ÂDET ÖNCESİ SENDROMU

Adet dönemini kimi kadınlar kolayca atlatırken, kimileri de sancı nedeniyle sıkıntılı günler geçirir. Buna baş ağrısı ya da bulantı gibi başka şikayetler de eşlik edebilir. Bu soruna tıp dilinde ‘dismenore’ adı verilir. Âdet sancısının iki türü vardır:

Primer dismenore: En sık rastlanan sancı çeşididir. Karnın alt kısmında ve belde hissedilen kramplar, âdetten 1-2 gün önce başlayıp, 2-4 gün kadar sürebilir.

Sekonder dismenore: Krampların sadece adet dönemiyle ilgili değil, endometriozis gibi altta yatan ve üreme organlarıyla alakalı başka bir sağlık sorunuyla bağlantısı olabilir.

Bu tip ağrılar, en çok 35-40 yaş arasındaki kadınlarda görülür.

Eğer sancılara neden olan başka bir rahatsızlık söz konusuysa; âdet düzensizliği, âdet dönemleri arasında kanama, akıntı gibi başka şikayetlerin bulunması ihtimali de yüksektir.

Sancılar, güçlü rahim kasılmaları nedeniyle ortaya çıkar. Kasılmalar sırasında rahimde ‘prostaglandinler‘ adı verilen kimyasallar salgılanır. Bu maddeler, rahim kasılmalarının şiddetini arttırabilir. Prostaglandin seviyesinin yüksekliği, bulantı, kusma ve sersemlik gibi başka belirtilere de yol açabilir.

Rahim kasılmalarına bağlı olarak âdet dönemi sırasında hafif şiddette sancı hissedilmesi normaldir. Rahim gerilip gevşeyen bir kastır ve bu hareketleriyle kramp benzeri ağrılara, sancılara neden olabilir. Ancak belirtiler şiddetliyse ve sizi evden dışarı çıkamayacak hale getirdiyse, başka bir kadın hastalığının söz konusu olup olmadığını anlamak üzere bir jinekoloğa başvurmak en doğrusudur.

Sancıları geçirmek için

Doktorlar, genelde sancıyı dindirmek için basit ağrı kesiciler tavsiye eder. Eğer bunlar etkili değilse, daha güçlü olanlar önerilir. Herhangi bir sağlık sorunu olanlar, doktora danışmadan ağrı kesici kullanmamalı. Ağrı kesicilerin yetersiz kaldığı durumlardaysa doğum kontrol hapı verilir. Doğum kontrol hapları, rahim duvarını inceltir ve ağrıyı şiddetlendiren prostaglandinler adlı kimyasalların miktarını azaltır. Böylelikle daha az ağrı meydana gelir. Rahim duvarı inceyse çok fazla kasılma da gerçekleşmez.

Kadınlarda âdet döneminden bir hafta önce başlayan ruhsal ve fiziksel gerginlik, PMS yani Premenstrüel Sendrom olarak bilinir. Şikayetler, normal hayatı engelleyecek bir hal alabilir. Aslında her kadında âdet öncesi dönemde bazı belirtiler ortaya çıkar ve bunlar, kadının hazırlıksız yakalanmamasını sağlar. Sıklıkla 30-45 yaş arası kadınlarda ortaya çıkar. Ailevi bir eğilim söz konusu olmasına karşın sosyal, sınıf ve ırksal farklılıklar göstermez.

Ruhsal belirtiler: Depresyon, yorgunluk hissi, aşırı uyuma, çevreye ilginin azalması, ruh halinde dalgalanmalar, sinirlilik, gerginlik, asabileşme, üzüntü hali, öfke ve dikkat azlığı.

Fiziksel belirtiler: Memelerin büyümesi ve hassaslaşması. Vücutta ödem ve değişik bölgelerde şişlikler. Vücut ağırlığında 2-3 kiloya kadar artış. Baş ağrısı, bulantı-kusma, kabızlık, ishal, iştah artışı, aşırı susama, alkole tahammülsüzlük, cinsel istek artışı veya azalması ve akne.

PMS tanısı kriterleri

1-Bedensel bir bozukluk bulunmaz

2-Ödem, huzursuzluk, depresyon ve gerilim

3-Belirtiler siklusun ikinci döneminde ortaya çıkar ve kaybolur

4-Birbirini izleyen üç adet döneminde belirtilerin ortaya çıkması ve üç gün sonra kaybolması

5-Belirtilerin iş ve sosyal yaşamla kişisel dengeyi etkileyecek kadar şiddetli olması

Premenstrüel Sendrom, kadının katlanmak zorunda olduğu bir durum değil, tedavi edilmesi gereken bir düzensizlik belirtisidir. Kadın hastalıkları uzmanına başvurulması gerekir. Doktorunuz yapacağı tetkiklerin ardından sizi psikiyatrist desteğini de içine alan bir tedavi sürecine başlatabilir.

Henüz PMS sorununu çözen bir ilaç yok. Belirtileri hafif ya da orta şiddetle olan hastalar için ilaç tedavisi dışında alınabilecek önlemler var. Mesela kafein, meme ve baş ağrılarının kötüleşmesine neden olabilir. Siklusun ikinci yarısında alkole karşı aşırı duyarlılık geliştiğinden, bugünlerde alkol alınmamasında fayda vardır. Ödem sorunu olanlar sigarayı azaltmalı veya bırakılmalı. Gerekirse tuz kısıtlanmalı. Diyette kırmızı et azaltılmalı balık, sebze ve meyve tercih edilmelidir.

Düzenli egzersiz PMS belirtilerini azaltır. Bu durum, beyinde endorfin seviyesini artmasıyla ilişkilidir. Endorfin, vücuttan salgılanan morfindir ve rahatlatıcı zellikleri vardır. Stressiz, sağlıklı ve düzenli yaşam, gevşeme teknikleri faydalıdır.

Sancılara eşlik edebilecek sorunlar

Bulantı

Kusma

İshal

Kabızlık

Karın şişliği

Baş ağrısı

Sersemlik hissi

Evde alınacak önlemler

Sigara, alkol ve kafeinden uzak durun: Tüm bu başlıkta sayılanlar, sancılı adet dönemi riskini arttırır.

Egzersiz yapın: Başta kötü bir fikir gibi gelebilir ancak hareket halinde olmak ağrıları dindirebilir. En azından yavaş tempolu yürüyüş yapmayı deneyebilirsiniz.

Sıcaktan faydalanın: Karın bölgesine sıcak su torbası ya da benzeri bir ısı kaynağı koyarak rahatlama sağlayabilirsiniz. Aynı şekilde sıcak bir banyo da iyi gelecektir.

Besin destekleri alın: E vitamini, magnezyum, omega-3 yağ asitleri, B1 ve B6 vitamin desteklerinin âdet sancılarını hafiflettiğine dair sonuçlar var.

Masaj yapın: Alt karın bölgesine yapılacak hafif bir masaj ağrıyı geçirmekte yardımcı olabilir.

Stresi yönetin: Stres ağrıların artmasına yol açabileceğinden, baş etmek üzere yoga ya da benzeri yöntemleri deneyebilirsiniz.