Tayvan gerilimi artıyor

ABD ile Çin arasındaki Tayvan nedeniyle oluşan gerginlik, yeniden tırmanışa geçti. Çin’in, savaş uçaklarını adanın yakınında uçurması üzerine ABD de, Tayvan’a destek amacıyla bir uçak gemisi grubunu Güney Çin Denizi’ne gönderdi.

Gerilim, Çin ordusuna ait 12 savaş uçağının, önceki gün Tayvan tarafından ilan edilen Hava Savunma Tanımlama Sahası’nı (ADIZ) ihlal ettiğinin bildirilmesi üzerine yükseldi. Tayvan Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Çin ordusuna ait nükleer silah taşıma kapasiteli 8 “Xian H-6” tipi bombardıman ve 4 “Shenyang J-16” tipi uçağın, güneybatıdan hava sahasına girdiği belirtildi. İhlalin ardından Tayvan savaş uçakları bölgeye sevk edildi, Çin uçaklarına telsizle uyarı yapıldı. Bir günde bu kadar sayıda Çin savaş uçağının hava savunma sahasına girmesinin “alışılmadık” olduğu ifade edildi.

ABD Dışişleri Bakanlığı da, “Çin’in, Tayvan dahil komşularına gözdağı verme çabalarının endişeyle not alındığı”nı ifade etti. Dışişleri Sözcüsü Ned Price’ın paylaştığı açıklamada, Pekin yönetimine, Tayvan’a yönelik olarak askeri, diplomatik ve ekonomik baskıyı sonlandırması çağrısında bulunularak, Tayvan’ın demokratik seçimlerle iş başına gelen temsilcileri ile diyaloğa girme çağrısı yapıldı. Açıklamada, Washington’ın Tayvan ile bağlarını güçlendirmeye devam ederken, Çin ile ada ülkesi arasındaki barışçıl çözümün desteklendiği belirtildi.

Gemilerini gönderdi

Öte yandan ABD, bu açıklamayla da kalmayıp “USS Theodore Roosevelt” liderliğindeki ABD uçak gemisi grubunun, “denizlerin özgürlüğünü” desteklemek için cumartesi günü Güney Çin Denizi’ne girdiği bildirildi. ABD Ordusu tarafından yapılan açıklamada gemilerin, “denizlerin özgürlüğünü sağlamak ve denizcilik güvenliğini destekleyecek ortaklıklar yapmak amacıyla” rutin operasyonlar çerçevesinde bölgede bulunduğu belirtildi.

Çin’in Tayvan’a yönelik bu adımı ABD’de Joe Biden’ın başkanlık görevine başlamasının hemen ardından geldi. Biden’ın Çin üzerinde, bu konudaki baskıyı azaltması beklenmiyor ancak taraflar arasında diyaloğa dönülmesine destek vereceği tahmin ediliyor. ABD’nin yeni yönetimi Tayvan’a desteğini Washington’daki de facto Tayvan elçisi Hsiao Bi-khim’i Biden’ın yemin törenine çağırarak da göstermişti. ABD Başkanı Biden’ın Dışişleri Bakanı adayı Antony Blinken da, Çin’in “şüphesiz” ABD için en büyük zorluk olduğunu ifade etmişti.

Yıllar süren anlaşmazlık

Çin’de 1949’da Mao Zedong’un iktidara gelmesi üzerine Çan Kayşek (Chiang, Kai-shek) ve bazı hükümet üyeleri Tayvan’a yerleşip, 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam ettiğini ileri sürerek bağımsızlık ilan etti. 1949 yılındaki bu yeniden kuruluş başta Batılı ülkeler olmak üzere dünya devletlerinin çoğunluğu tarafından kabul gördü. Ancak 1971 yılına gelindiğinde değişen dünya dengeleri nedeniyle Çin Cumhuriyeti (Tayvan) Birleşmiş Milletler’den çıkarıldı ve yerine Çin Halk Cumhuriyeti dahil edildi. Günümüzde Tayvan az sayıda ülke tarafından tanınıyor ancak birçok ülke ile gayrı resmi olarak ekonomik ve kültürel ilişkileri sürdürüyor. Tayvan’ın bağımsızlık ve tanınma çabaları ile Birleşmiş Milletler üyeliği istekleri Çin’nin vetosuyla karşılaşıyor. Pekin son yıllarda artan ekonomik, diplomatik ve askeri gücüyle bu baskıyı daha da yükseltti.