Kıbrıs darbesinin belgeleri açıklandı

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) kuruluşunun 41. yıldönümünün kutlandığı şu günlerde, Yunanistan İstihbarat Teşkilatı (EYP), 1974’te Kıbrıs’ta Yunanistan’daki askeri cunta tarafından gerçekleştirilen ve Türkiye’nin barış harekatıyla sonuçlanan darbeye ilişkin 58 istihbarat raporunu gizliliğini kaldırarak, tarihi olaylara ilişkin ilk kez “içeriden” bilgi verdi. 1974 Temmuz-Ağustos aylarına ait istihbarat bilgilerinin yer aldığı, belirli kısımlarının sansürlendiği belirtilen belgelere göre, Atina’daki cunta rejimi, darbe hazırlıklarının bir kısmını istihbarattan bile saklamış. 

Türkiye ile Yunanistan’ın diplomatik yoldan ilişkilerini iyileştirmenin yollarını aradığı bir döneme de rastlayan bu gelişme, Yunan darbesinin, Kıbrıslı Rum politikacıların bir bölümü tarafından istenmediğini de ortaya koyuyor. Nitekim belgelere göre, Yunanistan’ı içişlerine karışmakla suçlayan bazı Kıbrıslı yetkililer, darbeden günler önce, Ada’daki Yunan askerlerinin sınır dışı edilmesini tartışıyordu. Cunta ise, Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlamak istiyordu. Ancak Yunan cuntasının, dönemin Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios’a yönelik 15 Temmuz tarihli darbesi, 5 gün sonra Türkiye’nin müdahalesiyle etkisiz hale getirilmiş, sadece birkaç gün sonra da Atina’daki askeri cunta dağılmıştı. 

EYP, sansürlenen belgelerin, Temmuz-Ağustos 1974 tarihleri Yunanistan’ın bakış açısına ışık tuttuğunu ve yaşananların daha kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına katkıda bulunma amacıyla yayımlandığını belirtti. EYP, daha fazla belgenin gizliliğinin kaldırılacağını belirtti. 

Bilgi vermemiş 

Atina Ulusal Üniversitesi’nden tarih profesörü Evanthis Hatzivassiliou da, “Yunanistan’daki diktatörlüğün, yalnızca gerçekten gerekli gördüklerini darbe konusunda bilgilendirdiğini” söyledi. Hatzivassiliou’ya göre darbe sonrasında EYP, Türkiye’nin müdahale hazırlıklarını “oldukça doğru” şekilde tespit etti ancak Atina bu uyarıları görmezden geldi. 

‘Akdeniz havası alır, dönerler...’

BBC’nin deneyimli Atina muhabiri David Tongue, Yunanistan’ın darbesi sonrasında Türk donanmasının Mersin’den hareket ettiğini öğrenir öğrenmez Enformasyon Bakanlığı’nı aradı. Yunan muhatabına “Türkler denize açıldılar” deyince, karşısındaki ses, rahat bir şekilde “Endişe edilecek bir durum yok. Türkler birkaç yılda bir böyle denize açılırlar ve Akdeniz havası alıp geri dönerler” ifadesini kullandı. Bu konuşmadan 24 saat sonra, Türk askeri Kıbrıs’a ayak bastı. Tongue bir kez daha Enformasyon Bakanlığı’nı arasa da, kaynağı bu kez telefonu açmamıştı...

Türkiye olmasa Makarios konuşamayacaktı!

Başpiskopos Makarios, 20 Temmuz çıkarması öncesinde görevden alınmıştı. Bunun nedeni, Atina’daki Albaylar Cuntası’nın Kıbrıs’ı kuruluş antlaşmasından uzaklaştıracak talepleriydi. Makarios, Ada’dan kaçtıktan sonra New York’a gitti ve Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda konuşma yapmak istedi. Yunanistan Daimi Temsilcisi, Makarios’un konuşma yapmasına karşı çıkarken, Türkiye’nin Daimi Temsilcisi tam tersine destekledi. Makarios böylelikle Genel Kurul’a hitap etti ve yaşananlardan Yunanistan’ı sorumlu tuttu.