Beş dakika bakmak iki gün içinde öldürüyor! Dünyanın en tehlikelisi, yalnızca birkaç kez fotoğraflanabildi

Derleyen: Ayşe Kısakürek Kulağa doğaüstü gibi gelse de dünya üzerinde o kadar ölümcül bir nesne var ki, ona bakmak bile sizi öldürebilir...

YÜZYILLAR BOYU SÜRECEK TEHDİT

Bu ölümcül gizem, Çernobil nükleer reaktörünün erimiş çekirdeğinden oluşan iki metre genişliğindeki katılaşmış lav yığını. Yoğun radyasyon sebebiyle Elephant's Foot'un (Fil Ayağı) şimdiye kadar yalnızca birkaç fotoğrafı çekilebildi. Şimdi bile, yani çekirdeğin erimesinin üzerinden neredeyse 40 yıl sonra, onun olduğu odaya adım atmak ölümcül olabilir ve tehdit yüzyıllar boyunca devam edebilir.

26 Nisan 1986'da Ukrayna'daki Çernobil Nükleer Santrali'nin dört numaralı reaktöründe beklenmedik bir güç dalgalanması yaşandı. Acil kapatma prosedürleri başarısız olunca çekirdekteki sıcaklık giderek yükseldi. Reaksiyonu yavaşlatan kontrol çubukları yerleştirildiğinde artık çok geçti ve yoğun sıcaklık çubukları çatlattı.

Çok geçmeden soğutma suyu buharlaştı ve basınç arttı, ta ki reaktör insanlık tarihindeki en kötü nükleer felaketle patlayana kadar. O sonbahar, acil durum ekipleri radyasyonu kontrol altına almak için mücadele ederken, reaktörün altındaki bir odanın gezegendeki en tehlikeli yerlerden biri haline geldiğini keşfettiler.

KARMAŞIK RADYOAKTİF KİMYASAL YIĞINI

Reaktör o kadar ısındı ki çekirdeği korumak için kullanılan çelik ve beton eriyip radyoaktif lavlara dönüştü. İlk müdahaleyi gerçekleştiren ekiplerin inancının aksine, bu materyal aslında reaktörden gelen nükleer yakıt değildi.

Çekirdek kritik hale geldikçe, kendisini barındırmak için kullanılan malzemeleri eritti ve yavaşça reaktörün tabanına aktı. Reaktör 4'ün boruları ve betonu boyunca ilerlerken daha fazla bileşen topladı, değişti ve karmaşık bir radyoaktif kimyasal yığınına dönüştü.

Kum, beton ve nükleer yakıttan oluşan bu karışım nihayet soğuduğunda, corium adı verilen yeni bir malzemeye dönüşerek katılaştı. Reaktörün altındaki buhar koridoruna düşen bir corium kütlesi, kendine özgü şekli sebebiyle 'Elephant's Foot' (Fil Ayağı) olarak anıldı.

KANSERE YOL AÇAN DOZUN BİN KATI

1986'da Elephant's Foot saatte 10 bin röntgen (bir radyasyon ölçüsü) yayıyordu. Bu, kansere sebep olmak için gereken dozun yaklaşık bin katıydı. Bu seviyedeki bir saatlik radyasyonun, dört buçuk milyon göğüs röntgeni çekmeye eşdeğer olacağı kaydediliyor.

30 saniyelik maruziyet sonucu, bir hafta içinde baş dönmesi ve yorgunluk hissedilir. Odada iki dakika kaldıktan sonra hücreleriniz kanamaya başlar, dört dakika sonra kusma, ishal ve ateş ortaya çıkar. Son olarak, yalnızca beş dakika maruz kalmak ise neredeyse kesin olarak iki gün sonra ölüme yol açar.

'Tasfiye memurları' olarak adlandırılan müdahale ekibi geldiğinde, Elephant's Foot'un hâlâ yaklaşamayacak kadar radyoaktif olduğunu gördüler. Ekip, hızla tekerleklere monte edilen bir kamera kullanarak ayağın fotoğrafını çekmeyi başardı. 

On yıl sonra Çernobil'i kapsamlı bir şekilde belgeleyen ABD Enerji Bakanlığı, Elephant's Foot'un bazı fotoğraflarını elde etmeyi başardı. 

Elephant's Foot'un bazı fotoğraflarında, Shelter Object müdür yardımcısı Artur Korneyev olduğuna inanılan turuncu paltolu bir adam görebilirsiniz. Korneyev, radyasyona maruz kalışını sınırlamak için bu fotoğrafını zaman gecikmeli bir kamera kullanarak çekti.

Korneyev bu tecrübeden sağ kurtuldu, felaketin olduğu bölgeyi ziyaret etmek için yüzlerce gezi yaptı ve Elephant's Foot'u herkesten daha fazla gördü. Yerel bir gazeteye göre 2021 yılında hâlâ Ukrayna'da yaşıyordu ancak şu an hayatta olup olmadığı bilinmiyor.

2016 yılında daha fazla sızıntıyı önlemek için reaktörlerin üzerine 'New Safe Confinement' (Yeni Güvenli Hapsetme) adı verilen beton ve çelik bir barınak yerleştirildi. Bu, başka bir patlama durumunda uranyum tozunun dağılmamasını sağlamak için çelik bir yapıyla güçlendirildi.

Corium çok nadir olduğu ve tarihte yalnızca beş kez ortaya çıktığı için, hiç kimse Elephant's Foot'un zaman içinde nasıl değişeceğinden tam olarak emin değil. Nükleer madde yavaş yavaş soğurken, muhtemelen daha uzun yıllar boyunca tehlikeli kalmaya devam edecek.