HUZURSUZ BACAK SENDROMU

Willis-Ekbom hastalığı olarak da adlandırılan huzursuz bacak sendromu (HBS), karıncalanma ve gıdıklanma benzeri, olağan dışı hislere yol açan nörolojik bir sorundur. Hastalar bu hisler nedeniyle, bacaklarını istemsiz şekilde oynatır. Genel nüfusun yüz 5’i, 65 yaş üzerindekilerinse yüzde 10’unda görülür. Genelde her iki bacak birden etkilenir ama belirtilerin sadece tek bacakta ortaya çıktığı kişiler de vardır. Kimilerinde belirtiler hafif seyrederken, kimilerinde günlük işlerini aksatacak kadar şiddetli olabilir. Şikayetler her gün ya da ara sıra ortaya çıkabilir. HBS’ye tam olarak neyin yol açtığı bilinmiyor ama genler ve demir eksikliği üzerinde duruluyor.

- Rahatsızlık veren bir his sonucu bacağı oynatma ihtiyacı: Hastalar, hissetikleri rahatsızlığı uyuşma, zonklama, üşüme, karıncalanma, kramp, yanma, gıdıklanma, ağrı ve böcek dolaşması olarak tanımlayabilir. Hepsinin ortak noktası, önüne geçilmesi zor bir dürtüyle veya istemsiz şekilde bacaklarını oynatma ihtiyacı duymalarıdır.

- Geceleri belirtilerin artması: Belirtiler sadece yatma saatinde veya gece belli bir süre hareketsiz oturulması sonucu başlayabilir. Uykuya dalmayı zorlaştırdığı için HBS şikayeti olan kişilerde uykusuzluk problemi de sık görülür. Sadece geceleri değil gün içerisinde de rahatsızlık veren belirtiler yaşanabilir.

- Belirtilerin dinlenmeyle, gevşemeyle ortaya çıkması: Akşam saatlerinde dinlenmek üzere uzandığınızda veya gece uçak yolculuğu yaparken belirtiler ortaya çıkabilir. Yatmadan önce bir film izlemek için yerinizi almışken veya kitap okumak için koltuğunuza yerleştiğinizde HBS keyfinizi bölebilir. Dinlenmeniz, rahatlamanız mümkün olmaz ve uykusuz bir gece daha sizi bekliyor olabilir.

- Belirtilerin bacağı hareket ettirdikten sonra ortadan kalkması: Bu sendromdan muzdarip kişiler kısa zamanda ayağa kalkıp, yürümenin belirtileri geçirdiğini öğrenir. Ancak yeniden dinlenme veya oturma pozisyonuna geçildiğinde, ne yazık ki şikayetler de geri döner. Sonuç olarak bacağı herhangi bir şekilde hareket ettirmek geçici de olsa rahatlık sağlar. Bireylerin çoğu, gece uyurken ritmik ya da yarı ritmik hareketlerle bacaklarını oynatır. HBS’den muzdarip kişiler, uyurken bu hareketleri yaptıklarının farkında olmayabilir ama yanlarında yatan kişiler genellikle uyarıda bulunur.

HBS’nin nedenleri neler?

Yıllardır devam eden araştırmalara göre, huzursuz bacak sendromuna yol açtığı düşünülen birkaç ana faktör var:

- Demir eksikliği: Huzursuz bacak sendromunun nedenlerini araştıran çalışmaların tutarlı bir şekilde kabul ettiği başlıca risk faktörü, demir eksikliğidir. Anemi, demir eksikliğinin başlıca nedenlerinden biridir. Kansızlık söz konusu olmasa bile mide ya da bağırsaklarda kanama, ağır geçen regl dönemi veya kan bağışı gibi nedenler demir eksikliğine yol açabilir.

- Böbrek yetmezliği: Böbrek yetmezliği çoğu kez demir eksikliğine ve demir eksikliği anemisine neden olduğundan, kandaki değerleri düşürebilir. Bu durum, HBS’nin ortaya çıkmasında veya belirtilerin kötüleşmesinde etkilidir.

- Dopamin hormonu: Dopamin, beyinde salgılanan hormonlardan biridir. Seviyesindekk dengesizlik, HBS’ye yol açabilir. Farklı nedenlerle kullanılan ve dopamin hormonu üzerinde etkisi bulunan bazı ilaçların HBS belirtilerini kötüleştirdiği bilinir.

- Hamilelik: HBS ve hamilelikte görülen hormonal değişimler arasında bir bağlantı olduğu düşünülüyor. Beş hamile kadından biri, gebeliğin son üç ayında huzursuz bacak sendromu belirtilerini yaşıyor. Bu durumun neden kaynaklandığı ise henüz tam olarak bilinmiyor. Genellikle de bebeğin doğumunun ardından tüm belirtiler kaybolur.

- Kalıtım: Huzursuz bacak sendromu olan kişilerden yarısından fazlasında, rahatsızlık ailede de vardır. Erken yaşta belirtilerin ortaya çıktığı bireylerde, sendromun kalıtımsal özelliği ön plandadır.

- Kronik hastalıklar: Kronik böbrek yetmezliği, diyabet, Parkinson, romatoid artrit, tiroid sorunları ve fibromiyalji gibi kronik hastalıklar, huzursuz bacak sendromunun ortaya çıkmasında etkili olabilir.

Tedavide izlenen yollar

HBS’nin tedavisi için ilk olarak sendroma yol açan neden bulunmaya çalışılır. Altta yatan sebebin tedavisi, belirtilerin kaybolmasını sağlayabilir. Örneğin hastada demir eksikliği varsa, takviyeyle, hem demir eksikliği hem HBS tedavi edilir. Herhangi bin sorun tespit edilemediğindeyse, tedavi için iki seçenek öne çıkar. Biri, yaşam biçiminde değişikliklere gidilmesi diğeri de ilaç tedavisidir.

Yaşam biçimindeki değişiklikler fayda etmiyorsa huzursuz bacak sendromu belirtilerini azaltmak üzere bazı ilaç tedavileri uygulanabilir. Bu ilaçlar, Parkinson ve epilepsi gibi rahatsızlıklar için kullanılanlardır. Sakinleştirici haplar, uyku ilaçları ve kas gevşeticiler reçete edilebilir. Ancak ne yazık ki tamamen HBS’ye yönelik, hastalığı ortadan kaldıracak bir tedavi henüz yok.

Yaşam biçimindeki gerekli değişiklikler

- Tütün ve alkol gibi uyarıcılardan geceleri uzak durun

- Sigarayı bırakın

- Her gün düzenli egzersiz yapın ama akşam saatlerinde olmamasına dikkat edin

- Düzenli bir uyku düzeni oluşturun

- Ağrı kesici, magnezyum ya da B12 destekleri alın

Ataklar sırasında neler yapabilirsiniz?

- Bacaklarınıza masaj yapın.

- Gece sıcak bir duş alın.

- Bacak kaslarınıza sıcak ya da soğuk kompres uygulayın.

- Kitap okumak ya da film izlemek gibi dikkatinizi dağıtacak bir işle uğraşın.

- Yoga gibi rahatlatıcı egzersizlere yönelin

- Yürüyün veya esneme hareketleri yapın.