Doğu Akdeniz’de enerji satrancı

Dünya enerji mücadelesinin son yıllardaki odak noktası Doğu Akdeniz’deki kaynaklar... Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile Yunanistan’ın bölgede Türkiye ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) dışlayan planlarına Türkiye’nin yanıtı Libya anlaşmasıyla oldu.

Türkiye ve Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti arasında imzalanan Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası’nın, Doğu Akdeniz’de yeni kıta sahanlığı - münhasır ekonomik bölge sınırlarını çizerken, Yunanistan’ın başka ülkelerle yapabileceği ve Türkiye’nin hareket alanını kısıtlayabilecek yetki alanları anlaşmalarının da önüne geçtiği belirtiliyor.

İttifak arayışları

Doğu Akdeniz’deki enerji kaynaklarına yönelik arama çalışmalarının hızlandığı 2009 yılından sonra, bölgedeki ittifak arayışları arttı. 2011 yılında İsrail açıklarında doğal gaz sahalarının bulunmasının ardından, GKRY ile İsrail arasında ortaklık kurulurken, Türkiye anlaşmanın dışında bırakıldı.

Avrupa’nın da bölgede devreye girmesinin ardından, Avrupalı şirketlerle ve ABD’li ExxonMobil şirketleri GKRY ile anlaşma yaparak doğal gaz arama faaliyetlerine başladı.

Geri adım yok...

Gelişmeler üzerine bölgedeki haklarını korumak üzere harekete geçen Türkiye, kendi sondaj gemileri Fatih ve Yavuz’u devreye sokarak, sondaj faaliyetlerine hız verdi. Türkiye’nin kıta sahanlığında yaptığı arama faaliyetleri Yunanistan ve GKRY’yi rahatsız ederken, gerilim tacize kadar vardı.

Doğu Akdeniz’de Kıbrıs Rus Kesimi öncülüğündeki ülkeler ortaklıklarını resmileştirmek için Doğu Akdeniz Gaz Forumu’nu kurdu. Mısır, Kıbrıs Rum Kesimi, Yunanistan, İsrail, İtalya, Ürdün, Filistin ve Mısır’ın ortak gaz piyasası hedefiyle kurduğu platform, Türkiye, KKTC, Lübnan ve Libya olmadan oluşturuldu.

Türkiye ise kendi olanaklarıyla arama faaliyetlerine devam etti. Artan gerilimle GKRY, Kıbrıs’ta doğal gaz sondaj çalışmaları başlatan Türkiye’yi Birleşmiş Milletler’e şikayet etti.

ABD ve Avrupa Birliği (AB) de Türkiye’ye karşı GKRY’nin İsrail ve bazı Avrupa ülkeleriyle yaptığı gaz ortaklığı yanında taraf oldu. Türkiye ise geri adım atmadı. Süreç içinde savaş gemilerini bölgeye gönderip arama gemilerinin yanında durmaya devam etti.

Barbaros Hayreddin Paşa sismik araştırma gemisi ve Fatih sondaj gemisi ile Kıbrıs yakınlarında çalışmalarını sürdürürken, bu gemilere yapılacak olası taciz ya da saldırı girişimlerine de karşı da Deniz Kuvvetleri de teyakkuza geçti.

DEV DOĞAL GAZ REZERVİ

Tartışmaların odağındaki Doğu Akdeniz’de, 10 yılda açığa çıkartılan enerji kaynakları, özellikle Rus kaynaklarına alternatif arayan Avrupa için kritik öneme sahip.

Doğu Akdeniz çanağında bulunan doğal gaz miktarının AB’nin ihtiyaçlarını 50 yıl süre ile karşılayabileceği, bölgedeki petrol rezervinin ise bunun yarısı kadar olduğu tahmin ediliyor. Enerji devlerinin odaklandığı Kıbrıs, Lübnan, Suriye, ve İsrail arasında kalan ve Levant Havzası adı verilen bölgede 1.7 milyar varillik petrol rezervi olduğu tahmin ediliyor. Bölgedeki toplam doğal gaz rezervinin ise 3.45 trilyon metreküp olduğu tahminleri yapılıyor.

Türkiye’yi dışlama çabasına karşı kritik Libya adımı geldi

Türkiye, süreç içinde denizden kıyıdaş olan Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti ile anlaştı. Türkiye ve Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti arasında imzalanan Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve Yunanistan ikilisinin İsrail, Lübnan, Mısır ve Ürdün gibi bölge ülkeleriyle üçlü iş birliği mekanizmaları kurma yoluyla veya “Doğu Akdeniz Gaz Forumu” gibi oluşumlarla Türkiye’yi Akdeniz’de dışlama ve yalnız bırakma politikalarına bir yanıt oldu. Daha sonra Ulusal Mutabakat Hükümeti ile askeri işbirliğiyle de desteklenen anlaşma, Doğu Akdeniz’de yeni kıta sahanlığı - münhasır ekonomik bölge sınırlarını da belirlemiş oldu.

Yunan planına set

Türkiye ile Libya arasındaki anlaşmanın, Yunanistan’ın ileride GKRY ve Mısır ile yapabileceği deniz yetki alanlarının sınırlandırılması anlaşmalarının önüne geçtiğine dikkat çekiliyor.

Yunanistan’ın Girit’ten Meis’e uzanan alanı tek sahil şeridi olarak kabul ettirmesi, GKRY ile de Mısır deniz yetki anlaşması imzalaması halinde Türk karasularının kısıtlı bir alana indirgenebileceği, Libya adımıyla bu ihtimalin önüne geçildiği vurgulanıyor.

Libya’yla anlaşma, 2011’de KKTC’yle yapılan kıta sahanlığı anlaşmasının ardından, Doğu Akdeniz’de yapılan benzer nitelikli 2. anlaşma. Anlaşmaya en sert tepki gösteren ülkelerin başında gelen Yunanistan, sahip olduğu adaların kıta sahanlığı hesabında dikkate alınmadığını öne sürüyor.

Hukuka uygun

Türkiye anlaşmanın uluslararası hukuka uygun olduğuna dikkat çekerek, adaların doğrudan kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge yaratamayacağına işaret ediyor.

Türkiye en üst düzeyde, Doğu Akdeniz’de en uzun kıyı uzunluğuna sahip ülke olarak kendisi hesaba katılmadan enerji sahalarında faaliyet gösterilemeyeceğini dile getiriyor.

YARIN: TÜRKİYE’NİN ALTERNATİFİ ÇOK