Ankara-Moskova hattında yeni sayfa açılıyor

Hatay semalarında Türkiye hava sahasını ihlal eden Rus uçağının düşürülmesinin üzerinden neredeyse dokuz ay geçti. Siyasi ve ekonomik ilişkilerini askıya alan Ankara ve Moskova, yarın yeni bir sayfa açıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, yaklaşık dokuz ay sonra ilk kez St. Petersburg şehrinde yüz yüze görüşecek.

Rusya lideri Putin’in 15 Temmuz darbe girişiminin hemen ardından Erdoğan’ı arayarak desteklerini sunmasından sonra gerçekleşecek görüşmede, ana gündem ekonomik ilişkiler ve Suriye olacak. Türkiye'nin beklenti listesinin başında, ticari ve ekonomik ilişkilerin bir yıl önceye dönmesi var. İki lider, son olarak 15 Kasım 2015'te Antalya'da bir araya gelmişti. Görüşme, Türk-Rus ilişkilerinin rayına oturtulması ve rüzgarın tersine döndürülmesi açısından büyük önem taşıyor.

Kopan ilişkiler sonucu Rusya vatandaşlarının Türkiye'ye gitmesini yasakladı ve Rus turist sayısı yüzde 90'dan fazla düştü. Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) Başkanı Başaran Ulusoy, yarınki görüşmeyle kısa sürede 'eski güzel günlere' geri dönmeyi umduklarını söylüyor. Alman Deutsche Welle'ye konuşan Ulusoy, "Erdoğan ve Putin’in başta turizm olmak üzere ekonomide yeni bir sayfa açacağını umuyoruz. Türkiye iş dünyası olarak ilk beklentimiz bu" diyor.

Tarafların altı yıl önce vardığı anlaşmaya göre iki ülke arasındaki ticaret hacmi 100 milyar dolara çıkacaktı ancak Rusya'nın yaşadığı ekonomik kriz ve son olarak da uçağın düşürülmesiyle rakam 35 milyar dolarda kaldı. Şimdi, Erdoğan Putin’den başta inşaat, enerji, tekstil ve gıda olmak üzere geniş kapsamlı bir ticari işbirliğinin önünün açılmasını talep edecek.

Vize ve enerji diğer başlıklar

Türkiye'nin bir başka önemli beklentisi ise, Moskova'nın Türk vatandaşlarına uyguladığı vizeyi kaldırması. Kremlin'in bu konuda nasıl bir adım atacağı henüz netleşmiş değil. Rusya'da çalışan ve vizelerinin uzatılmasını bekleyen yaklaşık 10 bin Türk işçi var. Kriz süresince Rus tarafı yalnızca 53 Türk firmasını yasak dışı bıraktı, diğer firmaların faaliyetleri iptal edildi.

Masadaki en önemli başlıklardan biri de, enerji olacak. Türkiye ihtiyacı olan doğalgazının yüzde 55’ini, petrolün yüzde 15’ini ve kömürün yüzde 40’ını Rusya’dan temin ediyor.

Mersin Akkuyu’daki Nükleer Enerji Santrali de tarafların ortak projesi. Rus doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya aktarılmasını tasarlayan Türk Akımı projesi ile de, Ankara kendi bölgesinde transit bir merkez haline gelecek. Her iki proje de uçak krizi sonrasında durmuştu. Şimdi bu projelerin tamamlanması bekleniyor.

Ankara Batı'ya kızgın

Ayrıca Suriye'de krizin çözümüne katkı sağlayabilecek iki önemli ülkenin buluşması, ziyaretin ikili ilişkilerin yanı sıra bölgesel ve küresel anlamını da artırıyor. Zira Ankara, özellikle darbe girişimi sırasında kendisine yeterli desteği vermeyen ABD ve Avrupa ülkelerine kızgın.

Son olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fransız Le Monde gazetesine verdiği demeçte Avrupa Birliği'ne vize serbestisi için rest çekti ve muafiyetin uygulanmaması halinde sığınmacı anlaşmasının iptal edileceğini söyledi.

Sputnik'e giriş artık serbest

Türkiye'nin bir süre önce yayın yasağı getirdiği Rus haber sitesi Sputnik'e erişim, ziyaretten bir gün önce kaldırıldı.

Moskova'dan sıcak açıklamalar

Randevu öncesinde Kremlin'den yapılan açıklamlarda, ikili ilişkilerin yeniden canlandırılması ön plana çıktı. Kremlin Basın Sözcüsü Peskov, geçen hafta "Görüşmede iki ülke ilişkilerinin nasıl, hangi tempoda ve hangi aşamalarda canlandırılacağı konularında ciddi görüş alışverişinde bulunulacak" demişti.

Görüşmeye dair Kremlin Sarayı'dan yapılan yazılı basın bildirisinde ise, üç başlık göze çarptı. Türk-Rus ilişkilerinin kademeli olarak canlandırılması, ekonomik-ticari işbirliğinin gelişmesi için yol haritasının belirlenmesi ve iki ülke arasındaki üst düzeyli istişare mekanizmalarının yeniden faaliyete geçirilmesi.

Gün gün normalleşme süreci

24 Kasım'dan sonra iki ülke arasındaki ilk temas 3 Aralık'ta Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rus mevkidaşı Sergey Lavrov arasında Sırbistan'ın başkenti Belgrad'da gerçekleşti. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) toplantısı çerçevesinde gerçekleşen görüşme uçak krizinin ardından ilk yüz yüze temas olma özelliğini taşıdı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın 27 Haziran'da Vladimir Putin'e gönderdiği mektuptan iki gün sonra Putin teşekkür telefonu açtı. İki liderin uçak krizinden sonraki ilk görüşmesi yaklaşık 45 dakika sürdü. Liderler yüz yüze görüşme kararı aldı.

Telefon görüşmesinin ardından bakanlar kurulunu toplayan Putin, hükümete Türkiye ile ilişkilerin normalleşmesi için görüşmelere başlanılması talimatı verdi. Böylece iki ülke ilişkilerinde normalleşme süreci başlamış oldu.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, uçak krizinden sonra Rusya'ya bakan düzeyinde ilk ziyareti 1 Temmuz'da gerçekleştirdi. Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) toplantısına katılmak üzere Soçi'ye gelen Çavuşoğlu, Rus mevkidaşı Lavrov ile ikili görüşme yaptı.

Putin, 17 Temmuz'da FETÖ'nün darbe girişimi dolayısıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı arayarak seçilmiş hükümetin yanında yer aldıklarını belirtti.

Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci de, 26 Temmuz'da Moskova'ya gelerek görüşmeler gerçekleştirdi.