Yüz felci, kışın rüzgarlı ve soğuk havalarda olduğu kadar, yazın da sık görülüyor. Bunun nedenleri, klimaya uzun süre maruz kalmak ve araçlarda uzun süreli açık camla seyahat etmek. Yani sıcakta adeta can kurtarıcı olarak kullandığımız klimalar yüz felcini tetikliyor.
Yüzümüzün her iki yarısında bulunan kasların hareket etmesini sağlayan iki tane sinir var.
Bu sinirler, beyin sapından çıktıktan sonra kulak kemiği içinde devam eder ve buradan çıktıktan sonra yüzümüzde alın, göz kapakları, kaş, burun ve dudak kenarı, boyun kaslarını hareket ettirmeye sağlayan sinirler olarak beş parçaya ayrılır.
Bu sinirin hasar görmesi durumunda buradaki kasların yönetilmesi azalır. Buna bağlı olarak da kaslarda hareketsizlik oluşmaya başlar. Kaslardaki hareketsizliğin tamamen ortadan kalkmasına yüz felci denir.
Yüz felcini santral dediğimiz ‘merkezi yüz felci’ ve çevresel dediğimiz ‘periferik yüz felci’ olarak ikiye ayırabiliriz. Santral yüz felci, beyindeki bir hasardan dolayı meydana gelir ve beraberinde vücudun başka yerinde de tutmama, beyin hasarı ve inme gibi bulgular olur. İkincisiyse sinirin beyin sapından çıktıktan sonra başına bir olay gelmesi nedeniyle oluşan ve sadece yüzün o tarafını etkileyen felç türüdür.
Denge şikayetleri olabilir
Yüz siniri, beyinden çıktıktan sonra işitme ve denge siniriyle beraber seyrederek kulak kemiği içine girer. İç kulak kanalı denilen bu bölgedeki patolojilerde yüz felcine, işitme ve denge şikayetleri eşlik edebilir. Yüz siniri kulak kemiği içindeki kanalda ilerlerken; gözyaşı bezini ve orta kulaktaki üzengi kemiğinin kasını uyaran, dilin ön kısmında tat duyusunu alan, çene altı tükürük bezlerini çalıştıran dallarını verir.
Sinir, kulak kemiğinden çıktıktan sonra öne doğru uzanır ve kulak altı tükürük bezi içinden geçerek yüzdeki mimik kaslarını uyaran dallara ayrılır. Yüz felçlerinde gözyaşı salgısının, dilde tat duyusunun ve üzengi adalesi fonksiyonunun olup olmaması, hastalığın geliştiği bölgenin/seviyenin tayininde yardımcı bulgulardır.
Pek çok soruna yol açabilir
Yüz felci, beyinle beyin sapı arasındaki veya beyin sapından yüz kaslarına kadar olan bölümdeki birçok hastalığa bağlı olarak gelişebilir. Beyin-beyin sapı arasındaki yüz felci nedenleri genellikle beyin kanamasına bağlıdır. Bu nedenlerle oluşan yüz felcine ‘merkezi yüz felci’ denir. Beyin sapından sonraki yüz siniri hastalıklarında oluşan yüz felciyse ‘periferik yüz felci’ adını alır.
Periferik yüz felci yapabilecek birçok sebep vardır:
Bell Paralizisi: En sık görülen yüz felci nedenidir. Yüz sinirinin iç kulak çevresindeki bir bölümünde iltihap oluştuğu düşünülür. Soğuk ve rüzgara maruz kalmanın etkili olduğu bilinir. Sinirin fonksiyonunun kaybolması dışında bir bulgu yoktur. Başka nörolojik bulgu olmamasıyla teşhis konur.
Ramsay-Hunt Sendromu: Virüslerin neden olduğu bir hastalıktır. Bell Paralizisi’ndeki bulgulara ilave olarak ağrı ve dış kulak yolunda bazı lezyonlar vardır.
Orta kulak iltihapları: Çocuklarda akut orta kulak iltihabı, büyüklerde de kronik orta kulak iltihabı çevresindeki kemiği eritip, yüz sinirine ulaşabilir ve yüz felci yapabilir.
Sistemik hastalıklar: Diyabet, hipertansiyon, sinir iltihabı ve vitamin eksikliği.
Tümöral sorunlar: Yüz siniri kaslara gitmeden önce kulak önündeki tükürük bezinin içinden de geçtiği için, buradaki tümörler yüz felci yapabilir.
Travmalar: Kulak çevresine veya yüze gelen darbeler, yüz sinirini hasara uğratabilir.
Ameliyatlar: Kafa içinde, kulakta veya tükürük bezindeki ameliyatlar sırasında yüz siniri yaralanabilir.
Tedavi seçenekleri
Yüz felçlerinin tedavisi, neden olan faktöre göre değişiklik gösterir. Tedavideki amaç; normal yüz görünümünün, istemli hareket esnasında yüz simetrisinin, duygusal hareketlerin; ağız, burun ve göz çevresi kas fonksiyonlarının sağlanmasıdır.
Bell Paralizisi: Genellikle kendiliğinden düzelir. Ancak felcin tam olduğu ve erken dönemde yapılan testlerde yüzde 90’ın üzerinde sinir lifi kaybı saptanan hastalarda tam iyileşme oranı yüzde 50’ye düşer. Felçten sonraki ilk üç gün içinde başvuran hastalara, engel oluşturacak bir durum yoksa damar yoluyla uygun dozda kortizon verilir. Sonra ağız yoluyla başlanan tedaviye, 2-3 günde bir yavaş yavaş doz azaltılarak ortalama 15 gün devam edilir. Kortizonun mide bağırsak sistemi üzerindeki yan etkilerini önlemek amacıyla mide koruyucu verilir.
Ramsey Hunt Sendromu: Tam iyileşme oranı düşük olup yüzde 10-22 arasındadır. Tedavide Herpes Zoster Otikus virüsüne özel anti viral ilaç kullanılmalıdır.
Kulak kemiği kırıkları: Travmadan hemen sonra oluşan yüz felçlerinde sinirde kesi ya da zedelenme olduğu kabul edilir. Bu durumda en kısa süre içinde ameliyat yapılmalı ve patolojinin durumuna göre uygun cerrahi teknikle sinirin üzerindeki baskı kaldırılmalıdır.
Akut ve kronik orta kulak iltihapları: Damardan antibiyotik alınmaya başlanmalı ve kulak zarına delik açılarak orta kulakta biriken iltihap boşaltılmalıdır. Ek olarak kortizon tedavisi de uygulanabilir.
Nasıl anlarsınız?
Yüz sinirinin çalışmamasının en belirgin bulgusu, yüz hareketlerinin azalması veya kaybolmasıdır. Kaş kaldırma, göz kapama, diş gösterme, gülme ve yanak şişirme gibi hareketler bozulur. Gözyaşı ve tükürük salgısının azalması, tat duyusunun bozulması ve gürültüye hassasiyet diğer bulgular arasındadır. Asıl sebebe göre ilave bulgular da görülebilir. Muayenede ilk göze çarpan, hastanın yüz hareketlerini yapamaması ve asimetrik ifadedir. En sık yüz felci nedeni olan Bell Paralizisi’nde başka bulgu yoktur.