Bizimle öğren: Dalga nedir? Denizde dalga nasıl olur?

Dalga nedir?

Hemen aklına deniz ve yaz tatili geldi değil mi? Hayal kurmak güzel ama dalga sadece denizle alakalı bir kelime değilmiş. Önce klasik tanımlarına bir bakalım.

Dalga tanımı 1: Kendini belirli bir zaman aralığı, hız, güçle tekrarlayan salınım hareketlerine dalga denirmiş.

Dalga tanımı 2: Hareket halinde olan bir şeyin belirli zaman sürelerinde bir ileri bir geri gidip gelmesine dalga denirmiş.

Dalga tanımı 3: Uzayda ve madde tarafından yayılmış enerjinin titreşmesine dalga denirmiş.

Dalga tanımı 4: Deniz, göl ya da okyanus gibi büyük su birikintilerinin yüzey kısımlarında rüzgâr, deprem veya akıntı gibi dış etmenler tarafından oluşturulan harekete dalga denirmiş.

Dalganın sadece deniz üzerinde olmadığını anladık. Sıra geldi dalga çeşitlerine:

TAŞIDIKLARI ENERJİYE GÖRE DALGA ÇEŞİTLERİ

Mekanik dalgalar: Bu tip dalgalar yayılmak için bir ortama ihtiyaç duyarmış. Su ve ses dalgaları mesela. Sahip oldukları enerjiyi bulundukları ortam içerisinde taşırmış bu dalgalar. Her bir dalga hareketinde o dalga deforme olur, bu deformasyon ile kendini tersine çevirip güçlenirmiş. Örneğin denizde her bir dalga boyu aynı değilmiş. Tam bitti dediğimiz anda tekrar güçlenirmiş. Su, ses ve deprem dalgaları bu tip dalgalara örnek olarak verilebilirmiş.

Elektromanyetik dalgalar: Bu dalga çeşidi yayılmak için bir ortama ihtiyaç duymazmış ve boşlukta yayılabilirmiş. Kızılötesi ışınlar, morötesi ışınlar, gama ışınları bu tip dalgalar yayarmış.

TİTREŞİM ÇEŞİTLERİNE GÖRE DALGALAR

Enine dalgalar: Dalganın yayılma ile titreşim doğrultusu birbirine dik olursa bu tip dalgalar oluşurmuş. Örnek verecek olursak elektromanyetik dalgalar enineymiş.

Boyuna dalgalar: Yayılma doğrultusu ile titreşim doğrultusu aynı olduğunda bu tip dalgalar oluşurmuş. Buna örnek, ses dalga­larıymış.

Hem enine hem de boyuna dalgalar: Her iki özelliği de sahip olan dalgalarmış. Deprem, su ve yay dalgaları bu tipe örnekmiş.

DENİZDE DALGA NASIL OLUŞUR?

Dalgayı oluşturan en önemli şey deniz yüzeyinin şekliymiş. Rüzgâr, deniz yüzeyi üzerine üflediğinde suyu harekete geçirir ve yükseltirmiş. Bu yükselme bir süre sonra azalır ve dalga dönerek aşağı düşermiş. Dalganın alt kısmı kumsala çarpıp sürtünür ve yavaşlarmış. Üst kısmı ise hızla devrilir ve harekete devam edermiş. Suyun üzerindeki köpükleri de oluşturan, dalganın bu kuvvetli üst kısmıymış.

Dalgalar sadece rüzgarla oluşmuyormuş tabii ki. Bir de depremler nedeniyle oluşan dev dalgalar varmış. Bu dev dalgalar pek sevimli değil ancak! Çünkü tsunami adı verilen bu dev dalgalar yüzünden birçok insan boğulmuş ve evleri sular altında kalmış.

Dalga Dalga Söyle Bana…

Dalgalarla ilgili bazı ilginç bilgiler de bulduk.

İki dalga arasındaki çukura dalga çukuru denirmiş.

Dalga çukuru ile dalga tepesi arasındaki dikey mesafeye dalga yüksekliği denirmiş.

Yükseğe çıktıkça incelen ve köpüklenip dağılan dalgalara çatlayan dalga denirmiş.

Ölü dalga diye bir dalga çeşidi de var. Bu dalga sinsi bir dalga çeşidiymiş. Sessiz bir şekilde birden, nedensiz şekilde ortaya çıkan dalga türüymüş.

Dalgalar sadece suyun yüzeyinde değil alt kısmında da olur balıkları sürüklermiş.