Dış ticarette pazartesi sendromu

Merkez Bankası tarafından yapılan çalışmaya göre, ihracat ve ithalatta da pazartesi sendromu yaşanıyor. 2003-2015 arasındaki rakamlara bakılarak yapılan ‘dış ticaret istatistiklerinde gün etkisi’ başlıklı raporda en dikkat çekici tespit asıl ihracatın cuma günleri yapıldığı yönünde. Habertürk'ten Rahim Ak'ın haberine göre; pazartesi gününün ağırlığı 1 işgününe karşılık gelirken, cuma gününün ağırlığı tam 2 işgününe denk geliyor. Pazartesiye göre cuma günü bir kat daha fazla ihracat yapılıyor. Rapora göre gerek ihracatta gerekse ithalatta en az ticaret yapılan hafta içi gün ise pazartesi.

Hafta sonunda ise cumartesi günü bir miktar ihracat yapılırken ağırlığı 0.5 işgününe karşılık geliyor. İthalat açısından cumartesi günün anlamlı bir ağırlığı yok. Çalışmaya göre ihracatta “müşteri memnuniyeti”, “performans hedefine ulaşma” ya da “hafta sonu antrepo maliyetinden kaçınma” gibi saiklerin etkili olması, buna karşılık ithalatta “üretim ve satış süreçlerinin devamlılığının” esas alınması ihracat ve ithalatın günlere dağılımı konusundaki farklılığı açıklayacak çeşitli iktisadi nedenler olarak düşünülüyor.

ARİFEDE COŞUYOR

İlginç bir istatistik de tatil öncesi ve sonrası dönemlerinde yarım gün idari izin verilmesi durumunda ihracatın o gün yüzde 57, tam gün izin verilmesi halinde ise yüzde 59 daha düşük gerçekleştiğinin tespit edilmiş olması. İthalatta ise bu oranlar yüzde 61 ve yüzde 73.
Çalışmada dini bayramlardan önceki 4 gün içerisinde yer alan hafta içi günlerin işgünü karşılıkları anlamlı bir biçimde normalden daha yüksek bulundu. Bu durum bayramlardan önce mesai saatlerinin uzatılıp tatil günlerinde yapılamayacak olan ihracatın öne çekildiğini ortaya koyuyor. Dış ticarette özellikle arife gününden önceki günde belirgin bir artış görülüyor. Yarım gün çalışılan arife gününün normal işgünü değerlerini alması ise günün geri kalanını telafi edebilecek ölçüde bir ihracatın öğleye kadar yapıldığını düşündürüyor.

BAYRAM SONRASI ÇALIŞMA OLMUYOR

Öte yandan, dini bayramların bitişinden sonraki 7 gün süresince her bir hafta içi güne karşılık gelen işgünü değerinin normalin altında kaldığı görülüyor. Buna göre dini bayramlardan sonra ihracat giderek yükselmekle birlikte belli bir süre için normalden daha zayıf seyrediyor. Cumartesi günü için de benzer bir durum söz konusu, fakat bayram sonrası etki 4 günle sınırlı kalıyor.
YILBAŞINDAN ÖNCEKİ 3 GÜN UÇUYORUZ

Yılbaşında ise farklı bir özellik sergileniyor. Şöyle ki, yılın son günü 31 Aralık’ta normal ihracat yapılırken, önceki üç gün (28, 29 ve 30 Aralık’ta) ihracat normalin üzerinde artıyor. Bu durumun, firmaların yıl sonu hedeflerini gerçekleştirmek için daha yoğun ihracat yapmaya yöneldiklerini düşündürüyor. Yeni yılın ilk gününden sonraki 8 günlük zaman diliminde ise ihracat oldukça düşük seyrediyor.