Brezilya'nın eski lideri Bolsonaro ABD'den sınır dışı edilebilir mi?

Demokrat Parti'den bazı Kongre üyeleri, halen ABD'de bulunan eski Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro'nun, ülkesine geri gönderilmesini talep ediyor

Bolsonaro'nun destekçileri Kongre, Yüksek Mahkeme ve Başkanlık Sarayı'nı basmıştı. Ayrıca hükümet binalarına yönelik saldırıları dışında şiddet içerikli protesto gösterileri de düzenlemişlerdi.

Bolsonaro, seçimi kaybettikten bir süre sonra, yeni başkan Luiz Inaco Lula da Silva'nın görevi devralmasından iki gün önce, 30 Aralık'ta Brezilya'yı terk etti. Bolsonaro'nun ABD'nin Florida eyaletinde, Orlando'da tahmin ediliyor.

Demokrat Partili Temsilciler Meclisi üyesi Alexandria Ocasio-Cortez, Twitter hesabından "Yaklaşık iki yıl önce bugün ABD Kongresi faşistler tarafından saldırıya uğramıştı, yurt dışındaki faşist hareketlerin Brezilya'da da aynısını yapmaya çalıştığını görüyoruz" paylaşımı yaptı.

6 Ocak 2021'de eski ABD Başkanı Donald Trump'ın taraftarları, seçimi kaybetmesinin ardından Kongre'ye saldırmıştı.

Ocasio-Cortez, paylaşımında ABD'nin, Bolsonaro'nun Florida'da kalma hakkını elinden alması gerektiğini de ekledi.

Biden da Twitter üzerinden Brezilya'nın başkenti Brasilia'da "yaşanan vandalizmi" eleştirdi ancak Bolsonaro'nun ABD'deki statüsüyle ilgili bir yorum yapmaktan kaçındı:

"Brezilya'da demokrasiye ve yönetimin barışçıl şekilde el değiştirmesine yönelik saldırıyı kınıyorum. Brezilya'nın demokratik kurumlarına desteğimiz tamdır ve Brezilya halkının iradesine zarar verilemez. Başkan Lula ile çalışmaya devam etmeyi heyecanla bekliyorum."

Bolsonaro, ABD'den ayrılmaya zorlanabilir mi?

Şimdi asıl soru şu: Bolsonaro sınır dışı edilerek veya ülkesine iade formülleriyle ABD'den çıkmaya zorlanabilir mi?

Brezilyalı ve ABD'li uzmanlar, şu ana kadar Bolsonaro'yu sınır dışı etmek için herhangi bir yasal zeminin oluşmadığını söylüyor.

Ancak diğer yandan ABD, teoride, eski başkanın vizesini hükümsüz kılarak ülke dışına çıkmasını zorunlu hale getirebilir.

Ancak bu, Biden yönetiminin siyasi bir kararı olur. Zaten vizesi hükümsüz kılınsa bile Bolsonaro, Brezilya'ya dönmesi halinde haksız şekilde yargılanacağını iddia ederek ABD'ye iltica başvurusunda bulunabilir ve süreç işlerken, karar alınaca kadar ABD'de kalmaya devam edebilir. Bu süreç de aylar hatta yıllar alabilir.

Uluslararası işbirliği konusunda uzman avukat Yuri Sahione, "Sınır dışı uygulaması, ilgili kişinin hiçbir geçerli belgesi kalmaması durumunda gerçekleşir. Örneğin vizesinin süresi dolarsa ve yasadışı göçmen konumuna düşerse, kimlik bilgileri tanımlandığı anda otomatik olarak ülkeden çıkarılır ve geldiği ülkeye gönderilir" yorumunda bulunuyor.

Sahione, "Ya da ABD hükümeti vizeyi iptal eder, çünkü vize uygulaması her ülkenin egemenlik alanında olan bir uygulamadır" diye de ekliyor.

Bolsonaro'nun vize statüsü

Bolsonaro'nun ABD'de şu an nasıl bir yasal statüyle bulunduğuna dair resmi bir veri yok.

Brezilya'yı terk ettiğinde hâlâ ülkenin başkanıydı, bu sebeple ülke başkanlarına verilen A1 vizesiyle Amerikan topraklarına ayak basmış olması mümkün.

Brezilya'dan başvurarak turist vizesi almış da olabilir. Bu durumda en fazla altı ay ABD'de kalmasına izin verilebilir.

Brasilia'daki Amerikan Büyükelçiliği de Bolsonaro'nun vize durumuyla ilgili bilgi vermeyi, "Her bir kişinin vizesi özel ve kişisel bir bilgidir" diyerek reddetti.

Amerikan yasalarına göre her tür vize, Amerikan hükümeti tarafından herhangi bir zamanda iptal edilebilir.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price da, gazetecilerin soruları üzerine, Bolsonaro'nun adını vermeden ya da ona özel bir duruma değinmeden şunları söyledi:

"Ülkeye A1 vizesiyle giren ancak sonrasında resmi görevlerini ve pozisyonunu kaybeden herkes, ABD'yi 30 gün içinde terk etmek ya da yeni bir vizeye başvurmak zorundadır.

"Eğer bir bireyin ABD'de bulunması için resmi bir dayanağı yoksa, İç Güvenlik Bakanlığı tarafından sınır dışı edilebilir."

Suçluların iadesi süreci nasıl işliyor?

"Suçluların iadesi" sınır dışından çok daha karmaşık bir süreç.

Suçluların iadesi üzerine uzmanlaşmış olan Amerikalı avukat Jacques Semmelman, BBC Brezilya Servisi'ne yaptığı açıklamada, bu sürecin başlamasının tamamen Amerikan yargı sürecine bağlı olduğunu söyledi. Yani bu süreç, Biden yönetiminin özel bir kararıyla da başlayabilir.

Semmelman'a göre bu sürecin başlatılabilmesi için birkaç farklı şeye ihtiyaç var. Örneğin Brezilya'da Bolsonaro'ya açılmış bir dava olması gerekiyor; ki şimdiye kadar böyle bir olmadı. Dava sürecinin gidişatına göre Brezilya'nın ABD'den "suçluların iadesi sürecini davaya konu kişi için başlatmasını" istemesi de bir sonraki aşama. Bunun için de kabul edilebilir deliller olması ve Bolsonaro'nun ABD'nin süreç için kabul edeceği bir suç işlemiş olmasının bir dayanağının bulunması gerekiyor.

Ardından Amerikan yargı sistemi davayı incelemeye başlar; Bolsonaro'ya da kendi savunmasını yapması için hak tanınır. Bu süreç de aylar ya da yıllar alabilir.

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, 9 Ocak'ta gazetecilere yaptığı açıklamada Beyaz Saray'ın henüz Brezilya makamlarından Bolsonaro hakkında bir talep almadığını açıkladı.

Sullivan, doğrudan iletişim içinde olmadıkları için Bolsonaro'nun nerede olduğuyla ilgili de herhangi bir bilgiyi teyit edemeyeceğini söyledi.