluşan hasarın giderilmesine yönelik Merkez Bütçe’den harcamaların yapılması gerektiğine dikkat çeken Cumhurbaşkanlığı, 1 Nisan’a kadar 88.5 milyar TL’lik ödenek tahsisinin yapıldığını, bunun 51 milyar TL’sinin harcamaya dönüştüğünü bildirdi. Sigortacılık sektörü, esnafın kaybı ve makroekonomik etkilerin dikkate alındığı vurgulanan raporda, “depremin yol açtığı felaketin Türkiye ekonomisi üzerindeki toplam yükünün yaklaşık 2 trilyon TL (103,6 milyar dolar) düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir. Bu büyüklüğün 2023 yılı milli gelirinin yaklaşık yüzde 9’una ulaşabileceği öngörülmektedir” değerlendirmesi yapıldı. 

Asi kıyısında, enkazlar temizlendi

Depremden en çok etkilenen bölgelerin başında gelen Antakya’da enkaz kaldırma çalışmaları tüm hızıyla devam ediyor. Antakya Merkez’de asi nehri kıyısındaki yıkılan apartmanlar tamamen temizlenince ortaya çıkan boş alanlar insansız hava aracıyla böyle görüntülendi. Ağır hasarlı binaların yıkılmasıyla kent merkezindeki alanların daha da açılayacağı belirtildi. - CEMAL YURTTAŞ