Tarihi anlaşmanın şartları belli oldu! Orta Doğu'da yer yerinden oynayacak
07.09.2023 - 11:09 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Suudi Arabistan ve İsrail arasında imzalanması için ABD'nin yoğun çaba harcadığı anlaşma, uzun bir taviz, ikna ve talep listesine sahip. Gizli görüşmelerin perde arkasını yazan BBC, Filistinlilerin isteklerini dünyaya duyurdu.
Eylül ayına girilmesiyle yeni bir savaş ihtimalinin yanı sıra saldırılar da bekleyen İsrail'de endişeler giderek tırmanırken, Amerikan Wall Street Journal (WSJ) gazetesi Ağustos ayının sonlarında Orta Doğu'da tüm denklemi değiştirecek bir teklifi gündeme taşıdı. Habere göre, kurulduğu 1948'den bu yana İsrail'i tanımayan Suudi Arabistan, ABD'nin arabulucuğundaki müzakerelerde Filistin'e bir dizi teklifte bulundu.
İngiliz yayın kuruluşu BBC ise bugün 'Filistinliler tarihi Suudi-İsrail anlaşmasının şartlarını ortaya koydu' manşetini attı, Çarşamba günü Riyad'da gerçekleşen bir görüşmenin ayrıntılarını aktardı. Filistin yönetiminden yetkililerin 6 Eylül tarihinde Riyad'a inen Filistinli yetkililerin Suudi mevkidaşlarıyla bir araya geldiğini bildiren BBC, grubun ayrıca ABD'lilerle de görüşeceğini ekledi.
2020'den itibaren İbrahim Anlaşmalarıyla (Abraham) İsrail'in daha önce hiçbir iletişim kurmadığı Birleşik Arap Emirlikleri ve Bahreyn gibi ülkelerle normalleşmesini sağlayan ABD'nin, uzun süredir benzer bir adımın Tel Aviv ve Riyad arasında da atılması için baskı yaptığına inanılıyor.
ABD SEÇİMLERİ İÇİN GERİ SAYIM
Amerikalıların bu yaz boyunca Kudüs, Riyad ve Amman arasında mekik diplomasisi dokuduğunu belirten BBC, ABD lideri Joe Biden'ın gelecek yıl gerçekleşecek seçimlerden önce tarihi anlaşmayı seçmenlerine sunmayı hedeflediği yorumunu yaptı.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun geçen ay 'Tarihi bir noktaya tanık olmak üzereyiz' dediğini hatırlatan BBC, Suudi Arabistan'ın İsrail'i tanıma karşılığında masaya sürdüğü taleplerini detaylandırdı. Buna göre, Riyad yönetimi Washington'dan gelişmiş ABD silahları için garanti istiyor ve daha da önemlisi uranyum zenginleştirmeyi de kapsayan bir sivil nükleer program talep ediyor.
UZUN TAVİZ, İKNA VE TALEP LİSTELERİ
Tarihi anlaşmanın hayata geçebilmesi için İsrail'in Filistinlilere ciddi tavizler vermesi gerektiğini kaydeden BBC, buna karşılık Suudi Arabistan'ın fiili yöneticisi Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın da İsrail'le yapacağı anlaşma için Suudi kamuoyunu dindirmesi gerektiğini yazdı. İngiliz yayın organı, ABD lideri Biden'ın da Demokrat Parti'yi bazı başlıklarda ikna etmeye ihtiyaç duyduğunu ekledi.
BBC'ye göre, talep listelerinin geçen hafta Ürdün'ün başkenti Amman'daki bir toplantıda belirlendi. Filistinlilerin ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Barbara Leaf'ın yer aldığı toplantıda ortaya çıkan listesi şöyle:
- İsrail işgali altındaki Batı Şeria'daki C Bölgesi'nin Filistinlilere devredilmesi (Oslo anlaşmalarında belirlenen alan)
- Batı Şeria'daki İsrail yerleşimlerinin genişlemesinin bütünüyle durması
- Suudi Arabistan'ın Filistin'e sunduğu yıllık 200 milyon dolarlık finansal desteğin yeniden başlaması. Riyad yönetimi 2016'dan itibaren azalttığı desteği üç yıl önce tamamen kesmişti.
- Donald Trump döneminde kapatılan Doğu Kudüs'teki ABD konsolosluğunun yeniden açılması. İsrail işgali altında tutulan Doğu Kudüs'teki söz konusu diplomatik misyon, Filistinlilere hizmet veriyordu.
- ABD'nin arabulucuğunda İsrail ve Filistinliler arasındaki müzakerelerin yeniden başlaması. 2014'te kesilen müzakereler, dönemin Dışişleri Bakanı John Kerry önderliğinde gerçekleşiyordu.
İsrail, eski ABD lideri Donald Trump'ın öncülüğünde imzalanan anlaşmalarla Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn ve Fas gibi ülkelerle ilişkilerini normalleştirdi. Görevde olduğu dört yıl boyunca İsrail'e elinden gelen tüm desteği sunan Trump, özellikle ABD Büyükelçiliği'ni Tel Aviv'den Kudüs'e taşıyarak büyük tepki çekmişti.
İsrail-Suudi Arabistan anlaşmasına Filistin lideri Mahmud Abbas ve ekibinin dahil olması, Batı Şeria ve özellikle Gazze'de öfkeyi tetikleyebilir. Abbas zaten Filistin topraklarında halihazırda pek beğenilmeyen bir lider.
Filistinliler'in ezici çoğunluğu, 2020'de İsrail'in Birleşik Arap Emirlikleri ve diğer Arap ülkeleriyle imzaladığı anlaşmaların yalnızca Tel Aviv yönetiminin çıkarlarına hizmet ettiğini, Filistin davasının terk edildiğini düşünüyor.
İsrail tarafında ise ülkenin en ırkçı ve aşırı sağcı koalisyonunu kuran Binyamin Netanyahu'nun Filistinlilere vereceği en küçük bir tavizin bile, koalisyondaki radikal milliyetçiler tarafından reddedilmesine neredeyse kesin gözüyle bakılıyor.
Tarihi anlaşmanın imzalanmasının önünde büyük engeller var ve tarafların söz konusu engelleri nasıl aşacağı şimdilik belirsizliğini koruyor.
