Alışveriş kadar aldanmak da kolay

Mithat Yurdakul - Değişen ekonomik ve teknolojik şartlarla birlikte ticarette olanaklar artarken, güvenlik endişeleri de yeni olanaklarla birlikte değişip, çeşitleniyor. Özellikle pandemi döneminde artan internet alışverişlerinde tüketicilerin dikkat etmesi gereken bir dizi kural bulunuyor. Tüketici, internet gibi kanallar üzerinden yapılan mesafeli sözleşmede 14 içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart üstlenmeksizin cayma hakkına sahip. Yeni yapılan düzenleme ile cep telefonu, akıllı saat, tablet ve bilgisayarlar da gerekçesiz iade hakkı ortadan kaldırıldı. Mevzuata göre, Instagram gibi bir sosyal medya hesabında tanıtılan ürün için herhangi bir alım-satım platformuna yönlendirilmeden, direkt olarak kişisel hesaplara para gönderen bir kişi, mesafeli satıştan kaynaklı haklarından yararlanamıyor. Bir satıcı, kargo gibi ek masraflara ilişkin bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirmemişse, tüketici kargo masrafını ödemek zorunda değil. Kapıda ödemeli alışverişlerde ise kargo kutularının açılıp kontrol edilerek teslim alınmasına yönelik herhangi bir düzenleme bulunmuyor.

Ticaretin çok çeşitli kanallar üzerinden yaygınlaşması, pandemi döneminde internet alışverişinin artması, tüketicilerin bu alışverişlerinden doğan hakları konusunda da bilgi arayışına neden oldu. Sosyal medyada yayılan pek çok spekülatif bilgi tüketicileri yanıltırken, bazı şirket ve hizmet sunucuları da tüketici mevzuatını kendine göre yorumlama eğilimine giriyor. Özellikle internet alışverişlerinde tüketicilerin dikkat etmesi gereken bir dizi kural bulunuyor. Tüketici, internet gibi kanallar üzerinden yapılan mesafeli sözleşmede 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart üstlenmeksizin cayma hakkına sahip. Cayma hakkı telefonla kullanılamıyor ancak kısa mesaj, elektronik posta ve internet ortamlarının yanı sıra CD ile de şirkete cayma talebi iletilebiliyor. Cayma hakkının yazılı olarak kullanılması durumunda, cayma beyanının iadeli taahhütlü posta ile gönderilmesi; e-posta, SMS gibi yöntemlerle kullanılması durumunda ise gönderilen iletilerin muhafaza edilmesi ispat açısından önem taşıyor.

Cep ve tablette cayma

Cayma hakkı altın, mücevherat gibi gibi fiyatı sürekli değişen ürünlerle, üzerinde tüketicinin çocuğunun resminin olduğu özelleşmiş ürünler; çiçek, yaş pasta gibi çabuk bozulabilen ürünler ve iç çamaşırı, küpe gibi iadesi hijyen açısından sakıncalı olan mallar, ambalajlarının açılması halinde iade alınmıyor. Salı günü yayımlanan düzenleme ile bazı elektronik eşyalar da cayma hakkı kapsamından çıkarıldı. Buna göre cep telefonu, akıllı saat, tablet ve bilgisayarlara ilişkin sözleşmelerde cayma hakkı kapsamında iade yapılamayacak. 1 Ekim 2022’de yürürlüğe girecek bu yeni düzenlemeye gerekçe olarak, “iade hakkında keyfi kullanım” gösteriliyor. Yeni düzenlemeden sonra tablet ve cep telefonu gibi cihazlarda koşulsuz cayma hakkı kullanılamayacak ancak cihazın bozuk veya eksik çıkması, ayıplı olması, satış sırasında belirtilen özellikleri taşımaması gibi nedenlerle cihazın değiştirilmesi talep edilebilecek.

Yönetmelik değişikliğiyle ayrıca, e-pazaryeri adı verilen internet satış platformlarının cayma hakkının sağlanmasından sorumlu tutulması, uzaktan alışveriş yapan tüketicinin malı satıcıya iade süresinin 14 güne çıkarılması, iade masraflarının sözleşmede kararlaştırılması (normalde satıcıdan alınan iade ücreti, tüketiciden de alınabilecek), kredi kartı ile yapılan ödemelerde cayma hakkının kullanılması halinde, ödenen ücretin kredi kartı limitine tek seferde ilave edilmesi sağlanacak.

Bilgilendirme yoksa kargo ücreti alınmaz

İnternet gibi uzaktan yapılan alışveriş sözleşmelerinde ön bilgilendirme süreci çok önemli. Örneğin, bir satıcı, kargo gibi ek masraflara ilişkin bilgilendirme yükümlülüğünü yerine getirmemişse, tüketici kargo masrafını ödemek zorunda değil.

Satıcı, tüketiciye cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde ön bilgilendirme yapmamışsa, tüketici cayma hakkı için 14 günlük süreyle de bağlı tutulamıyor. Böyle durumlarda tüketici, cayma hakkını 14 gün değil, 1 yıl içinde kullanabiliyor. Satıcının telefon ve e-posta gibi araçlarla teyit etmediği satış da hukuki açıdan yok sayılıyor.

Instagram’da bunlara dikkat!

Güvenli alışveriş için internet sitesinde satıcının “ticari unvanı”, “açık adresi” ve “iletişim bilgileri” yer almalı. Bu kapsamda, sosyal medya ve SMS gibi ortamlar, bir malın satışına yönelik sisteme aracılık ediyorsa mesafeli sözleşme kapsamında değerlendirilebiliyor. Buna göre, bir Instagram hesabında tanıtılan ürün için herhangi bir alım-satım platformuna yönlendirilmeden, direkt olarak kişisel hesaplara para gönderen bir kişi, mesafeli satıştan kaynaklı haklarından yararlanamıyor.

Kapıda kargoyu açtırmak gerekli mi?

Kapıda ödemeyle alınan ürünlerde, ödeme yapmadan önce kargo kutusunun açılmasının gerekip gerekmediği de tüketicinin en çok merak ettiği konulardan. Mevzuata göre, malı görmeden, incelemeden ve test etmeden satın alan tüketici, bazı istisnalar dışında, gerekçe göstermeksizin ve cezai şart üstlenmeksizin cayma hakkına sahip. Kapıda ödemeli alışverişlerde ise kargo kutularının açılıp kontrol edilerek teslim alınmasına yönelik herhangi bir düzenleme bulunmuyor. İnternetten ürün gönderen satıcı, malın tüketiciye teslimine kadar oluşan kayıp ve hasarlardan sorumlu. Ambalajın hasarlı olduğu durumlarda, mal teslim alınırken taşıyıcı ile tüketici arasında tutulacak bir hasar tespit tutanağı, sorunun çözümünü kolaylaştırıyor. Satıcının belirlediği firma dışında başka bir kargo firmasıyla teslimat isteyenler ise, kargoda oluşabilecek kayıp ya da hasardaki sorumluluğu üzerine almış oluyor.

YARIN: Satış işlemi tamamlandıktan sonra kilometresi ile oynandığı anlaşılan ikinci el otomobil ile ilgili hak talebinde bulunulabilir mi?