‘Azim’le işe koyulma zamanı’

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) uzay aracı Perseverance (Azim, Sebat), “Mars 2020” misyonu kapsamında 20 kamera ve mini helikopteriyle perşembe günü  Mars’taki (Kızıl Gezegen) Jezero Krateri’ne indi. Perseverance, Dünya ile uzaklığı Güneş etrafındaki yörüngesine göre 55 milyon ila 400 milyon km arasında değişen Kızıl Gezegen’e gitmek için geçen yıl temmuz ayında Dünya’dan yola çıkmıştı. Uzay aracı gezegende olası mikrobiyal yaşamla ilgili araştırmalar yapacak. Yaklaşık bir ton ağırlığındaki araçta, 2 metre uzunluğunda bir robot kolunun yanı sıra çok sayıda kamera ve mikrofon bulunuyor. Ayrıca Dünya dışında uçan ilk mini helikopter “Ingenuity (Yaratıcılık)” de bu araçla birlikte Mars’a gitti. Perseverance, Mars’a yollanan beşinci uzay aracı. Diğer dört uzay aracı da ABD tarafından yollanmıştı. Son yollanan uzay aracı “Curiosity (Meraklı)” hâlâ faaliyetini sürdürüyor. NASA’nın uzun vadeli hedefi 2030’lu yıllarda Mars’a insanlı bir uzay aracı gönderebilme kapasitesine ulaşmak.

‘Çok azmetti’

ABD Başkanı Joe Biden’ın aracın inişini takip ettiği fotoğrafı Twitter’da başkanlık hesabından “NASA’yı ve sıkı çalışması ile Perseverance’ın tarihi inişini mümkün kılan herkesi tebrik ediyorum. Bugün, bilimin gücü ve Amerikan marifetiyle hiçbir şeyin ihtimal dışında olmadığı bir kez daha kanıtlandı” notuyla paylaşıldı. “Perseverance” adlı keşif aracının Twitter hesabından da aracın “azim” anlamına gelen ismine gönderme yapılarak “Teşekkürler Sayın Başkan. Ekibim beni buraya getirmek için inanılmaz zorluklar karşısında azmetti. Şimdi işe koyulmaya hazırım” mesajı paylaşıldı. First Lady Jill Biden da “Perseverance resmen Mars’a indi. Herkesi tebrik ediyorum. Bugün bize her şeyin mümkün olduğunu gösterdiniz” ifadelerini kullandı. Buna cevaben de keşif aracının Twitter hesabından yine “azim” ismine gönderme yapılarak “Teşekkürler! Birlikte azmettik” yazıldı.

Antik yaşam aranacak

Uzay aracının indiği Jezero Krateri, Mars’ın kuzey yarımküresinde yer alıyor. Jezero Krateri’ne inen robot, Mars’ta 3.5 milyar yıl önce var olduğu sanılan suyun bırakmış olabileceği izleri ve dolayısıyla hayatın kalıntılarını analiz edecek. Robotun üzerindeki en önemli araçlardan olan Supercam’dan sorumlu Sylvestre Maurice, bu teçhizatın Mars’ın atmosferini, zeminini ve kaya tabakalarını inceleyeceğini belirtti. Araştırmacı, Mars yüzeyindeki elementlerin, ne tür atomlardan oluştuklarını lazer sayesinde çözümleneceğini ifade etti. Supercam’daki mikrofon sayesinde gezegendeki seslerin de kaydı alınabilecek.

Bilim insanları, 3.5 milyar yıl önce bir nehrin bu kraterdeki göle aktığını varsayıyor. NASA mensubu Ken Farley’e göre, o zamanlar Mars’ın güçlü bir atmosferi vardı, yüzeyinde göller ve nehirler bulunuyordu ve bugün Dünya’da bildiğimiz organizmaların gelişebileceği yaşanabilir habitatlara sahipti. Mars, bu koşulların var olduğu bilinen tek gezegen. Jezero Krateri’nde kil ve karbonat dahil birçok kaya türü bulunuyor. Bunların içinde bulunacak organik moleküller geçmişe dair yaşam belirtisi anlamına gelecek.

2030’larda gelecek

“Mars 2020” Kızıl Gezegen’de  bir zamanlar yaşamın var olduğuna dair kanıt derlemek için görevlendirilen ilk misyon. NASA bu bağlamda 2.4 milyar dolar bütçe ayırdı. Alman Havacılık Merkezi (DLR) de veri ve görüntülerin değerlendirilmesinde misyona destek oluyor. Araç, Jezero Krateri ve çevresindeki nehir, göl ve delta kalıntılarından kaya ve toprak örnekleri toplayacak. Toplanan örnekler analiz için Dünya’ya getirilecek. Numunelerin 2030’lu yıllarda NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından planlanan ortak bir misyon kapsamında Dünya’ya getirilmesi planlanıyor.

Beş özel yük de götürdü

NASA’nın Perseverance uzay aracı, araştırma ve keşifleri için gerekli donanımın yanı sıra 5 özel yükü de Mars’a taşıdı. O yüklerden biri daha önce “Pioneer” adlı uzay aracında da kullanılan plaket. Üzerinde “Dünya”, “Güneş” ve “Mars”ı temsil eden simgelerin bulunduğu plakette, mors alfabesi ya da kodlarıyla “Bir bütün halinde keşif” yazmakta. Yine uzay aracında, daha önce NASA’nın “Adını Mars’a Gönder” kampanyasıyla toplanan isimlerin bulunduğu 3 silikon çip de yer alıyor. Çiplerin içinde 2.5 milyondan fazlası Türkiye’den olmak üzere 10.9 milyon isim ve uzay aracının adının belirlenmesi için düzenlenen yarışmada finale kalan 155 kişinin yazmış olduğu kompozisyonlar da mevcut. Söz konusu aracın ismini, yarışmaya ABD Virginia’dan katılan 11 yaşındaki Alexander Mather kazanmıştı. Uzay aracının şasisine monte edilen bir başka alüminyum plaka ise, Kovid-19 pandemisinden etkilenenleri anmak ve dünya çapındaki sağlık çalışanlarının sabırlı çalışmalarını temsil ediyor. Plakada, hekimliği simgeleyen “iki yılan sarılı ve üstünde iki kanat bulunan asa resmi” var. Araçta bulunan bir diğer yük de “Mastcam-Z” denen, Kızıl Gezege’nin fotoğraflarını çekmek için kullanılacak 2 kamera. Dedektif roman ve film karakteri Sherlock Holmes ve yardımcısı Watson’dan esinlenilerek “SHERLOC” isimli aygıt ise, uzay aracının robot kolları üzerinde bulunuyor. NASA, 1970’lerde yolladığı Pioneer 10 ve 11 araçlarına, dünya dışı yaratıkların dünyalıları tanıması için birer çıplak erkek ve kadın fotoğrafı da koymuştu.

Rover tipi uzay aracı Perseverance inişten hemen sonra Mars yüzeyinin ilk siyah-beyaz fotoğrafını çekti. Perseverance’ın Mars’tan gönderdiği ilk yüzey görüntüsü sosyal medyayı salladı. Türkiye’den bazı Twitter kullanıcıları yaptıkları caps’lerle esprili paylaşımlar yaptı

Helikopter Ingenuity

Geçen yıl temmuz ayında Dünya’dan fırlatılan “Perseverance”, 2 metre uzunluğunda robotik bir kol, 19 kamera ve iki mikrofonla donatılmış durumda. Araç ayrıca, “Ingenuity” (Yaratıcılık) adı verilen, küçük boyutlu bir de helikopteri Mars’a taşıdı. Bu helikopter de faaliyete geçmesi durumunda, Dünya’dan gönderilip farklı bir gezegende uçan ilk hava aracı olacak. Bilim insanları, Mars atmosferinde planlanan Ingenuity uçuşunun da bu gezegendeki atmosfer yoğunluğunun Dünya’dakinin sadece yüzde biri kadar olması sebebiyle kolay olmayacağını belirtiyor. Drone’a benzeyen, 1.8 kiloluk helikopterin dört ayağı ve iki pervanesi bulunuyor. Bu pervanelerin de dakikada 2400 kez yani normal bir helikopter pervanesinden beş kat daha hızlı dönme kabiliyetine sahip olduğu belirtiliyor. Mars yüzeyinden en fazla 5 metre yükseklikte, 300 metre kadar uçabilecek olan “Ingenuity”nin her uçuşunun 90 saniye civarında sürmesi planlanıyor. Dünya’dan Mars’a veri aktarımının yaklaşık 20 dakika sürmesi sebebiyle “Ingenuity” NASA merkezinden yönlendirilemeyecek. Küçük helikopterin, dünyadan gelen basit komutlara göre, kendi sensörleri sayesinde otomatik olarak uçması bekleniyor. NASA yetkilileri, “Ingenuity”nin uçuşunun bir bilimsel araştırmaya hizmet etmeyeceğini, bunun sadece Mars’ta uçmanın mümkün olduğunu kanıtlamak amacıyla yapıldığını açıklamıştı.

NASA’ya bağlı Jet İtki Laboratuvarı tarafından üretilen Mars keşif aracı 30 Temmuz 2020’de başladığı yolculuğunu 18 Şubat’ta başarıyla tamamlayarak Mars’ın kuzey yarımküresinde yer alan 45 kilometre çapındaki Jezero Krateri’ne indi.

GRETA’DAN YÜZDE 1’E:

Çok istekliyseniz Mars’a yerleşin

İklim aktivisti Greta Thunberg, NASA’nın keşif aracı Perseverance Mars’a iniş yapmadan önce uzay harcamalarını hedef alan bir video yayımlamıştı. 18 yaşındaki Thunberg tarafından kurulan Fridays For Future organizasyonunun eleştirel reklam filmi, dünyanın yüzde 1’lik kısmını oluşturan aşırı zengin kesimin Dünya’dan kaçış planıyla alay ediyor. Thunberg filmde “Dünya’da kalacak insanların yüzde 99’u için en iyisi iklim değişikliğiyle mücadele olacaktır. Dünyanın ultra zengin yüzde 1’i çok istekliyse Mars’a yerleşebilir” dedi.