İyi huylu prostat büyümesi, insanlarda mesane ile üretra denen idrar kanalının üst kısmında yerleşmiş olan prostat bezinin büyümesidir. Genelde hastaların yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler ama hayatı tehdit etmez. İyi huylu prostat büyümesinin gelişimi için erkeklik hormonu olan testosteron gereklidir. İlerleyen yaşla birlikte testosteron düzeyi azalmasına rağmen, prostat dokusunda hormon yoğunluğu artar. Genetik geçişin de rolü vardır. Birinci derece yakınlarında iyi huylu prostat büyümesi olan erkeklerin bu hastalığa yakalanma oranı daha fazladır.
Belirtiler 40’tan sonra
İyi huylu prostat büyümesi belirtileri yaşla birlikte arttığı için 50-60 yaş arasındaki erkeklerin yüzde 50’sini, 80 yaşın üzerindekilerin ise yüzde 90’ını etkiler. Ancak ailesinde öyküsü bulunanlarda daha erken başlayıp, hızlı ilerleyebilir.
Ayrıca obezite, tip 2 diyabet, kalp hastalarında ve az hareket eden erkeklerde hastalık daha sık ortaya çıkar.
Erkekler, çoğunlukla sık ve zor idrara çıkmak, kesik kesik idrar yapmaktan şikayet eder. Gece tuvalete kalkmayan erkeklerin 40 yaşından sonra bu ihtiyacı hissetmeleri, ilk belirtiler arasındadır. İyi huylu prostat büyümesi belirtileri; prostat kanseri de dahil olmak üzere diyabet, idrar kanal darlığı, mesaneyi etkileyen nörolojik hastalıklara da işaret edebilir. Bu nedenle idrar yapamama şikayetleri olanların zaman kaybetmeden ayırıcı tanı için hekime başvurması gerekir:
- İdrara başlamada zorlanma
- Sık idrar yapma
- Çatallı ve düşük hızda, kesik kesik idrar yapma
- İdrarın tam olarak bitmemesi hissi ve damlama
- Geceleri tuvalete kalkma
- İdrar kaçırma
- İdrarda yanma, bazen kanama
- İdrar yapamama (ani tıkanma)
Yukarıdaki belirtilerin ortaya çıkmasıyla prostat büyümesinin tedavi edilmesi gerektiği belirlenir. Eğer tedavi edilmez veya gecikilirse, idrar yolu enfeksiyonu, idrar torbasında taş oluşumu ve çalışma bozukluğu, ani olarak ortaya çıkan idrar yapamama durumu ve yeterli şekilde boşaltılamayan idrar kesesinin böbreklere yaptığı baskı sonrasında organda çalışma bozuklukları ve yetmezlik gibi yan etkiler meydana gelebilir.
Teşhis nasıl konuyor?
Hastaların üroloji uzmanları tarafından tetkik ve tedavi edilmeleri gerekir. Öncelikle hastanın şikayetlerini dinlemek lazım çünkü bazı ilaçlar idrar yapma alışkanlıklarını değiştirebilir. Ardından testlere geçilir:
- Parmakla prostat muayenesi
- PSA testi ve idrar tahlili
- İdrar akış hızı ve artık idrar miktarı ölçümü
- Üriner sistem ultrasonografisi
- Hastanın yakınmasını değerlendiren semptom skorlaması
Farklı tedavi seçenekleri
Prostat büyümesinin erken evrelerinde belirtiler normal yaşantınızda bir değişikliğe yol açmıyorsa, tedavi gerekmeyebilir. Bu dönemde prostatın büyüme hızı, idrar yoluna veya mesaneye baskı yapıp yapmadığı takip edilir. Büyümeyi yavaşlatmak için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:
- Mesane egzersizleri: Mesanenin depoladığı idrar miktarını arttırmak ve idrara çıkma sıklığını azaltmak için tavsiye edilir. Hastaya belirli bir hedef konur (örneğin iki idrara çıkma arasında en az iki saat bekleme) ve buna göre tuvalete gidişini düzenlemesi istenir. Çeşitli nefes ve kas egzersizleri de önerilebilir.
- İlaç tedavisi: İdrar akımında zorluk ve buna bağlı bulgular gelişmemiş hastalarda yapılan değerlendirme sonrasında mesane ve böbreklerin zarar görmediği tespit edilirse, hasta takip altına alınabilir. Eğer kişinin günlük rutinini etkileyen ve yaşam konforunu bozan belirtiler varsa, çeşitli ilaçlarla tedaviye başlanır.
- Cerrahi müdahale: İlaçlarla tedavi fayda getirmezse, cerrahi müdahale yapılır. Günümüzde iyi huylu prostat büyümesi için kapalı ameliyatları uygulamaktayız. Temel işlem, tıkanıklığa yol açan prostat dokusunun idrar borusundan girilerek ortadan kaldırılmasıdır.
Prostat büyümesi tedavi edilmediğinde, üriner retansiyon adı verilen idrar yapamama durumu ortaya çıkabilir ve mesanenin sondayla boşaltılması gerekebilir. Mesanede kanama, idrarda kan, mesane duvarında zayıflama ve taşlar ortaya çıkabilir. İdrar yolu enfeksiyonları ve böbrek hasarı gelişebilir.
Kanserle karıştırmayın
Pek çok insan prostat büyümesinin kansere yol açtığını düşünür ama bu iki hastalığı birbirine karıştırmamak gerekir. Evet, prostat kanserinde doku kontrolsüz büyür ama iyi huylu prostat büyümesinden kaynaklanmaz. Ülkemizde 5 milyondan fazla 50 yaş üzeri erkeğin var olduğu düşünülürse, prostat büyümesinin ne kadar yaygın olduğu anlaşılabilir.
Erken teşhis mümkün
Düzenli olarak 40 yaşından itibaren şikayetiniz olsun ya da olmasın, yılda bir kez mutlaka prostat hastalıklarını belirlemede en büyük rehberlerden biri olan PSA testini yaptırmanızda fayda var. Sonrasında üroloji muayenesi olmanız gerektiğini unutmayın. Bu hastalarda karşılaştığımız en önemli problem, yakınlarına rahatsızlık vermemek amacıyla şikayetlerini gizli tutmaya çalışmaları...