Şarap İmparatoru (1)

Şarap dünyasında  “The Emperor of Wine”,  Şarap İmparatoru olarak biliniyor.  Adı Robert Parker.    İşi  ‘şarap tadımcısı’.  Wine Advocate adlı bir dergi yayımlıyor ve dünyanın belli başlı şaraplarını 100 üzerine notlayarak değerlendiriyor. Bu işe 1978’de başlamış. Birkaç yıldır,  İnternette de, www.erobertparker.com diye herkesin abone olabileceği bir sitesi var.
Gerçek bir imparator gibi istediğini ‘vezir’,  istediğini ‘rezil’ ediyor. Dünya şarap piyasası milyarlarca USD hacimli çok büyük bir piyasa. Parker kişisel tercihleri ve verdiği notlarla sadece şarap fiyatlarını önemli ölçüde etkilemekle kalmıyor, bu dünyadaki trendleri ve şarap stillerini de belirliyor. Bazen adı sanı duyulmamış üreticiler Parker’dan 90 üzeri bir not koparırlarsa birdenbire şarapları piyasadan kaybolup daha sonra üç veya dört misli fiyatla tekrar piyasaya sürülüyor.�
Öte yandan Parker herhangi bir senenin üretimini,  diyelim 2006 Bordeaux şaraplarını, beğenmemişse bu şarapların fiyatı hemen dibe vuruyor.
Kimin nesidir,  neyin fesidir,  diye mi soruyorsunuz?  Amerika’da Baltimore’da doğmuş. Hukuk tahsili almış ama pek avukatlık yapmamış. ÖğrenciYken şimdi karısı olan kız arkadaşıyla birlikte Paris’e kısa bir süre okumak için bursla gitmiş. Orada birdenbire  daha sonra hayatının tutkusu haline gelecek şarap merakı başlamış.   Dönüşte de kız arkadaşı ve annesinin yardımıyla yukarıda bahsettiğim ‘Wine Advocate’ adlı şarap bültenini çıkarmaya başlamış.

Tipik orta sınıf  Amerikan erkeği
Ben kendisiyle arkadaş değilim ve şarap zevkim ve değerlendirme sistemim çok farklı, ama Parker’la bazı tadımlarda beraber bulundum.  İri yarı ama şişman değil.  Rahat ve  samimi bir insan.  Maddi olarak şu anda çok başarılı olmasına rağmen mütevazı.  Hâlâ doğduğu evde Baltimore’da, oturuyor.  Hâlâ aynı kadınla evli ve etrafında yüzlerce ağzının içine bakan kadın müritleri olmasına rağmen pek o taraklarda bezi olmadığı belli. Pek entel denemeyecek,  milliyetçi,  karısı ve köpeğiyle mutlu ve kendi halinde yaşayan tipik bir Amerikan orta sınıf erkeği.

Neden mi bu kadar başarılı?
Birkaç nedeni var.  Bir kere bu işi ABD gibi bir ülkede ilk yapan adam. Pazara ilk giren olmak önemli tabii.  Daha sonra girenlerin belli bir dezavantajı var daha keskin buruna bile sahip olsalar.
Ama tabii her zaman piyasaya ilk giren kazanmıyor.  İnternet tarayıcıları arasında Netscape öncü idi ama Microsoft Explorer’a yenildi.  Parker’ın bir dehası tattığı şaraplara 50 ile 100 arası not vermesi. Bunu ilk kez yapan kimse. ‘Yarışma kültürü’nün hakim olduğu ve her şeyi ‘ak ya da kara’ gören ve ‘gri’ ve tonlarından pek hoşlanmayan ABD’lilerin ruhuna hitap eden ve her şeyi bir yarış haline getirme güdülerini kamçılayan bir notlama sistemi.... 

İnsanlara güven veriyor
Diğer bir neden Parker’ın insanlara güven vermesi.  Herkesin dürüst olduğuna inandığı bir kimse.  Hiçbir şarap imalatçısından para aldığı duyulmamış.  Hiç kimseye müşavirlik danışmanlık falan yapmıyor.  Halbuki şarap piyasasındaki  adeta tekel konumunu dikkate alırsak, istese milyonlarca dolar kazanması işten bile değil.  Adına leke sürülmemesi konusunda son derece titiz. Örneğin  bacanağının ortak olduğu Beaux Freres adlı Oregon’da Pinot Noir üzümünden şarap yapan bir firma var. Bu firmanın hiçbir şarabına not vermiyor ve  değerlendirmeyi reddedıyor.
Ama bence Parker’ın bu kadar popüler olmasındaki en önemlı nedenler bunlar değil.
En önemli neden bu işe yeni başlayanların kullanacağı bir ‘şarap tasviri’ terminolojisini geliştirmesi.  Herkesin anlayabileceği,  kısa sürede  taklit edebileceği bir stil.  Örneğin: “... şarap olgun elma, tütün ve deri aromalı ve bitimde damakta en az 15 saniye etkisi süren böğürtlen şurubu lezzeti kalıyor.” 

‘Oyuna’ katılıyorsunuz
Bu tip tasvirler şarabı o zamana dek elit ve snob’ların uğraşı olarak görmüş insanları, yani geniş kitleleri cezbediyor. Ne bileyim Parker ‘Falanca Sauvignon Blanc’da greyfurt aroması ve ayva tadı var’  diyorsa ve siz de ona benzer bir şeyler fark eder ya da bir şarap içerken ‘Ayol bu düpedüz muşmula tadında’ diyorsanız amatör bir şarap uzmanı oluyor,  bu ‘oyun’a katılıyorsunuz.  Son derece demokratik ve kapsayıcı.
Aslında, diyelim bir hanımın sarı saçlı ve  orta boylu olduğunu söylediğimiz zaman onun şahsiyeti ve güzellliği konusunda hiçbir bilgi vermemiş oluyorsak, şarapta da bu böyle. İki ayrı şarapta ayva kokusu olabilir ama belki biri çok iyi diğeri ise rezaletin ötesi kötüdür.
Öte yandan kadın kıyaslaması burada bitiyor. Tanıştığınız bir kadına 10 saniyede âşık olur ve onunla evlenmeye karar verebilirsiniz ama  şarap bilgi ve zevki ömür boyu gelişir ve  kuvvetli bir hafıza ve Allah vergisi bir burun dışında inanılmaz sayıda şarap tatmış ve teruar farklılıklarını anlamış olmayı gerektirir.�
Ancak bütün bunlar bir yana Parker milyonlarca insana yeni bir zevk aşılamış ve  pazarın genişlemesine katkıda bulunmuşsa ününü hak etmiş demektir.