NATO'daki fotoğrafın şifresi! Türkiye'nin son hamlesi: AB adım atmak zorunda
Litvanya'da gerçekleştirilen NATO Zirvesi'nin yankıları devam ediyor. Türkiye'nin İsveç'e şartlı onayı, ABD'nin F-16 açıklaması ve Yunanistan ile ilişkiler konusunda önemli gelişmeler yaşandı. Zirveyi milliyet.com.tr'ye değerlendiren Doç. Dr. Emete Gözügüzelli, İsveç'in NATO'ya üyelik sürecini ve NATO'nun Körfez ülkeleriyle ilgili stratejisine vurgu yaptı.
Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta gerçekleştirilen NATO Zirvesi sona erdi. İsveç'e ittifak kapılarını açan Türkiye'den Avrupa Birliği şartı verildi.
İsveç ise Türkiye'nin AB üyeliğine onay vereceğini açıkladı. Bu kararların ardından akıllara 'vize serbestliği' ve 'Gümrük Birliği' konuları geldi.
ERDOĞAN'DAN VİZE SERBESTLİĞİ AÇIKLAMASI: MESAFE ALACAĞIMIZA İNANIYORUM
Litvanya dönüşü uçakta gazetecilerin sorularını yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye'nin AB'ye üyelik süreci, vize serbestliği ve Gümrik Birliği ile ilgili çarpıcı mesajlar verdi. Erdoğan açıklamasında, 'Liderlerle görüşmelerimizde hem ikili meseleleri hem de NATO bağlamında iş birliğimizi ele aldık. AB üyelik sürecimizin yeniden canlandırılması noktasında olumlu bir kanaat hâkim. Türk ekonomisine çarpan etki yapacak Gümrük Birliğinin güncellenmesi müzakerelerini de hızlandıracağız. Vize serbestisinde de mesafe alacağımıza inanıyorum. Türkiye’nin savunma kabiliyetini güçlendirecek projelerle ilgili süreçler de ivme kazanacaktır.' dedi.
YUNAN BASINI: ANKARA-ATİNA ANLAŞTI
Öte yandan Yunan basını da zirvede görüşen Erdoğan ile Miçotakis'in anlaştığını belirtti. Ege Denizi ve Doğu Akdeniz'de uzun bir sükuneti beraberinde getiren anlaşmanın üç aşaması olduğunu kaydeden Kathimerini, Türk ve Yunan dışişleri bakanlarının doğrudan iletişim kuracağını, yetki alanlarına giren konuları ise teftiş edeceğini kaydetti.
BIDEN'İN F-16 MESAJI
ABD Başkanı Joe Biden, NATO Zirvesi’nin ardından basın mensuplarına yaptığı açıklamada Türkiye’ye F-16 satışına ilişkin, “Türkiye’nin modernize edilmiş F-16’lara sahip olması gerektiği bu yönetimin politikasıdır, Türkiye bir NATO müttefiki. Tüm NATO’nun yakın bir şekilde birlikte çalışabilmesini sağlamak için, kullandığımız terim bu, Türkiye’nin bu teknolojiye sahip olması önemli.” ifadelerini kullandı.
NATO ZİRVESİ'NİN ŞİFRELERİ
Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi KKTC/Lefkoşa Hukuk Fakültesi Uluslararası Hukuk Ana Bilim Dalı Öğretim üyesi Doç. Dr. Emete Gözügüzelli, milliyet.com.tr'den Sercan Dinç'e NATO Zirvesi'ni değerlendirdi.
Gözügüzelli'nin açıklamaları şöyle; Çok yönlü değerlendirmemiz gerekir. Birincisi; Türkiye Cumhuriyeti Devleti, NATO Zirvesi'nde önemli bir jeopolitik güç olarak yerini alması ve bu kurulan ilişkilerde NATO'nbun stratejik eylem *planı görüşmelerinde ortaya konan, NATO'nun tehdit algısı olarak değerlendirdiği bütün başlıklarda Türkiye'nin öneminin dünden daha fazla önem arz ettiğinin anlaşılması açısından.
İkincisi; İsveç ile varılan, Madrid zirvesine dayanan üçlü mutabakat sonrası varılan anlaşmada terörle mücadelede İsveç'in yükümlülük altına girdiği taahhütlerde terör örgütü mensupları olarak adlandırılan YPG/PYD/FETÖ gibi teröristleri barındırmayacağına dair taahhüt altına girmesi ve bunun NATO'nun atayacağı terörizmle mücadelede çzel koordinatörlük bağlamında bir denetim altına alınması -Türkiye'nin beklentilerine göre- son derece önem arz etmekte.
Üçüncüsü; Avrupa Birliği ile ilişkilerde NATO'nun Türkiye'nin AB üyeliğine destek verme taahhüdü altına girmesi. Özellikle ilk beklenti Gümrük Birliği başlığının ilerletilmesi şeklinde konusu olabilir.
"NATO, MADDE 5'İ MODERNİZE EDEN BİR TOPLANTI GERÇEKLEŞTİRMİŞTİR"
Dördüncüsü; Türkiye'nin savunma sanayiisine yönelik ambargoların kaldırılmasına yönelik taahhüt altına giren bir varlık görmekteyiz. Kaldı ki; NATO Zirvesi'nin sonuç bildirgesinde bizzat tüm ittifak topraklarının mühimmat ve teçhizatının güçölendirilmesi yükmü oluşturulmuştur.
Esasen NATO madde 5'i modernize eden bir toplantı gerçekleştirmiştir. Kolektif güvenlik anlayışı, kolektif savunma stratejisi NATO'nun değişime uğramıştır. Daha önce 'ülkeye saldırmak' tehdit algısı oluşturulurken Vilnius zirvesindeki detaylara baktığımızda uzaya yönelik yapılacak herhangi bir saldırı ya da silahsızlanma üzerine örneğin, nükleer silahların önlenmesi anlaşması ya da nükleer silahların yasaklanması anlaşması karşısında yer alan ülkelere karşı politika geliştirileceğinden, bizzat enerji güvenliği meselelerinde enerji çeşitliliğinin artırılmasına, iklim değişikliğinden insan güvenliğine, cinsel şiddetten NATO kadın güvenlik barış politikalarının revize edilmesi pek çok başlığın hem askeri hem de yumuşak konular bağlamında ön plana çıktığı görülmektedir.
NATO'NUN KÖRFEZ PLANI VE TÜRKİYE'NİN ROLÜ
Bir zamanlar askeri konulara dayanmakteyken artık NATO hem katı güvenlik politikaları hem de yumuşak güvenlik politikaları bağlamında güvenlik anlayışının birey temeline indiren, enerjiye indiren, nükleer meseleleri ön plana çıkaran çok daha geniş konseptte stratejiyi belirlerken artık NATO genişleme stratejisinde artık Afrika Birliği'ne, Kuzey Körfez İş Birliği Konseyi'ne, Ürdün'de NATO İrtihbarat Bürosu kurmaya kadar çok yönlü bir strateji içerisine girmiştir.
Bugün Türkiye de aslında Körfez ülkeleriyle iş birliği içerisinde bulunması ekonomik anlamda elbette ivme katacak sonuçları olacaktır ama bunun aynı zamanda Körfez ülkeleri üzerinden NATO gelecek stratejilerinin hayata geçirilmesinde Türkiye'nin ağırlığının ve rolünün de ön plana çıkacağı bir durumu bizlere göstermektedir.
VİZE SERBESTLİĞİ
Baktığımızda aslında Türkiye 72 kriterin çoğunluğunu yerine getirmiş ve sadece5 başlık kalmıştı vize serbestisi için. Bu 5 başlığa baktığımızda en önemli başlıklardan bir tanesi de Türkiye'den terör yasalarını uygun hale getirmesi beklentisidir. Tabi bunların bu süreçte vize serbestisinin sağlanmasında Türkiye, PKK ve PYD ile çatışan noktada, terörle ve FETÖ ile mücadele noktasında çatışmıştır.
"ARTIK TÜRKİYE FAZLASIYLA YERİNE GETİRDİ"
Terörizm politikası İsveç'in taahhüdü ile Türkiye'nin vize serbestisinin sağlanması özellikle terör yasaları açısından Türkiye'nin sorunsallık yaratmaması için Avrupa ülkeleri için de ayrı bir hususun, ayrı bir kazancın esasen bu zirvede ortaya çıktığını gözlemlemekteyiz. Diğer konularda vize serbestisinin kalkması için Avrupa ülkeleriyle çalışması, Europol anlaşması yapması, AB standartlarına uygun kişisel verilerin korunmasına ilişkin ulusal mevzuatlara iliştirmesi ve yine yolsuzluğun önlenmesi ile ilgili tedbirler... Bunları artık Türkiye fazlasıyla yerine getirdi.
GÜMRÜK BİRLİĞİ
Burada Gümrük Birliği meselesi tarihsel süreçte, Avrupa ile ilişkilerde en uyumlu ilerletilen meselelerden bir tanesidir. Avrupa Birliği hiçbir zaman sorun beklememiştir. Bu yöndeki iyileştirmelerin Doğu Akdeniz meselelerinden ortaya çıkan Türkiye'nin politik duruşunu eleştiren Avrupa Birliği yapısında sonra askıya alınan ilişkilerin artık revize edilecek noktada davranılması için hareket edilebileceği bir açık kapı olarak değerlendirmemiz mümkün.
"AB ADIM ATMAK ZORUNDADIR"
Bu adımların atılmasıyla ilgili elbette Avrupa Parlamentosu'nda özellikle de AB çatısı altında bu meselelerin mutlaka gündeme getirilmesi, AB Dış İlişkiler Konseyi tarafından değerlendirilmesi İsveç'in bu yönde bir girişim sergilemesiyle söz konusu olabilir. Bu yönde Avrupa Birliği adım atmak zorundadır. Çünkü bu tamamıyla bu Avrupa ile sorunsallık içeren konu başlıkları içerisinde değildir. Zira yapılan denetimlerde Türkiye açısından bu yönde herhangi bir sorun olduğu belirlenmemiştir.
TÜRKİYE-YUNANİSTAN İLİŞKİLERİ
Erdoğan-Miçotakis görüşmesinde olumlu bir havanın yaratılması son derece önemliydi. Türkiye'nin Yunanistan ile iki NATO müttefiki olarak ortak çıkarlarda buluşması son derece önemli. Fakat Miçotakis'in Erdoğan ile olan yakınlığı Yunanistan'da eleştiri konusu olduğu basından görülmektedir. Bu yönde Yunan halkının, Yunan siyasetçilerinin yayılımcı politikasının ikili ilişkilerin geliştirilmesine yönelik olumsuz ivme katmasına Miçotakis hükümetinin izin vermemesi gerekmektedir.
Bu ilişkilerin ilerletilmesinde Türkiye'nin ve sayın Erdoğan'ın yapıcı rolü her zaman ikili ilişkilerin ortak çıkara yöneltecek, akıllı, ortaya koyacak şekilde çözümlenmesi gerektiğiydi. Bu da BM'nin 33. maddesine dayalıdır. Türkiye her zaman yerine getiren, masada olan taraf olmuştur.
Burada bu ikili ilişkilerin Kıbrıs meselesi konusunda ayrışan durumu şu an için net bir şekilde görülmektedir. Fakat ilerleyen süreçte tarafların atacakları adımların da bunda etkisi olacaktır. Örneğin; Güney Kıbrıs siyasetinde hidrokarbon faaliyetleriyle ilgili Türk kıta sahanlığına ihlal girişimi söz konusu olursa elbette Türkiye burada karşılığını veren ülke olarak sessiz kalmayacaktır. Mevcut çıkarlarında herhangi bir geri adım atmayacaktır.
İkili ilişkiler dediğimiz, yumuşak, soft konular bağlamında ilk olarak ilerletilmesi bir seçenek gibi iki tartafça görüşmektedir. Göç ile mücadele konusu, göçmen kaçakçılığı, ekonomi ve ticaret ilişkilerin geliştirilmesinde, ortak enerji alanı yaratılması ile ilgili seçenekler dahil olmak üzere enerji konusunda bir iş birliğinin mümkün olup olmadığı meseleleri olabilir. Katı olduğumuz konular (Doğu Akdeniz, Kıbrıs meselesi gibi) daha sonraya bırakılabilir bu başlıklar.
ABD, TÜRKİYE'YE F-6 VERECEK Mİ?
ABD Başkanı Biden'ın destek mesajı son derece önemli. ABD, Bob Menendez gibi muhalif duran kişileri ulusal Amerikan çıkarları söz konusu olduğu zaman geri adım atmalarına imkan kılabilecektir. Çünkü NATO'nun genişleme politikasıdır. NATO genişleme politikası da Türkiye'nin ortaya koyduğu F-16 kazanımına yönelik diplomasisi, ABD'nin buna yönelik vermiş olduğu taahhüt bizzat İsveç'in üyeliğiyle örtüşen zamanlama dilimi içerisinde F-16'ların Türkiye'ye verilmesine onay çıkması beklenmektedir.
Fakat Türkiye'nin beklentisi bu konuyla ilgili ivedi olarak ABD'nin kısa zaman içerisinde bu meselenin çözümlenmesine katkı koymasıdır. Elbette ABD'nin de burada atması gereken adımları vardır. Eğer ABD NATO içerisinde NATO'nun ortaya koyduğu 90 maddelik Vilnius zirvesindeki metindeki detaylara, kıtalarası politikaya, Balkanlardan Sırbistan ile ilişkilere, Bosna'daki NATO ilişkilerine pek çok başlık var.
Türkiye'nin Afrika ülkeleriyle etkinliği, bizzat Körfez ülkeleriyle etkinliği ayrı bir kıtadaki gücünü ve hakimiyetini gösterir. Bu da Hint-Pasifik Okyanusu'ndaki NATO güvenliğiyle ilgili duyulan endişelerin Türkiye'nin ağırlığıyla esasen farklı bir boyuta da taşınabileceğini göstermektedir.
"TÜRKİYE'NİN F-16 BEKLENTİSİ NATO GENİŞLEME VE İŞ BİRLİĞİ POLİTİKALARINA DESTEK OLACAKTIR"
Zaten Avrupa-Atlantik güvenliği artık tehdidi tek yanlı ve tek çerçevede değerlendirilmemektedir. Türkiye'nin beklentilerinin F-16 kapsamında ABD tarafından karşılanması, bundan sonraki Akdeniz, Asya, Pasifik, Afrika kıtasındaki NATO genişleme ve iş birliği politikalarına destek olacaktır.
Ürdün'de NATO bir koordinasyon merkezi açmak istiyor. Yani Ürdün'de de faaliyet göstermek istiyor. Bu değerlendirmelerde de Çin karşı teknolojik ve endüstriyel alt yapı ve stratejik malzemelerle Afrika'da kontrol altına alma, Akdeniz'de limanda bölge ülkelerin tedarik zincirlerini kontrol etme amacı görümektedir.
"TÜRKİYE, NATO'NUN GENİŞLEME STRATEJİSİNDE ANAHTAR ÜLKESİDİR"
Çin'in artık genişleyen bir stratejisi vardır. İpek Yolu Projesi bunlardan biridir. Uzay siber denizcilikte Çin'in politikaları uluslararası hukukun karşısında değerlendirilmektedir. O nedenle bunlar bir tümsellik çerçevesinde değerlendirilerek Türkiye'nin İsveç'in NATO üyeliğine izin vermesi karşısında Türkiye'nin NATO içerisindeki gücü dengelendiğinde Türkiye jeopolitik olarak NATO'nun genişleme stratejisinin anahtar ülkesidir.
NATO'nun geleceğe yönelik kıtalar, Afrika, Atlantik'te genişlemesi Türkiye'nin varlığıyla ancak ve ancak ilerletilebilecektir. Türkiye'nin Batı için ne kadar önemli olduğunu bize göstermektedir.
