Genç Güneş'e benzeyen yıldız, dönüşüyle bilim insanlarını şaşırttı

Bilim insanları yakınlardaki bir yıldızın, daha önce öngörülememiş bir şekilde döndüğünü keşfetti. Güneş, Dünya ve pek çok gezegenden farklı olarak ekvator ve kutuplarındaki dönüşünü aynı sürede tamamlamıyor. Ekvatordaki dönüşünü yaklaşık 24 günde tamamlarken, uçlara gittikçe hızı yavaşlıyor ve kutuplardaki dönüşü 30 günü buluyor.

Bilim insanları bunun, yıldızın plazma formunda olmasına bağlıyor. Sıcak plazma kutuplara yakın yerlerde Güneş'in dönme hızına neredeyse paralel, ekvatorda da dik açıyla yüzeye çıkıyor.

Cisimlerin açısal momentumu yani dönmeye devam etme isteği korunur; başka bir kuvvet uygulanmadığı sürece hızı değişmez. Bu nedenle Güneş'teki plazma hareketinin bölgeden bölgeye değişkenlik göstermesinin, farklı yerlerdeki dönüş hızını etkilediği tahmin ediliyor.

Yıldızın kütlesi, kimyasal içeriği ve yaşı gibi etkenler de dönüş hızında rol oynuyor.

Gökbilimciler diğer yıldızların da plazma formunda olmasından dolayı Güneş gibi döndüğünü düşünüyordu. Ancak yıldızların uzaklığından dolayı bu kesin bir şekilde tespit edilememişti.

Astronomy & Astrophysics adlı hakemli dergide yakın zamanda yayımlanan bir çalışmada, nispeten yakın iki yıldızın kendi etrafında dönüşleri incelendi.

Fairborn Gözlemevi'nin en az 30 yıldır takip ettiği iki yıldızı seçen araştırmacılar, bu verilere dayanarak matematiksel bir model oluşturdu.

Bilim insanları yaklaşık 50 milyon yaşındaki yıldızların, 4,5 milyar yaşındaki Güneş'in genç haline benzediğini söylüyor. Yıldızlar yaşlandıkça dönüş hızları yavaşlarken, çalışmadaki gökcisimleri yaklaşık 1,5 günde dönüşünü tamamlıyor.

Bu durum daha fazla dönüşün incelenmesine olanak verdiği için bu yıldızlar seçildi.

Bilim insanları Herkül Takımyıldızı'nda, yaklaşık 115 ışık yılı uzakta yer alan V889 Herculis adlı yıldızın en hızlı dönüşünü 37-40 derece enlemlerinde gerçekleştirdiğini tespit etti. Ekvator ve kutuplar bu kısımlardan daha yavaş dönüyordu.

Bilim insanları böyle bir şeyi bilgisayar simülasyonlarına dayanarak bile öngörememişti. Helsinki Üniversitesi'nden Mikko Tuomi, liderlik ettiği çalışma hakkında "Yıldızın dönüşünde böyle anomaliler görmeyi beklemiyorduk" diyor:

Çalışmadaki diğer yıldız da Hydra Takımyıldızı'ndaki LQ Hydrae'ydi. Araştırmacılar bu yıldızın ekvator ve kutuplarında neredeyse aynı hızda döndüğünü buldu.

Tuomi, "Güneş gençken bu yıldızlardan biri gibi miydi? Bunu bilemiyoruz çünkü dönüş profillerinin bu kadar farklı olmasına neyin yol açtığını bilmiyoruz" diye devam etti. 

Yıldızların dönüş mekanizmalarına dair soruları cevaplamak Güneş'teki patlamaları daha iyi anlama açısından önem arz ediyor.

Güneş'in nasıl döndüğü, manyetik alanını ve buna bağlı olarak patlamaları etkiliyor. Yıldızdaki patlamalar, Dünya üzerinde de iletişimi aksatmak gibi sonuçları doğuruyor.

Araştırmacılar yeni geliştirdikleri modeli başka yıldızlara uygulamayı planlıyor. Tuomi "Bilimsel bilginin sınırına bakıyoruz. Ne bulursak bulalım, bu bilimde yeni bir şey olacak" diyor.