Hipertansiyon yani yüksek tansiyon, kan dolaşımı için damarlarımızda gerekli olan kan basıncının normal değerlerin üzerinde bulunması durumudur. Ülkemizde her üç kişiden birinde görülen yaygın ve önemli bir sağlık sorunudur. İlaç, egzersiz ve doğru beslenmeyle kontrol altına alınabilir. Ancak tedavi edilmediğinde; kalp ve böbrek yetmezliği, kalp büyümesi, damarlarda daralma, felç ve ve körlük gibi ciddi sorunlara yol açar. Bu nedenle erken dönemde teşhis edilerek tedavi altına gerekir.
Normal tansiyon değerleri, büyük tansiyon için 120 mmHg ve küçük tansiyon içinse 80 mmHg civarındadır. Tansiyonunuz, 180/110 mmHg gibi çok yüksek düzeye erişmediği sürece kolay kolay belirti vermez.
Arteriyel sistolik, kalp kasıldığında kalpten damarlara doğru atılan kanın damar duvarında yaptığı baskıdır. Diastolik değerse kalp gevşediğinde, hâlâ damar duvarında mevcut olan basınçtır. Tansiyonunuzun bir kez yüksek çıkması, sizde yüksek tansiyon olduğu anlamına gelmez. Gün içinde inip çıkabilir, endişeli veya gergin hissediyorsanız yükselebilir. Bu nedenle, emin olmak için tansiyonunuzu ayda bir ölçmeniz gerekir.
Normal kan basıncı değerleri, bireyden bireye değişkenlik göstermekle beraber 18 yaşını geçmiş erişkin bir bireyde, istirahat halinde:
Normal sistolik (büyük tansiyon) en çok 120 mm Hg olmalı.
Normal diastolik (küçük tansiyon) ise en çok 80 mm Hg olmalı.
Sınırda normal değerler: Sınırda sistolik kan basıncı için 130-139 mm Hg ve sınırda diastolik kan basıncı içise 85-89 mm Hg’dir.
Yüksek tansiyon sınırı: Sistolik kan basıncı için 140 mm Hg ve diastolik kan basıncı için ise 90 mm Hg olmalı.
Hipertansiyon, genelde nedenine göre sınıflandırılır. Buna göre iki tip vardır, esansiyel ve sekonder hipertansiyon. Vakaların yüzde 90’ının nedeni bilinmediğinden primer ya da daha doğru bir deyimle esansiyel olarak adlandırılır. Geriye kalan bölümüne, yani yaklaşık yüzde 10’una bu durumun nedeni bilindiğinden sekonder hipertansiyon denir. Böbrek kökenli olan (renal) hipertansiyon bunların en yaygın olanıdır.
Sekonder hipertansiyon nedenleri
- Çok tuzlu gıdaların tüketilmesi
- Aortun kalpten çıktığı bölgedeki darlık
- Kafa içi basıncının yüksek olması
- Böbrek hastalıkları
- Böbreküstü bezinin kabuk bölümündeki hastalık nedeniyle kortizon ya da aldesteron hormonlarının fazla salgılanması sonucu görülen Cushing ve Crohn hastalığı
- Böbreküstü bezinin iç kısmının tümörü
- Böbrek damarlarının daralması
- Doğuştan büyük atardamarın bir bölümünün dar olması
- Böbrek dokusu ve organ atardamarlarında yerleşen hastalık
- Tiroid bezi hastalıkları
Tedavide neler yapılıyor?
Medeniyet hastalığı olarak da anılan hipertansiyon, pek çoğumuzu etkisi altına alan ciddi bir sorun. Öyle ki, her beş kişiden biri bu hastalıkla savaşıyor. Hipertansiyon sinsi geliştiği için kan basıncı yüksekliği hiçbir yakınma yaratmasa bile, organlarda önemli hasarlara yol açarak, yaşamı tehdit edebiliyor. Erken tanı son derece önem taşıyor. Tansiyonun normal seviyelere düşürülmesinde, yaşam tarzının düzenlenmesi, ilaç tedavisi kadar değerli.
- Tuz tüketimini azaltın
- İdeal kilonuzu koruyun
- Tempolu yürüyüş yapın
- Bol sebze, az yağ tüketin
- Sigara ve alkolden uzak durun
- Stresin esiri olmayın
Hipertansiyon tedavi kılavuzlarına göre, tekli veya kombinasyon olarak önerilen beş grup ilaç, ilk olarak kullanıldıklarında kan basıncında yeterli düşüş sağlayıp, kardiyovasküler riski azaltabilmektedir. Bu ilaçların hepsi farklı mekanizmalar kullanarak kan basıncını kontrol eder. En uygun olanı, hekim tarafından hastanın yaşı, cinsiyeti, hastalığın sebebi, tansiyon değerleri ve diğer hastalıkları göz önüne alınarak reçete edilir.
Hipertansiyon kronik bir rahatsızlık olduğu için hayat boyu belirli aralıklarla, hekim gözetimi altında tedavi gerektirir. Bu nedenle hekimin yönlendirmesi ve hastanın uyumu daha başarılı bir tedavi için şarttır. İlaca ömür boyu devam etmek, her hastada gerekli değildir.
Hafif hipertansiyonu olanlarda, birtakım genel önlemlere dikkat etmek koşuluyla, hekiminizin kararı doğrultusunda ilaç tedavisine bir süre ara vererek kan basıncı değerlerini izlemek ve normal değerler saptanırsa kullanmamak söz konusu olabilir. Yüksek tansiyon için ilaç kullanıyorsak,o gün tansiyonumuz normal olsa da ilacı mutlaka ama mutlaka almalıyız!
Hipertansiyon belirtileri
- Baş dönmesi ve baş ağrısı
- Kalp ağrısı ve düzensiz kalp atışları
- Burun kanamaları
- Kulak çınlaması
- Halsizlik, yorgunluk
- Bacaklarda şişlik
- Çift veya bulanık görme
- Sık idrara çıkma, gece uyanıp idrar yapma
Risk faktörleri
- Kalp yetmezliği, kalp büyümesi, kalbi besleyen damarlarda daralma ve tıkanma
- Beyin kanaması, felç, damarlarlarda daralma
- Böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarında bozulma
- Görme azalması ve körlük
- Büyük atardamarlarda genişleme, yırtılma ve tıkanma. Bunların sonucu, kangren veya ani kanamalara bağlı ölüm
- Boyun ve bacak damarlarında tıkanma.