Amerika seçimleri hakkında bilmeniz gereken her şey
28.10.2024 - 15:09 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
ABD 5 Kasım’da sandık başına gidiyor. Halkın direkt olarak başkanını değil onu seçecek kişileri seçtiği karmaşık seçim sisteminin detayları, kürtaj oylaması ve salıncak eyaletlerde son durum…
DIŞ HABERLER SERVİSİ - 5 Kasım Salı günü 47'nci başkanlarını dolaylı yoldan belirleyecek yaklaşık 244 milyon kayıtlı ABD seçmeni var, 28 Ekim itibarıyla bu seçmenlerin 43 milyon 772 bini erken oylama ve posta yoluyla oylarını kullandı bile. Seçim her ne kadar Cumhuriyetçi Parti ve Demokrat Parti arasında geçiyor gibi gözükse de toplamda dört başkan adayı var.
Bu yılki seçimde, Demokrat aday olarak mevcut başkan yardımcısı Kamala Harris, 21 Temmuz'da yarışı Joe Biden'dan devraldı. 20 Ekim'de 60 yaşına girecek Harris'in karşısında ise, bir dizi dava ve soruşturma ile boğuşan 78 yaşındaki Cumhuriyetçi Donald Trump var. Harris, yardımcısı olarak Tim Walz’i (60), Trump ise JD Vance'i (40) seçti.
İki ana adayın dışında, Jill Stein 2012 ve 2016’da olduğu gibi bu yıl da Yeşil Parti'den aday. Chase Oliver ise Libertarian Parti'nin adayı. Ancak bilindiği gibi Amerika’da seçim yarışı temel iki parti arasında geçiyor.
DOLAYLI SEÇİM SİSTEMİ
538 seçmenin başkanı seçtiği dolaylı seçim ABD başkanlık seçimleri dolaylı evrensel oy sistemi üzerine kurulu. Seçmenler tercih ettikleri başkan adayına oy verirken aslında başkanı seçecek “electoral college” (seçim kurulu) adı verilen 538 seçmeni seçiyorlar.
Bu seçmenler, uzun bir sürecin ardından, nihayetinde başkanı seçmek için 17 Aralık’ta oy kullanacak. Ancak bu isimler her zaman halk oyuna bağlı olarak oy kullanıyor. Bir adayın başkanlığı kazanabilmesi için bu kuruldan en az 270 oy alması gerekiyor.
EYALETE GÖRE SEÇMEN SAYISI
ABD’de her eyaletin, Kongre'deki temsiline eşdeğer sayıda seçmeni var; Kongre ise iki meclisten oluşuyor: 100 senatör (her eyaletten ikişer tane) ve eyaletin nüfusuna göre belirlenen 435 temsilci. Ayrıca, federal başkent olan Columbia Bölgesi (Washington D.C.), senatörü veya temsilcisi olmamasına rağmen üç seçmene sahip.
Her eyalet, seçmenlerini seçmek için kendi sürecine sahiptir ve bu kişiler genellikle partiye veya adaya hizmetlerinden dolayı ödüllendirilir.
KAZANAN TÜM EYALETİ ALIR
50 eyaletin 48'inde ve Columbia Bölgesi'nde en fazla oy alan aday, "kazanan hepsini alır" sistemi altında tüm seçmenler kurulundaki tüm seçmenleri kazanır. Ancak Maine ve Nebraska, orantılı temsil içeren farklı bir yöntem kullanır: Her "kongre" bölgesinde, popüler oy oranına göre bir seçmen seçilir ve eyalet genel sonuçlarına göre iki seçmen atanır.
SALINCAK EYALET NE DEMEK?
Amerika politikasında, salıncak eyalet aynı zamanda savaş meydanı, yazı tura eyaleti ya da mor eyalet olarak da bilinir ve oylardaki dalgalanmanın yüksek olduğu eyalet anlamına gelir. Bu arada, düzenli olarak tek bir partiye eğilim gösteren eyaletler "güvenli eyaletler" (veya daha spesifik olarak partizan eğilimine bağlı olarak "kırmızı eyaletler" ve "mavi eyaletler" olarak) olarak bilinir..
ABD seçimlerinden salıncak eyaletler Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Kuzey Karolina, Pensilvanya, Wisconsin eyaletleri.
SALINCAK EYALETLERDE SON DURUM
Salıncak eyaletlerde ABC ve IPSOS'un 28 Ekim itibarıyla son anket sonuçları ise şöyle:
- Arizona: Fark %2, Trump önde
- Georgia: Fark %2, Trump önde
- Michigan: Fark %1, Harris önde
- Nevada: Fark %1, Trump öndex
- Kuzey Carolina: Fark %1, Trump önde
- Pennsylvania: Fark %1, Trump önde
- Wisconsin: Fark %1, Harris önde
ERKEN OY KULLANMA İŞLEMİ
ABD’deki 47 eyalette, ayrıca Columbia Bölgesi, Guam, Porto Riko ve Virgin Adaları’nda erken oy kullanma serbest. Çoğu eyalette seçmenlerin erken oy kullanmak için bir neden göstermeleri gerekmiyor. Ancak bazı eyaletlerde erken oy kullanmak için bir yoklama oyu talep ediliyor.
ABD’de seçim süreci merkezi olmayan bir sistemde ilerliyor. Seçimler eyaletler, ilçeler veya tarafından organize ediliyor. İki farklı bölgenin seçimleri tam olarak aynı şekilde yürütmesi mümkün değil çünkü her birinin kendi seçim yasaları var ve seçimlerin yürütülme biçiminde büyük farklılıklar olabiliyor.
Her eyalet, seçmen kaydı tarihlerine, erken oy kullanma tarihlerine ve özellikle deniz aşırı konuşlanmış askeri personel için yoklama oy kurallarına kendisi karar verir. Ayrıca, yoklama oylarının nasıl kullanılacağını (posta yoluyla, bırakma noktalarında veya ilçe seçim ofislerinde) ve tüm ilçelerdeki erken oy verme sandıklarının açılış tarihlerini belirler. Bu konuda aynı eyalet içinde bile farklılıklar olabilir.
Oy sayımı Seçim gecesi, oy kullanma merkezleri kapandıktan sonra, seçim görevlileri mümkün olduğunca çok sayıda oyu sayarlar, ancak ilk sonuçlar gayri resmidir ve çoğu durumda nihai sonuçlardan farklı olabilir.
SAYIM NASIL BAŞLIYOR?
Yerel düzeyde, seçim yetkilileri genellikle 5 Kasım’da kullanılan oylarla başlar, ardından posta yoluyla gönderilen oy pusulalarına geçerler. Her eyaletin, postayla gönderilen oy pusulalarının, yetkili kişilerin seçmen olup olmadığını hemen belirleyemediği durumlarda verilen geçici oy pusulalarının, askeri ve denizaşırı oyların ne zaman sayılacağı konusunda farklı kuralları var.
Örneğin, bazı eyaletler, tüm postayla gönderilen oy pusulalarının seçim gününden önce sayılmasını zorunlu kılar. Diğerleri ise seçim gününden önce postalanmış ve belirtilen tarihe kadar alınan oy pusulalarının sayılmasına izin verir.
Seçim gününde, oy kullanma merkezleri genellikle sabah 5:00 ile 7:00 arasında açılır ve 6:00 ile 8:00 arasında kapanır. Oy sayımı, sandıkların kapanmasının ardından başlar.
SONUÇLAR KAÇTA BELLİ OLUR?
Genellikle, kazanan aday Doğu saatiyle akşam 11:00'de (İstanbul saati ile sabah 06:00) batı eyaletlerindeki sandıklar kapandıktan sonra belli olmaya başlar.
2020'de istisnai bir durum oldu ve yoklama oylarındaki artış nedeniyle, bazı kritik eyaletlerde sayım ve sonuçların açıklanması gecikti. Bir web sitesi, Biden'ın zaferini Doğu saatiyle sabah 9:00 civarında duyurdu. Seçimden üç buçuk gün sonra, 7 Kasım’da, büyük Amerikan televizyon ağları Biden’ın zaferini ilan etti: İlk olarak saat 11:24’te CNN, ardından kısa sürede NBC, CBS, ABC ve Associated Press (AP) geldi. Fox News, sonucu saat 11:40’ta onayladı.
Geleneksel olarak, AP ABD seçimlerinde oy sayımında ve kazananın açıklanmasında önemli bir rol oynar. Ajans, yerel düzeyde sonuçları toplamak için ülke genelinde yaklaşık 4 bin geçici muhabire sahip olduğunu söyler. Diğer muhabirler, sonuçları kaydetmek için resmi ilçe ve eyalet web sitelerindeki duyuruları takip eder. AP, tahminlerde bulunmaz ve yalnızca kalan oylar temelinde bir adayın zaferinin kesinleştiği durumda bir kazananı ilan eder. AP’ye göre, hiçbir seçim resmi olarak tamamlanmış sayılmaz, ta ki tüm oylar sayılana ve sonuçlar onaylanana kadar. Ajans, "hızdan ziyade doğruluğa" önem verdiğini iddia ediyor.
AP ayrıca sonuçları duyururken artık çıkış anketlerini kullanmadığını, çünkü sandık başında seçmenlerle yapılan röportajların seçmen kitlesinin tamamını yansıtmadığını düşünüyor. Bunun yerine, oy sayımına ek olarak, oylar kapanmadan önceki günlerde kayıtlı seçmenler arasında geniş çaplı bir anket yapıyor.
Buna karşılık, CNN, NBC, ABC ve CBS hem anlık sonuçlara hem de çıkış anketi verilerine dayanıyor. Bu doğrultuda, dört ağ Edison Research ile Ulusal Seçim Havuzu aracılığıyla iş birliği yapıyor.
KÜRTAJ HAKKI DA OYLANACAK
5 Kasım'da Amerikalılar sadece başkanı değil, aynı zamanda Kongre'nin 468 üyesini de seçecek, yani 34 senatör ve Temsilciler Meclisi'ndeki 435 sandalyenin tamamı. Ayrıca yerel seçimlerde 11 eyalet ve iki bölgenin valilerini, 10 eyaletin başsavcılarını, belediye başkanlarını ve yerel referandumları oylayacaklar.
Arizona’da ise seçmenler yasal kürtajlar için son tarihi uzatıp uzatmama konusunda oy kullanacaklar. Colorado, Florida, Maryland, Nevada, New York ve Güney Dakota dahil olmak üzere toplamda sekiz eyaletin kasım ayındaki seçimlerde kürtajla ilgili referandum da düzenleyecek. Bu oylamaların resmi sonuçları ise oyların onaylanma süreci tamamlandıktan sonra kamuya açıklanacak.
YENİ BAŞKAN’IN GÖREV TARİHİ
Göreve başlama töreni Washington DC'deki ABD Kongre Binası'nda gerçekleşecek. Geleneksel olarak Ocak ayının sonlarında yapılan bu tören günü 46’ıncı başkan Joe Biden’ın görevdeki son günü, 47’inci başkanın ise ilk günü olacak. Bir sonraki başkanlık göreve başlama töreninin 20 Ocak 2025'te yapılması bekleniyor.
