Muhtesip Nedir? Osmanlı'da Muhtesibin Görevleri Neler Olmuştur?
01.03.2021 - 15:52 | Son Güncellenme:
Dilimize Arapçadan geçmiş olan Muhtesip sözcüğü ''hisbe'' kelimesinden türetilmiştir. Hisbe, hem tedbir hem de hesap anlamına gelir. İhtisap etmek ise mükafatlandırmak ve önlem almak manasında kullanılır. Osmanlı Devletinde görevli olan muhtesipler hem belli başlı konularda tedbir almak hem de vergi toplamakla görevliydi. Özellikle 15. yüzyıldan sonra Osmanlı İmparatorluğunun sınırlarının genişlemesi ile birlikte muhtesiplerin önemi de artmıştır. Muhtesip nedir? Merak eden okurlar için Osmanlı'da muhtesibin görevlerini detaylı bir şekilde derledik.
Muhtesibin günümüzdeki karşılığı zabıta ve belediye memurudur. Ancak bu alanda görev yapan memurların günümüzdeki zabıtalardan belli başlı farkları vardı. Muhtesipler sadece mali işlerden sorumlu olmayıp aynı zamanda Osmanlı Devletinin güvenliğinden de sorumluydu.
Muhtesip Nedir?
Muhtesip, Osmanlı Devletinin mali politikalarını uygulayan ve vergi alan yetkilidir. Hüküm verme yetkisi bulunan muhtesipler hüküm verme ve verdikleri hükmü anında uygulama yetkisine sahipti. Yani muhtesiplerin kararını verdiği davalar kadıya danışılmaz ve anında uygulanırdı.
Üst düzey devlet memurlarından biri olan muhtesipler, genellikle devletin silahlı güçleri ile birlikte teftişe çıkardı. İlk muhtesip ataması Hz. Ebu Bekir'den sonra halife olan Hz. Ömer zamanında atanmıştır.
Osmanlı Devletinde Muhtesibin Görevleri Neler Olmuştur?
1- Fiyat Kontrolü:
Osmanlı döneminde devletin bir ürün için belirlediği fiyata ''narh'' denirdi. Narhı konmuş ürünlere zam yapmak ya da daha düşük bir fiyatta satmak yasaktır. Muhtesiplerin ilk görevi, devletin belirlediği fiyat politikasına uymayan esnafları belirlemek ve saraydaki yetkililere bildirmekti.
2- Vergi Toplamak:
Aylık ve yıllık vergileri toplamak ve sarayın hazinesine aktarmak da muhtesiplerin görevleri arasında yer alıyordu. Ruzname adı verilen gelir gider defterinden de muhtesipler sorumluydu.
3- Güvenliği ve Adaleti sağlamak:
Osmanlı Devletinde muhtesipler haksız rekabetin önüne geçmek için çeşitli tedbirler alır ve yaptırımlar uygulardı.
