Çocuğumu spora nasıl başlatmalıyım?

Bilinçli yapılan spor ve fiziksel aktivite, kuşkusuz ki çocuklarımızın gelişimi ve sağlığı için çok önemli. Annelerin çocuklarını spora başlatırken merak ettikleri, hatta bazı endişeler yaşadıkları konuları,Acıbadem Fulya Hastanesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı, Spor Hekimi Prof.Dr. Tolga Aydoğ’a danıştım.

Spor çocuğun genel sağlığı ve gelişimi için neden önemli?

Gelişmiş toplumlarda olduğu gibi ülkemizde de hareketsizliğe bağlı sağlık sorunları yaşayan çocukların ve yetişkinlerin sayısı, bunlar için yapılan sağlık harcamaları çok hızlı artmaktadır. Her geçen gün televizyon, bilgisayar, internet, dijital oyunlar gibi oturarak yapılan işlere daha çok vakit harcayan çocuklarımızı sokağa çıkarmak ve onların mümkün olduğunca çok hareketli bir yaşam sürmelerini sağlamak zorundayız.

Spor/fiziksel aktivite ve egzersiz çocukların fiziksel, mental ve ruhsal gelişimini desteklediği gibi, kendilerine özgüvenlerini, yeni arkadaş kazanmalarını sağlayan çok iyi bir araçtır.

Yapılan birçok çalışma düzenli spor/fiziksel aktivite ve egzersiz yapan çocukların okulda ve sosyal hayatta daha başarılı olduğunu, kendileri ile daha barışık ve daha sorumluluk sahibi olduğunu ortaya koymaktadır. Aileler bu yüzden çocuklarına çok küçük yaşlarda spor alışkanlığı kazandırıp, buna her ne pahasına olursa olsun devam etmelerini sağlamalıdır.

“Ağacın yaşken eğilir” diyen atalarımızın bu sözünü de dikkate alarak çocuklarımızın birer yetişkin oldukları zaman da doğru alışkanlıklara sahip olmaları için onlara küçük yaşlarda spor/fiziksel aktivite ve egzersiz alışkanlığını kazandırmalıyız. Bunları yaparken de onları yapılan işin sonucuna değil, düzenli ve keyif alabilecekleri şekilde organize etmeleri gerekir.

Aile spor yapıyorsa, bu durum spora başlama konusunda çocuğu motive ediyor mu?

Kesinlikle motive ediyor. Ailelerin spor/fiziksel aktivite ve egzersiz yapıyor olmaları, onların doğal olarak böyle bir yaşam içinde olmalarına neden olmakta ve çocukların yetişme ortamında değişiklik yapmadan bu aktivitelere katılmalarına olanak sağlamaktadır. Dolayısı ile aileler mutlaka kendilerine bu şekilde bir ortam sağlayarak he kendilerine, hem de çocuklarına sağlıklı bir hayat sağlanmalıdır.

Çocukları spora başlatmak için fiziksel ve duygusal açıdan uygun oldukları zamanı nasıl anlayabiliriz?

Sağlıklı olan hemen hemen her kişi her yaşta her spor/egzersiz ve fiziksel aktiviteye başlayabilir. Burada ana kural yüklenme şiddetinin belirlenmesidir ki bu husus iyi antrenörlere düşer.

Her ne kadar çocukların yaşlarına göre ideal sporlar olsa da bu durum, üst düzey performans belirtisi için çizilmiş şablonlardır. Genel sağlık, eğlence ve gelecek için bunların hemen hemen hiç önemi yoktur.

Bir spora başlayan çocuk, akranlarından çok hızlı bir gelişme gösteriyor ise kendinden daha büyüklerle, yada yavaş gelişme gösteriyorsa daha küçüklerle program yapabilir, bu açıdan eğiticilerin çocuğun gelişimi iyi izlenmesi ve gereken düzenlemeyi yapmalıdır.

Çocuk en erken kaç yaşında ve hangi branş ile spor yapmaya başlamalı?
Olimpiyatlara katılan sporcuların yaşlarının küçüldüğü ve bu duruma gelebilmek için de çocukların çok erken yaşlarda spora başladıkları bilinmektedir. Bu sporun bir yaşam tarzı olarak çocuğun hayatına girmesi açısından bir avantaj olmasına karşın, uzun spor yaşı başta sağlık ve eğitim olmak üzere birçok sorunu beraberinde getirmektedir.

Performans sporcusu olmayı hedefleyen aileler içim belirli sporlara katılma başlama yaşı verildi ise de daha önce söylendiği gibi herkes her yaşta spora başlayabilir. Performans hedefi ile spora başlayan çocuklara da, erken yaşta spora özel antrenmanlar yapmak yerine daha temel ve teknik üzerine yoğunlaşmalıdır.

Öte yandan çocukların takvim yaşları ile fizyolojik yaşları uyumsuz olabilir, dolayısı ile spor tercihlerinde aşağıda her ne kadar takvim yaşına göre bir değerlendirme yapılsa da fizyolojik yaşta mutlaka göz önüne alınmalıdır.

2–3 Yaş

Koşma, yakalama, zıplama temel hareketleri yapabilirler. Dolayısı ile spor tercihleri bunları içeren bahçede koşma, yürüme, dans etme, suda gözetim altında oynama, ciddi deneyimli kişiler eşliğinde jimnastik seçilebilir.

4–6 Yaş

Dans etme, yüzme, jimnastik, ip atlama, elim sende, sek sek, üç tekerlekli bisiklete binme seçilebilir. Altı yaşından sonra çocuklarda güvenli ve kontrollü hareket yapma yeteneği gelişir.

7–10 Yaş

Jimnastik, yüzme, futbol, basketbol, voleybol, hentbol, bisiklet, tenis yüzme gibi sporlarla ilgili temel eğitimin yanı sıra daha ileri egzersizlere ve bunların birleşimini içeren sporlara başlayabilirler.

10 Yaş sonrası

Daha önceki yaşlarda başladıkları sporları daha organize olarak yapmaya devam ederken, atletizm, güreş ve küreğe başlayabilirler. Birkaç yıl sonra ise daha çok kuvvet gerektiren sporlara boks, tekvando, karateye başlamak uygundur.

Her çocuk her sporu yapabilir mi? Bir çocuğa “Benim oğlum futbolcu olacak” şeklinde bir dayatma ne derece doğru?

Eğer sağlık ile ilgili engelleri yoksa kesinlikle her çocuk her sporu yapabilir. Burada en önemli ölçüt çocuğunuzun ilgi duyduğu, arkadaşları ile eğlenebildiği ve sizin kolaylıkla getirip-götürebileceğiniz bir spor kulübü hedef olmalıdır.

Eğer seçilen kulüp doğru ise ilk etapta seçilen sporun ne olduğunun; futbol, basketbol, voleybol, jimnastik, koşu, yüzme, tenis olmasının, seçilen sporun takım ya da bireysel spor olmasının çok bir önemi yoktur. Çünkü çoğu sporda temel hareketler bir birinin çok benzeri olup sporlar içinde geçiş yapılabilmektedir.

Burada ailenin ilk hedefi değil, ailenin imkânları, çocuğun istekleri, antrenörün çocuklara sahip çıkarak onları yönlendirmesi önem kazanmaktadır.

Spora başlanmadan önce yaptırılması gereken sağlık kontrolleri neler?

Eğer çocuğunuzun bilindik kronik hastalığı, spora katılım öncesi bir sağlık sorunu, ailede 50 yaşından önce kardiyak problemlerden ya da bilinmeyen bir nedenden hayatını kaybetmiş kimse yoksa ve sürekli bir hekim kontrolünden (en son muayenesinden bu yana en fazla 6 ay) geçiyorsa, spora başlamadan önce yeniden sağlık muayenesinden geçmesine gerek yoktur.

Eğer çocuğunuzun akut veya kronik bir hastalığı var ise spora başlamadan önce mutlaka ilgili hekim tarafından gözden geçirilmelidir. Bu muayenede de iyi bir hikâye alma ve düzgün bir muayene çoğunlukla yeterlidir.

Gerektiği durumlarda bir takım kan tetkikleri ve kalp testleri gerekebilir. Yapılacak muayenede rutin bir şekilde kan tahlili, EKG, akciğer filmi, ekokardiyografi istemek yerine hekimin saptadığı muayene bulgularına göre tetkik yaptırmak daha doğrudur.

Spor yaparken sakatlanmaları önlemek ve spor emniyeti açısından nelere dikkat etmek gerekli?

Öncelikli spora başlayan çocuklarda doğru tekniğin öğrenilmesi hedeflenmelidir, unutulmamalıdır ki spor yaralanmalarının çok önemli bir kısmının altında kötü teknik yatar.

Doğru teknik öğrenildikten sonra çocukların hareketleri daha hızlı, kuvvetli ve etkin yapması için çocuklara düzgün bir antrenman planı yapılmalı ve çocuklara iyi ısınma, soğuma öğretilmelidir.

Ayrıca daha önce de belirtildiği gibi kazanmak ana hedef olmamalıdır, bu şekilde yetiştirilen çocuklar sonuca gitmek için istenmeyen birçok şeyi yapabilmektedirler. Bunların yanı sıra spora özel koruyucu ekipman; Kask, dişlik, tekmelik vb. mutlaka kullanılmalıdır ve koruyucular standartları karşılamalıdır.

Spor yapan çocuklara antrenman yaptırılırken nelere dikkat edilmeli? Agresif ve yoğun antrenmanlar çocuğu bedenen ve ruhen nasıl etkiler?

Sporda kazanmanın ana hedef olduğu aileler, istemeden de olsa yanlış yöne sürükleyebilirler. Unutulmamalıdır ki maçların sonunda biri yenecek, diğer yenilecektir ve bunu olgun bir şekilde karşılamak çok önemlidir. Bu yüzden ailelerin sabırlı, sakin ve düzenli olarak çocuklarını desteklemeleri, çocuklarını kazanmadan öte yarışmanın keyfine varmayı, onların ellerinden gelenin en iyisini yapmaya motive etmesi gerekir.

Spor yapan, düzenli antrenmanları olan bir çocuk genel olarak nasıl beslenmeli?

Burada ana kural beslenmenin temellerinden farklı değildir. Dengeli beslenmeli ve beş ana gıdayı; makarna, ekmek gibi karbonhidratlar; tavuk, balık gibi protein; tereyağı ve zeytinyağı gibi yağ; sebze ve meyve vitamin ve mineraller; süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünlerinin tüketilmesi hedeflenmelidir.

Düzenli egzersiz/fiziksel aktivite ve spor yapan çocukların enerji harcaması arttığı için daha çok yemesi gerekir, ana gıdaların miktarını artırarak bunu çok rahat karşılayabilirler.

Çocuğunu spora başlatmak isteyen ebeveynlere tavsiyeleriniz var mı?

Ebeveynler önce kendileri spor/fiziksel aktivite veya egzersiz yapıp çocuklarına iyi örnek olmalıdırlar. Çocuğunu bir spora yazdırmayı planlayan aile, illaki fiziksel testler sonu buna karar vermemelidir.

Öncelikli olarak çocuğunun o sporu sevmesi, eğer sevmiyorsa çocuğa bu sporu sevdirebilmenin yollarının aranması gerekir. Eğer her şeye rağmen, çocuğunuz bu sporu sevmediyse ona başka bir sporu deneme fırsatı verilmesi gerekir. Biliriz ki çocuklarımız da bizim gibi sevmediği işleri çok zor yaparlar.

Buna karşı çocuklarımızın ömür boyu egzersiz yapmasını istiyorsak, onların bu tip işlerden mutlaka keyif alması ve buna giderken çok istekli olması gerekir. Bu yüzden çocuğu aynı anda birden fazla spor dalının yapıldığı bir spor kulübüne götürmeli, çocuğumuz bir sporu kesinlikle sevmedi ise, sevebileceği alternatif sporları yaratmak çok uygun olacaktır.

Ayrıca gittiği yerin evine yakın olması da sporun devamlılığı açısından çok önemlidir. Çocuğumuzu spora bir hafta götürüp, sonraki hafta götüremezsek gereken alışkanlığı kazanamaz ve devamlılık sağlanamaz. Fiziksel özelliklerine göre spor seçmenin önemi biraz daha geridedir ama çocuklar genelde başarılı oldukları şeyleri sever ve devam etmek isterler.

Dolayısı ile eğer imkânınız var ise, çocuğun fiziksel özelliklerine uygun sporları seçmek, kısmen daha başarılı olmalarını sağlayarak, daha çok katılımını sağlayabilir.