Dil örtüsü: Türban ya da başörtüsü

Türban ve başörtüsü mesela...Bana kabaca şöyle belletildi: "Başörtüsü" teyzelerin başına üçgen şeklinde bağladıkları eşarp. "Türban" ise dini gerekçelerle takılan, başı ve boynu kapatan örtü.Birkaç yıl evvel başı kapalı bir kadın benimle "türban / başörtüsü sorunu" ile ilgili bir röportaj yaptı. Yukarıdaki tanımlara göre bakarsak eğer, gayet "türbanlı" bir kimseydi. Fakat görünür bir ısrarla "başörtüsü" diyordu. Bir konuyla ilgili taraf olmadan derdini ifade etmek için kelime bulmak konusunda ciddi bir sıkıntı var. Tüm kelimeler tarafını seçmiş. Ben cevabıma "türban" diye başladım. Direkt sordu. "Türban" demekte kararlı mıydım?Aslına bakarsanız öyle bir kararım yoktu. Kelime işte yahu! Kelime seçimi de mühimdir ama cümlenin hiç mi hükmü yok?Sonra o röportaj yayımlandı. Sorular "başörtü"lü, cevaplar "türban"lıydı. Algıda seçicilik -Başı kapalı kadınların başı açık kadınlarla yaptıkları röportajlara dikkat ettim; genellikle böyleydi.Metin Sever'in "Türban ve Kariyer" kitabında ise tam tersi. Orada sorular "türban"lıydı, başı kapalı kadınların verdikleri cevaplar "başörtü"lü...İslamcı basında da yıllardır "başörtüsüne türban denmesini" eleştiren bir sürü yazı çıkıyor.Peki nereden çıktı bu türban? Sorular "başörtü"lü, cevaplar "türban"lı 12 Eylül sonrasında tıpkı bugünkü gibi başı kapalı kızların üniversiteye girmeleri yasak. O zaman ama adları "başörtülü kızlar"... Başörtülü kızlar okula girebilsinler diye bir formül aranıyor. Ve formül bulunuyor.İhsan Doğramacı buluyor galiba. Bir rivayete göre de bu formülün mucidi o dönemin Zaman gazetesi, hatta o yıllarda Zaman gazetesinin başında olan Fehmi Koru.Formül de şöyle: "Bu öğrencilerin taktığı başörtüsü değildir, türbandır" denecek. O yıllarda çünkü türban denince akla gelen şeyin öyle boynu falan kapatmakla alakası yok; bir tür bone, modern bir kılık... Kız öğrenciler yine başlarını ve boyunlarını kapatacaklar ama taktıkları şeye eğer başörtüsü yerine türban denirse, türban modern bir şey ya, durum kurtarılacak...Formülün başarısı çok kısa sürüyor. "Türban" ise, gördüğünüz gibi, gayet kalıcı oluyor.* * *Bir süredir İslamcı basın "başörtüsü" diye diretiyor.Diğer taraf -bu hassasiyetin farkında olarak ya da olmayarak- ısrar ediyor: "Türban."Aradakiler -bu hassasiyetin farkında olarak ya da olmayarak- bir denge tutturuyor. Başlık "türban"lı, yazı "başörtü"lü oluyor mesela.Ben türbanın üniversiteye girmeye, milletvekili olmaya, ya da Çankaya davetlerine katılmaya engel olmaması gerektiğini düşünüyorum.İddiamın arkasındayım, Erdoğan cumhurbaşkanı olmayacak diyorum ama türbanın cumhurbaşkanı eşi olmaya da engel olmaması gerektiğini düşünüyorum.Ama görüyorsunuz işte, hâlâ "türban" diyorum. Başörtülü kızlar için formül aranırken... Açılıp kapanan balkon: "Bloomframe". Çevirisi çiçek açan çerçeve gibi bir şey. Görüntüsü bir pencere. Sonra düğmeye basıyorsunuz, balkon oluyor. Amsterdamlı bir mimarın tasarımı. Şehirlerdeki, özellikle şehir merkezlerindeki yer sıkıntısına çare olarak düşünülmüş. Bu yılın sonunda üretime geçmesi planlanıyor. "Kışları kapalı duracak, bahar gelince apartmanların cephesi çiçek gibi balkon açacak" diye tanıtılıyor. Apartman cepheleri balkon açacak Yeni icatlardan biri de paraşütlü şampanya. Şampanyayı patlatıyorsunuz, mantar fırlıyor, plop! Sonra izliyorsunuz. Mantarın paraşütü açılıyor.Ve mantar güvenle süzülerek yere iniyor. Mantar kazalarına karşı şık önlem. Uçtu uçtu mantar uçtu NTV'de "Türk Mucit" diye bir program başlayacak. Kanal D'de de benzer bir yarışma olacakmış. Ben çok eğleniyorum bu tür şeylerle. Ara sıra internetten takip ediyorum. Televizyonda da izlerim yani.Hele de böyle paraşütlü şampanya mantarı, açılıp kapanan balkon gibi parlak fikirler çıkacaksa... Çıkar mı böyle parlak fikirler?Çekyatın mesela Türk icadı olduğu söylenir. Gerçi Amerikan dizilerinden birinde "Japon icadı" olduğunu söylemişlerdi. Bir yerde de ilk olarak Avusturya'da üretildiğini okumuştum. Alman bile olabilir.Türk icadı değilse bile en azından Türkçe adı cuk, değil mi? Çek ve yat. Çekyat.Bu da dilde icat.Eğer çekyat Türk icadıysa, mucitler dünyasında çekyattan şu açılıp kapanan balkon "bloomframe"e giden yol pek uzun olmasa gerek. Ne yazık ki Türkler açılan değil, kapatılarak odaya dönüştürülen balkon hususunda uzmanlar. Yani çekkat. Çek ve eve kat.Bir de çıkkat var. Çık ve eve kat. Kısaca kaçak kat. tubakyol@yahoo.com Türk icadı: Çekkat, çıkkat...