Deprem bölgesinde kadınlar güçleniyor

Program, 17-25 yaş arasındaki Toplum Gönüllüsü gençlerin toplumsal cinsiyet eşitliği, pozitif ayrımcılık, şiddetsiz iletişim, güvenli ilişkiler, kadın hareketi, toplumsal cinsiyetle ilgili temel kavramlar, şiddet ve şiddetle mücadele yöntemleri ile ulusal ve uluslararası hukuki kazanımlar gibi birçok konuda farkındalığını yükseltmeyi amaçlıyor. 2023 yılında eğitmen eğitimleri gerçekleştirerek, yaygınlaştırma eğitimleri yaparak ve gençlerin toplumsal cinsiyetle ilişkilendirecekleri faaliyetleri destekleyen proje, 6 Şubat Kahramanmaraş depremleriyle yeniden şekillendirildi. Depremlerin ardından Toplum Gönüllüleri Vakfı afet bölgesindeki gençler için hızla çalışmalara başladı. Bu süreçte depremden etkilenen gençlerin psikososyal iyilik hali için destek merkezleri kurulmaya başlandı.

Depremden sonra iş yükü arttı

İyilik halini desteklemek için durum tespitlerine ihtiyaç olduğu için afet bölgesinin afetten önceki cinsiyet eşitliği indeksleri incelendi. Buna göre, 11 ilin altısı kadın istihdam oranlarının en düşük olduğu iller arasındaydı. Aynı illerde kadınların yüzde 78,7’si sigortasız ve sağlık güvencesiz olarak tarım işçiliği yapmaktaydı. Kahramanmaraş, Hatay, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Şanlıurfa gibi altı il, 18 yaş altı evliliklerin oldukça yaygın olduğu iller arasındaydı. Bölgedeki 135 il ve ilçe belediye başkanlarının yalnızca ikisi, meclis üyelerinin ise sadece yüzde 10’u kadınlardan oluşuyordu. Depremden sonra artan bakım emeği, sağlık sorunları (engellilik ve bakım ihtiyaçları) ve çadır/ konteyner kentlerde yaşamın yeniden kurulmasında özellikle genç kadınların üzerindeki yükün arttığı gözlemlendi. Örneğin; genç kadınlar yaşanan vefatlar ve sağlık sorunları sebebiyle kalan yaşlı, engelli ve çocuk bakımını üstlenmek durumunda kaldı. Bu sebeplerle okula, kursa, dershaneye ve/veya işe devam etmede zorluklar yaşamaktaydı. Kadınların sosyalleşmek için mekanlarını kaybettikleri ve sürekli ev içinde kaldıkları gözlemlendi.

Vakfın faaliyetleri kapsamında deprem bölgesindeki genç kadınlarla yapılan çalışmalarda ders çalışmak, akranlarıyla ve hemcinsleriyle vakit geçirmek için bir alana ihtiyaçları olduğu anlaşıldı.

Genç Kadın Destek Merkezi

Bu sebeple Elidor sponsorluğunda Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya’da birer Genç Kadın Destek Merkezi kuruldu. Eşitsizliklerin derinleşmesini önlenmek ve genç kadınların insan haklarına erişimlerini desteklemek için UN Women desteğiyle toplumsal cinsiyet eşitliği eğitmen eğitimi verilerek pozitif ayrımcılık, gençler için dijital şiddet ve flört şiddeti başta olmak üzere kadına yönelik şiddet ve haklar, afetlerin toplumsal cinsiyeti gibi çeşitli konularda eğitim yoluyla 2023 yılı sonuna dek afet bölgesinde 300 genç kadına erişilmesi hedeflendi. Mayıs ayında başlanan çalışmalarla Aralık sonuna dek 760’ın üzerinde kadınla bir araya gelindi. Birçok genç kadın, depremin yarattığı mevcut sorunlardan bir nebze olsun uzaklaşabildiklerini ve birlikte öğretici ve eğlendirici çalışmalara katılabildiklerini belirtti.

İlk kez duydular

Birçok kadın eğitimlerde birçok şeyi ilk kez duyduklarını paylaştı. Örneğin Hatay İskenderun’da bulunan Genç Kadın Destek Merkezi uzmanı, kadına yönelik şiddet oturumlarından sonra “6284 No’lu Yasa’yı ve tedbir kararlarını ilk defa duyduklarını söylediler” notunu paylaştı. Malatya Genç Kadın Destek Merkezi uzmanı ise bir oturumda toplumsal cinsiyet ve regl tabusu üzerine konuşurken kadınların regl üzerine konuşabildikleri bir alan yaratabildiği notu düştü. Adıyaman Genç Kadın Destek Merkezi’ndeki uzman ise kadınlarla ilgili şu bilgileri verdi: “Kadınlar daha öncesinde pozitif ayrımcılığın iyi bir şey olduğunu bilmediklerini ama artık talep edeceklerini paylaştılar.”

Özellikle kadına yönelik şiddet oturumlarından sonra Malatya ve Adıyaman’daki kadınlardan geri bildirimler ev içi şiddet konusunda kadınların konuşma ve bilgilenme isteğini gösterdi:

- “Şiddetin sadece vurmak ve kırmakla ilgili olmadığını anladım. İstemediğin bir şeyi yaptırmak da şiddete giriyormuş bunu keşfettim.” (katılımcı kadın, Malatya)

- “Bu atölyede şiddet türleriyle ilgili pek çok şey öğrendim ve çok iyi geldi. Şiddet döngüsünden her zaman çıkabiliriz.” (katılımcı kadın, Malatya)

- “Gençlerde flört şiddeti konusu çok ilgi çekiyor. Biz ilk oturumu yaptıktan sonra sokakta genç kadınlar konuşurken bu da aslında flört şiddetiymiş biliyor musun demiş biri. Yoldan geçen bir üniversiteli de bunu duymuş, merkeze geldi, ‘Bu eğitimi tekrar yapar mısınız, ben de gelmek isterim’ diye.” (merkez uzmanı, Malatya)

- “Kendi kimliğimi daha net ifade edebildim. Ben bir bireyim, gelin değil.” (katılımcı kadın, Malatya)

- “Hangi işi kim yapıyor kısmında diğer kadınların bazı işleri eşleri ile ortak yaparken bir kadın bir tek benim eşim mi bana yardımcı olmuyor diye kendi aile içi iş bölümünü sorguladı.” (merkez uzmanı, Hatay)