HİPERTİROİDİ: ZEHİRLİ GUATR

Hipertiroidi, tiroid bezinin salgıladığı tiroid hormonlarının fazla çalışması anlamına gelir. Halk arasında zehirli guatr olarak da bilinen hipertiroidi; aşırı terleme, sıcağa tahammülsüzlik ve çarpıntı gibi belirtilerle kendini gösterir. Laboratuvar testlerinde T3 ve T4’ün yüksek, TSH seviyesinin ise düşük olduğu tablodur.

Tiroid bezinin zamanla olması gerekenden daha fazla büyümesi guatr, guatr içerisinde büyüyen yumrular ise nodül olarak adlandırılır. Guatrın başlıca belirtileri; boyunda şişlik, bası hissi, dar ve kısa boyunlu kişilerde horlama ve nefes darlığı olarak sıralanabilir.

Pek çok belirtisi var

Kişinin iştahlı olmasına rağmen kilo kaybı yaşaması, özellikle istirahatte artış gösteren nabız sayısının 100 ve üzerine çıkması, terleme, ellerde titreme, uyku ve âdet düzensizlikleri hipertiroidi belirtileridir. Genel olarak tiroid bezinin çok çalışması şu belirtilerle kendini gösterir:

- Çarpıntı

- Kilo kaybı

- Kaslarda zayıflık

- Saçlarda incelme ve dökülme

- Uykusuzluk

- Nemli cilt ve ciltte incelme

- Aşırı terleme

- Bağırsak hareketlerinde artış ve ishal

- Âdet düzeninde bozulma

- Gözlerde ileri doğru fırlama

- Sıcağa tahammülsüzlük

- Erkeklerde meme büyümesi

- Kemik erimesi

- Hiperaktivite

- Libido kaybı

- Ciltte kırmızı yumrular

- Aşırı susama

Hipertiroidi; graves hastalığı, sıcak nodüller, tiroit bezinin iltihaplanması ve tiroid kanseri gibi nedenlerle de ortaya çıkabilir. Aşırı iyot ve tiroid hormonu alınması ve genetik faktörler etkilidir. Kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür.

Hipertiroidi tedavi edilmezse, hastada kilo kaybı devam eder; kalpte ritim bozukluğu ve kalp yetmezliği, iltihap veya enfeksiyon sırasında tiroid krizi, şok ve ölümle karşı karşıya kalınabilir. Hızlı çalışan tiroit bezleri osteoporoz (kemik erimesi) gibi hastalıklara da neden olabilmektedir.

Tanı ve tedavi süreci

- Hipertiroidi tanısı için kanda tiroid hormonlarına (T3 ve T4) ve TSH düzeyine bakılır. Eğer kanda T3 ve T4 yüksek, TSH düşük çıkarsa, hipertiroidi teşhisi konur. Bunun yanı sıra tiroid bezi içinde fazla tiroid üreten bölgeyi değerlendirmek için tiroid sintigrafisinden yararlanılabilir. Bu yöntemle aynı zamanda nodüllerin kontrolü de yapılır.

- Sintigrafi, çok düşük doz radyoaktif iyot verilerek yapılır. Fazla iyot tutan nodüller ‘sıcak’, az iyot tutan nodüllerse ‘soğuk’ olarak değerlendirilir. Sıcak nodüllerin kötü huylu hücre içerme ihtimalleri daha düşüktür. Tiroid bezini ayrıntılı şekilde görüntüleyebilmek için ultrasonografi de yapılır. Ayrıca kalbin durumunu görmek adına EKO, gözün dışa doğru fırlamasını tespit etmek için göz muayenesi tavsiye edilir.

- Hastalık, kanda yüksek olan tiroid hormonlarını normal düzeye getirmek için antitiroidi ilaçlarıyla tedavi edilir. Geçici hipertiroidi hastalarına, semptomatik tedavi (antienflamatuarlar veya beta blokerler) uygulanır. Hipertiroidi kalıcı ise Basedow-Graves hastalığı da beraberinde geleceği için kesin tedavi gerektirir.

- Bazı ilaçlar sadece hipertiroidi semptomlarını tedavi etmek için kullanılır. Bu ilaçların tiroid fonksiyonları üzerinde doğrudan etkisi yoktur. İlaç tedavisine başladıktan 6-8 hafta sonra hormonların durumuna göre, doz ayarlaması yapılır. 1.5-2 ayda bir kontroller yapılarak, en az 9-12 ay tedavi devam eder. İlaçlar sadece doktor kontrolünde bırakılabilir.

- Halk arasında atom tedavisi olarak da bilinen iyot tedavisi ise tiroid bezinin fazla çalıştığı ve tiroid kanseri ameliyatlarından sonra uygulanır. Ağız yoluyla alınan radyoaktif iyot, mide ve bağırsak sisteminde emildikten sonra tiroid hücreleri tarafından tutulur. Alınan iyot, tiroid hücrelerini tahrip ederek, büyüme yeteneklerini köreltir. Tiroid bezinin fazla çalışmasıyla ortaya çıkan guatr ve Basedow-Graves hastalığında, iyot tedavisi genellikle en uygun yöntemdir.

Kullanılan radyoaktif iyotun dozu düşük olduğu için hastanın evine gitmesinde sıkıntı yoktur. Cerrahi işlemlerin tersine, tiroid hormonları yüksekken, bile uygulanabilir. Kalp yetmezliği ya da farklı kalp sorunları olanlarla diyabet hastalarında rahatlıkla kullanılabilir. Herhangi bir cerrahi işlem uygulanmadığı için ses telleri ve kalsiyum bezeleri zarar görmez.

Graves Hastalığı

Graves hastalığı tiroid bezinin nedeni bilinmeyen otoimmün sorunudur. Hipertirodi hastalarının yüzde 80’ninde rastlanır. Vücut, tiroid bezine karşı TSH antikoru üretir ve bunlar, tiroid bezini uyararak aşırı hormon üretmesine yol açar. Metabolizma hızlanır, nabız yükselir ve hasta ne yaparsa yapsın kilo alamaz. Özellikle gözlerde öne doğru fırlama belirgindir. Tedavisi antitiroid ilaçları ve daha ileriki seviyelerde radyoaktif iyot ve cerrahiyle tamamlanır.

İlaç tedavisi genelde 1-2 yıl sürer. Yüksek dozlarda başlayan tedaviye, hastalık düzene girdikçe normal dozda devam edilir. İyileşme oranı, yüzde 50’dir. Ancak iyileşmeden bir yıl sonra tekrarlayabilir. Bu durumda radyoaktif iyot ya da cerrahi uygulanır.