Ödül ve cezada dikkatli olun

Aysel Bozan Yılmaz - Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) bağlı ilk ve ortaöğretim kurumlarında, 2023-2024 eğitim öğretim yılı bugün sona eriyor. Yaklaşık 20 milyon öğrenci ve 1.2 milyon öğretmen yaz tatiline girerken okullarda da karne heyecanı yaşanıyor. Her karne döneminde olduğu gibi uzmanların hem iyi hem de kötü notları olan çocuklar için ailelere uyarıları var. 

Altınbaş Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Dilek Şirvanlı Özen, başarısız bir karnenin, çocuğun yetersiz olduğu anlamına gelmediğinin, aksine onun belirli alanlarda desteğe ihtiyaç duyduğunun göstergesi olduğunu belirtiyor. Bu nedenle çocuğa olumsuz tepkiler vermek veya onu cezalandırmak yerine, ona anlayışla yaklaşmak gerektiğinin altını çizen Özen, “Çocuğun, başarısızlığının sadece bir süreç olduğunu ve her zaman yeni bir başlangıç yapabileceğini anlaması önemli” diyor. Özen ayrıca fiziksel cezaların ya da ağır psikolojik baskıların, çocuğun kendine olan güvenini zedeleyebileceğini ve eğitim hayatını olumsuz etkileyebileceğini kaydediyor. 

Onu takdir edin 

Başarılı karneye sahip çocuğun başarısını takdir etmek gerektiğine değinen Özen, “Ancak bu övgü, sadece notlara odaklanmamalı, çocuğun gösterdiği gayreti ve öğrenme sürecine olan ilgisi de vurgulanmalı. Böylece çocuk, notların ötesinde, sürecin de değerli olduğunu anlayacaktır” diyor. 

Maddi değeri yüksek ödüllerin, çocuğun başarısını maddi kazançlarla ilişkilendirmesine neden olabileceğine dikkat çeken Özen, onunla vakit geçirmek gibi manevi ödüllerin, çocuk üzerinde daha uzun vadeli bir motivasyon sağlayabileceğini sözlerine ekliyor. 

İlişkinizi bozabilir 

Düşük notlara yönelik ceza ve tehdit yöntemlerinin sakıncalarını hatırlatan Altınbaş Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Ayşegül Güner Algan da çocukların karnesine bağlı olarak tatilde verilen cezaların, çocuğu çalışmaya motive etmekten ziyade onlarla olan ilişkileri olumsuz etkileyeceğini söylüyor. 

Dönem başında güzel bir karne için koyulacak ödülün, cezadan daha geçerli bir yöntem olduğunu dile getiren Algan, hedefe ulaşamaması halinde ödülün verilmemesini ancak hedef koyarken de çocuğun kapasitesinin göz önünde bulundurulmasını öneriyor. 

Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi’nden Uzman Psikolog Selin Karabulut Hızlan da birçok ebeveynin karnesi kötü olan çocuğa nasıl yaklaşması gerektiğine karar veremediğine dikkat çekiyor ve ekliyor: “Çocuğa sakince karnenin kötü olabileceği ve yeterli çalışmadığı için notlarının düşük olduğu anlatılabilir. Ancak çocuk asla cezalandırılmamalı. Çocuğa hayatın okulda aldığı nottan ibaret olmadığı, esas olanın öğrenmek olduğu anlatılmalı. Bu aşamada ebeveynlerin, öğrenirken zorlandığı konularda çocuğa yardımcı olmaları ve destek sunması çok değerli.” 

Tatil, her çocuğun hakkı 

Karnesi nasıl olursa olsun tatil, her çocuğun hakkı. O nedenle ailelerin bütçeleri ve olanakları ölçüsünde çocukları için tatil programı hazırlamaları çok önemli. Neler yapılabileceği konusunda öneriler ise şöyle: 

■ Tatilde, karnesi başarısız olan çocuğa sürekli bunu hatırlatıp ders çalışması için baskı yapmayın. Arkadaşlarıyla görüşmesine ya da sevdiği etkinliklere katılmasına yasaklama getirmeyin. 

■ Hem bedensel hem de zihinsel olarak dinlenmesini sağlayın. Birlikte zaman geçirin. Doğa yürüyüşüne çıkın, egzersiz yapın, kültürel aktivitelere katılın, kitap okuma saatleri düzenleyin, yemek pişirin, resim yapın. Aile üyelerinin katıldığı beceri veya yaratıcılık temelli etkinlikler gerçekleştirin. 

■ Çocuklara yönelik atölyelere katılmasını sağlayın. Bakanlıklar ile belediyelerin ücretsiz düzenlediği kurslar ve yaz okulları bu noktada aileler için iyi bir seçenek. 

■ Tüm tatili ekran karşısında geçirmesine izin vermeyin. Televizyon, bilgisayar ve internet sürelerini okul günlerine göre artırsanız bile aşırıya kaçmayın ve mutlaka girdikleri siteleri denetleyin.